ڕەجا حەمید ڕەشید

 

عێراق- ٢٢ی نیسانی هەموو ساڵێک ڕۆژی ڕۆژنامەگەری کوردە، یادی دامەزراندنی یەکەمین ڕۆژنامەگەری کورد (کوردستان) دەکرێتەوە. هێمای خەباتی گەلی کوردە، کە میراس و فەرهەنگ و زمانەکەی لە ژێر دەسەڵاتە پاوانخوازەکاندا لێ زەوت کرا.

 

بە بۆنەی ڕۆژی ڕۆژنامەگەری کوردی، ئۆفیسی ژنانی کۆبوونەوەی لێهاتوویی و نوخبەی فەیلی، سێشەممە ٢٢ی نیسان، سیمینارێکیان بە ناوی "وزە و بەهێزکردنی ژنان: ئایندەیەکی بەردەوام بە پێشەنگایەتی ژنان" سازکرد.

 

نادیە جەدوع، ئەمینداری گشتی کۆمەڵەی نیشتمانی ژنانی پێشەنگ،سەرۆکی ژنانی کۆبوونەوەی لێهاتووان، نوخبەی کورد فەیلی لە وتارەکەیدا باسی لە ئازارەکانی ژنانی عێراق کرد، لە دەیان ساڵی ڕابردوودا، بارگرانییانەی کە لە ئەنجامی جەنگ و گەمارۆدان و سیاسەتە هەڵەکان کەوتونەتە ئەستۆیان وە کاریگەرییە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی لە ئەجامدا، جەختی لەسەر ڕۆڵی چالاکانەی ژنان لە بوارە جیاجیاکانی ژیاندا کردەوە، توانایان بۆ خۆڕاگریکردن و بەشداریکردن لە پاراستنی خێزان و کۆمەڵگە سەرەڕای ئاڵەنگاریەکان.

 

 ژنانی فەیلی وەک ژنانی دیکەی عێراق بەدەست زوڵم و ستەمەوە دەناڵێنن،تەنانەت بەشێکی زۆری لە ئازاردان و ئاوارەبوون و لەناوبردنیان هەبووە ،ڕژێمی پێشوو تاوانی قێزەونی بەرامبەر بە کوردە فەیلییەکان ئەنجامداوە لەوانە دەستبەسەرداگرتنی ماڵ و موڵکیان و بەڕێوەبردنی شەڕی لەناوچون، کە زیاتر لە ١٣ هەزار ژنی گەنج و گەنج لە تاقیگەکانی چەکی کیمیایی بەکارهێنراون، تا ئەمڕۆ تەرمەکانیان نەدۆزرانەوە، خێزانەکانیان بەزۆر لە دەرەوەی عێراق لە هەلومەرجێکی دڕندانە و نامرۆڤانەدا ئاوارە بوون ،ئەوانی دیکەش ناچار بوون کۆچ بکەن.

 

ئەم تاوانانە بەگوێرەی مادەی (١١)ی یاسای دادگای تاوانەکانی ناوەندی عێراق لە بەرواری ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٠، لەگەڵ ڕاپۆرت و بەڵگەنامەکانی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی مافی مرۆڤ، پێشێلکارییەکانی دژ بەو ژنە فەیلییەیان پشتڕاست کردەوە، کە سەرەڕای ئەمە بە چەقبەستوویی مانەوە، نوێنەرایەتی ئایکۆنێکی ئازادی دەکات، و هێزێکی ڕەگ و ڕیشەی لە قووڵایی ئیمان و هاوڵاتیبووندا داکێشاوە، بە بای ستەم و نادادپەروەری نەشکاوە.

سامیە عەزیز،پەرلەمانتاری پێشوو ناسراو بە "تێرێسا فەیلی" باسی لە بڕیارە نادادپەروەرانەی ڕژێمی پێشوو کرد بەرامبەر بە ژنانی فەیلی، لە ئاستی مافەکانی کۆمەڵگە،خێزان، ژیانی هاوسەریدا بەسەریاندا سەپێنراون، بڕیاری ژمارە ٤٧٤ ئاماژەی بەوەداوە کە ئەگەر ژنەکەی سەر بە ئێران بێت ناچارە لە ژنەکەی جیابێتەوە، بە هەمان شێوە ژنەکە ناچار دەکرێت لە هاوژینەکەی جیاببێتەوە، ئەگەر هەمان شێوە بووبێت ،ئەگەر هاوژینەکەی  سەرباز بێت بڕی ٤٠٠٠ دینار خەرج دەکات، ٢٥٠٠ دینار ئەگەر هاوژینەکەی هاوڵاتی مەدەنی بێت، قەرەبوو کردنەوەش تەنها دوای ئەوەی ژنەکە دووردەخرایەوە، پیاوەکە ژنێکی بە ڕەچەڵەک عوسمانی دەهێنا دەبوو.

 

بەیدا شاکر،چالاکوان وتی: بەشداریکردن لە کۆبوونەوەیەکی دیاری ژنان و گروپێکی هەڵبژێردراوی ژنانی عێراقی لە باکگراوندەکانی جۆراوجۆرەوە کۆکردەوە، ئەزموونێکی ئیلهامبەخش بوو، کۆبوونەوەکە سەرنجی دایە  سەر ڕۆڵی ژنانی عێراقی لە بنیاتنانی کۆمەڵگەدا، گرنگیدان بە ژنانی کوردی فەیلی، هێز و خۆڕاگرییان، بەشدارییە کولتوورییەکانیان. پرسەکانی ژنان و ڕۆڵی چالاکیان لە بوارە جیاوازەکاندا، گرنگی بەردەوامبوونی ئەم جۆرە کۆبوونەوەیانە کرد بۆ بەهێزکردنی ژنان، بەهێزکردنی کردەوەی بەکۆمەڵ بەرەو داهاتوویەکی دادپەروەرانەتر و هاوسەنگتر.

 

هەروەها لە سیمینارەکەدا جەخت لەوە کرایەوە کە ڕێزگرتن لە ژنە فەیلییەکان نابێت تەنها لە یەک بۆنەدا سنووردار بێت، بەڵکو ڕێزلێنانێکی بەردەوامە بۆ ئەو هێماسازییەی کە لە سەبر،خەبات، بەخشیندا بەرجەستەی دەکەن. ڕووبەڕووی هەژاری و زیندان و بێبەشی بوونەتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا بە دڵسۆزی بنەماکانی خۆیان ماونەتەوە، هەرگیز سازش لەسەر مافەکانیان نەکردووە، لە ئەرکەکانیان پاشەکشەیان نەکردووە.