ناوەندی هەواڵ

گژوگیایەکی باو ئاماژەی گرنگ لەخۆدەگرێت سەبارەت بە چۆنیەتی دروستکردنی بەرهەمی بەرگریکار لە وشکەساڵی لە جیهانێکدا کە گۆڕانی کەشوهەوا دەگرێتەوە.

 

زانایانی یێڵ باس لەوە دەکەن کە چۆن پۆرتولاکا ئۆلێراسیا کە بە شێوەیەکی گشتی بە پورسلین ناسراوە، دوو ڕێڕەوی جیاوازی گۆڕانکاری تێکەڵ دەکات بۆ دروستکردنی جۆرێکی نوێی فۆتۆسێنتێز کە ڕێگە بە گژوگیاکە دەدات بەرگەی وشکەساڵی بگرێت لەکاتێکدا ڕووەکەکە بە بەرهەمداری دەمێنێتەوە کە ڕووەکێک لەسەر ڕووەکێکی دیکە گەشەدەکات.

 

ئیریکا ئێدواردز، مامۆستای ئیکۆلۆژی و بایۆلۆژیای پەرەسەندن و نووسەری باڵای توێژینەوەکە لە یێڵ ئاماژە بەوەدەدات ئەمە پێکهاتەیەکی زۆر دەگمەنە لە سیفەتەکان و جۆرێک لە ڕووەکی سەرووی دروستکردووە، یەکێک کە دەتوانێت بەسوود بێت لە هەوڵەکانی وەک ڕووەکێکی بەرهەمدار.

 

ڕووەکەکان بە شێوەیەکی سەربەخۆ چەندین میکانیزمی جیاوازیان پەرەپێداوە بۆ باشترکردنی فۆتۆسێنتێز، ئەو پرۆسەیەی کە ڕووەکی سەوز و هەندێک زیندەوەری تر بەهۆیەوە تیشکی خۆر بەکاردەهێنن بۆ دروستکردنی ماددە خۆراکیەکان لە دووەم ئۆکسیدی کاربۆن و ئاوەوە، فۆتۆسێنتێز لە ڕووەکەکاندا بەگشتی ڕەنگی سەوز کلۆرۆفیل دەگرێتەوە و ئۆکسجین وەک بەرهەمێکی لاوەکی دروست دەکات.

 

بۆ نموونە گەنمەشامی و نیسک پەرەیان بە شتێکدا هێنا کە پێی دەوترێت فۆتۆسێنتێزی C4، کە ڕێگە بە ڕووەکەکە دەدات لە ژێر پلەی گەرمی بەرزدا بە بەرهەمداری بمێنێتەوە.

 

شەربەتی وەک کاکتی و ئاگاڤ خاوەنی جۆرێکی دیکەن کە پێی دەوترێت فۆتۆسێنتێزی CAM، کە یارمەتیان دەدات لە بیابان و ناوچەکانی دیکە کە ئاویان کەم بێت لە ژیاندا بمێننەوە.

 

هەردوو C4 و CAM خزمەت بە ئەرکی جیاواز دەکەن بەڵام هەمان ڕێڕەوی بایۆکیمیایی وەردەگرن بۆ ئەوەی وەک زیادکەرەکان کاربکەن بۆ ئەنجامدانی فۆتۆسێنتێز بە ڕێکوپێکی.