سۆما شێبانی

 

سنە- ئەو کەسانەی کە نەخۆشی داونیان هەیە تاکێکی بەتوانا و زیرەکن، بەڵام پەروەردە ڕۆڵێکی بنەڕەتی دەگێڕێت لە بەکارهێنان و پەرەپێدانی ئەم زیرەکی و توانایە، خێزان و سیستمی پەروەردەیی ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕن لە پەروەردەکردن و پەروەردەکردنی ئەو تاکانەدا. چەند منداڵی تووشبوو بە نەخۆشی داون چانسی ژیانێکی کوالیتییان لەدەستداوە بەهۆی کەمی گرنگیدان یان گرنگیدان نەبوون؟ هەروەها ئەو خێزانانەی منداڵێکی تووشبوو بە نەخۆشی داونیان هەیە، لە زۆر ڕووەوە سوودی ژیانێکی ئاسایییان نییە، چونکە دەبێت کات و وزەی زیاتر بەسەر بەرن، تەنانەت هەندێکجاریش خۆیان و ئارەزووەکانی خۆیان بکەنە قوربانی، بۆ ئەوەی گرنگی بە منداڵەکانیان بدەن. زیاتر گرنگیدان و پەروەردەکردن و پەروەردەکردن لەو بابەتانەن کە ئەم خێزانانە لەگەڵیدا خەبات دەکەن و دەبێت لە خێزانە ئاساییەکان زیاتر کاربکەن بۆ ئەوەی ڕۆڵی خۆیان وەک دایک و باوک بە شێوەیەکی دروست جێبەجێ بکەن.

 

دایک و باوک لە یەکەم ڕۆژ و مانگ و ڕەنگە ساڵانی لەدایکبوونی ئەم منداڵانەدا سەریان لێ شێواوە و پرسیار دەکەن کە چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم ئەرکە قورسە بکەن. لەوانەیە بێزار و خەمۆکی بن، خۆیان لەدەست بدەن، یان بێزار بن و واز لە هەوڵدان بهێنن و منداڵەکەیان وەک خۆی وازبهێنن و واز لە پەروەردەکردنی بهێنن. بەڵام هەندێکیان ئەم ئازارەش بە دەرفەتێک دەزانن بۆ بەجێگەیاندنی ئەرکەکەیان و وەک دەرفەتێک بۆ فێربوون و گەشەکردنی زیاتر سەیری دەکەن.

 

هەرچەندە لە خێزانەکانی تووشبوو بە نەخۆشی داون، هەم دایک و هەم باوک تووشی زەبر و زەنگی دەروونی و سۆزداری دەبن، بەڵام دەبێت قبووڵی بکەین کە گەورەترین ئازار و سەختی دەکەوێتە سەر دایکان. ئەوە ئەو دایکانەن کە زۆرترین کات لەگەڵیان بەسەر دەبەن و هێزی خۆیان بەکاردەهێنن بۆ دابینکردنی ژیانێکی ئاسایی بۆ ئەو منداڵانە، هەروەها دەبێت چەند ساڵێک لە کاتەکانیان بۆ فێرکردنی دیسیپلینە هونەری و وەرزشییەکانیان تەرخان بکەن. چونکە هەندێک لەو منداڵانە توانای قسەکردن و جوڵەیان زۆر نییە و پێویستیان بە کاتێکی زیاترە بۆ فێربوون.

 

کۆمەڵێک خێزانی نیگەران لە شاری سنە کە منداڵێکی تووشبوو بە نەخۆشی داونیان هەیە، هاوکاری یەکتریان کردووە بۆ دامەزراندنی سەنتەرێک بە ناوی سەنتەری نەخۆشی داون. ئەوان بەو ئەنجامە گەیشتوون کە نەک تەنها منداڵان بەڵکو خێزانەکانیش پێویستیان بە یارمەتی هەیە، هەروەها بە دامەزراندنی سەنتەری تایبەت، دەتوانن یارمەتی خۆیان و هەموو خێزانە هاوشێوەکان بدەن، ڕەنگە بەو کارە بتوانن ئازار و سەختییەکانیان کەم بکەنەوە و یارمەتی ئەو کەسانە بدەن کە نەخۆشی داونیان هەیە بۆ گەشەکردن. بزووتنەوەیەکی گروپی کە بەدڵنیاییەوە بەسوود و کارامە و بتوانێت ئەم ئازارە گەورەیە بکاتە شتێکی تێگەیشتوو و بیکاتە گەنجینەیەکی دەگمەن. تا ئێستا توانیویانە زۆرێک لە منداڵان پەروەردە بکەن و یارمەتیان بدەن بۆ سەرکەوتن لە بوارە هونەری و وەرزشییە جیاوازەکاندا.

 

پزیشک ئێلاهێ قادرمەرزی یەکێکە لەو دایکە نیگەرانانە، و ئەندامی سەنتەری نەخۆشی داونە، کە کچێکی تەمەن ٢١ ساڵەی هەیە کە نەخۆشی داونی هەیە. بوارى چالاکى ئەو تاقیگەیە، هەرچەندە ڕۆڵى وەک دایک کات و وزەى زۆرى وەرگرتووە، بەڵام توانیویەتی لە بوارە ئەکادیمى و پیشەییەکانیدا سەرکەوتوو بێت. ناوبراو بە ئاژانسەکەمانی ڕاگەیاند: لە ساڵی ٢٠٠٤ بە لەدایک بوونی کچێکی تووشبوو بە حاڵەتی تایبەت بە نەخۆشی داون ناسێندرام، لەو ساڵە هاوکاریم لەگەڵ خێزانە هاوشێوەکاندا هەبوو، بۆ هاندانی یەکتر و هاوبەشکردنی ئەزموونەکانمان کۆبوونەوەمان ئەنجامدا، تا ساڵی ٢٠١٩ سەرکەوتوو بووین لە تۆمارکردنی سەنتەری خێرخوازی داون لەسەر ئاستی پارێزگا و شارەکان بە هاوکاری ڕۆشاناک مەروف و مەهنوش قاسم نژاد و خوالێخۆشبوو داریوش فەداکی و محەمەد عەلی عەزیمی و شەهناز ئەحسان و چین و توێژەکانمان بوون بە فەرمی”. ئەم پۆلانە بریتی بوون لە مۆسیقا، نیگارکێشی، شانۆ و دەروونناسی.

 

وتی: بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە حەوت ساڵی یەکەمی ژیانی ئەم منداڵانە ساڵانی زێڕین و پێویستیان بە وەرگرتنی پەروەردەی پێویست هەیە، ئەگەر بتوانین چارەسەری قسەکردن و چارەسەری پیشەیی و چالاکییە پێویستەکانی دیکەیان بۆ دابین بکەین لەو ساڵانەدا، تەنانەت دەتوانن بچنە قوتابخانە ئاساییەکان. هەندێک جار بەهرەی تایبەتیان هەیە و هەندێکیان پاڵەوانی مەلەوانین. شاهو محەمەدی خەڵکی مەهاباد پاڵەوانی مەلەوانی ئاوی کراوە، پەیام یارالهی خەڵکی شاری سنە پاڵەوانی مەلەوانی پارێزگای کوردستانە، هەروەها پەریا زەندی، مریەم زەندی و نێدا ئەحمەدی لە کاراتێدا چالاکن و میدالیایان بەدەستهێناوە. منداڵانی دیکەش ڕۆڵی گرنگیان لە فیلم و شانۆ و مۆسیقادا بینیوە.

 

پزیشک قادرمەرزی وتیشی: سەرەتا کە تووشی ڕووداوێکی لەو شێوەیە بووم، تووشی خەمۆکی بووم و پێم وابوو جیهان بەسەرمدا داڕما و گوتم: بۆچی من؟ لە ساڵی ١٩٩٧ەوە داوای زەوی دەکەین بۆ ئەوەی پۆل و مەلەوانگە و هۆڵی وەرزش و بەشەناوخۆیی و هتد هەبێت، زۆر بە ئازارە چونکە ئێمە خێزانین کە دەمانەوێت منداڵەکانمان یان لەگەڵ ئێمە یان پێش ئێمە بمرن، چونکە هەمیشە نیگەرانین لەوەی ئەم منداڵە زیانی پێ بگات لەلایەن کەسانی نامیهرەبانەوە. وە لێرەوە داوا لەو خێرخوازانە دەکەم کە سەیری ئەم ڤیدیۆیە دەکەن، ئەگەر خانوو یان زەوییەکیان هەیە کە بەکاری ناهێنن، بە ئەمانەت بۆمان دابین بکەن، چونکە لە ساڵی ٢٠١٨ەوە دار الئیحسان خانوویەکی بۆ دابین کردین کە وانەمان تێدا ئەنجامدا، بەڵام ئێستا پێویستی بە خۆی هەیە و ئێمەش بێ شوێن ماوینەتەوە.

 

ئەم خێزانانە بەتایبەت دایکان نەیانهێشتووە ئازارەکانیان ژیانیان تێکبدات. بە پێچەوانەوە وەک تەحەددایەک لە ژیاندا بینیویانە و باوەڕیان وابووە کە دەتوانن بە سەلامەتی بەسەر ئەم تەحەدایەدا زاڵ بن. هەرچەندە ساڵانێکی زۆر تایبەت بەو منداڵانە نەژیاون، بەڵام پێیان وایە کە ئەوان لەم ئازارەدا گەشەیان کردووە و بوونەتە وەشانێکی جوانتر لە خۆیان.