ناوەندی هەواڵ

هیومان رایتس ووچ هۆشداریدا لەوەی کە بەشدارینەکردنی قوربانییەکان و ڕزگاربووان لە پێکهاتن و کارکردنی ئەو دوو ئەندامە، دەتوانێت متمانەی کۆمەڵگە بە تەواوی پرۆسەکە تێکبدات، هەڕەشەی گۆڕینی بکات بۆ کەمێک زیاتر لە فۆرماڵیزمێک.

 

هیومان رایتس ووچ ڕۆژی ١٩ی ئایار لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگەیاند کە ڕاگەیاندنی حکومەتی کاتی سووریا سەبارەت بە دامەزراندنی کۆمیسیۆنی نیشتمانی دادپەروەری گوازراوە، کۆمیسیۆنی نیشتمانی بۆ کەسانی بێسەروشوێن نیگەرانییەکان سەبارەت بە دەسەڵاتە سنووردارەکان، وەدەرنانی توێژە بەرفراوانەکانی قوربانییەکان، کاریگەری ئەو دەزگایانە لە بەدیهێنانی دادپەروەری و ئاشتەوایی نیشتمانیدا دەوروژێنێت.

 

ڕێکخراوەکە ئاماژەی بەوەدا کە بڕیاری دامەزراندنی ئەو دوو کۆمیسیۆنە هەنگاوێکە بەرەو داننان بەو پێشێلکارییە قورسانەی کە لە ماوەی ساڵانی شەڕدا لە سووریا ئەنجامدراون، جەختیشی کردەوە کە دەسەڵاتەکانی کۆمیسیۆنی دادپەروەری گوازراوە، وەک لە دەقە فەرمییەکاندا پێناسە کراوە، نیگەرانییەکان دەوروژێنن بەهۆی بەرتەسکی بازنەی دەسەڵاتی دادوەری و بەدەرکردنی ئەو پێشێلکاریانەی کە لەلایەن ئەکتەرە ناحکومییەکانەوە ئەنجامدراون.

 

ڕێکخراوەکە ڕایگەیاندووە کە ڕاگەیانداوی دەستووری سووریا کە لە مانگی ئاداری ساڵی ڕابردوودا دەرچووە، دامەزرانی دەزگایەکی بە "میکانیزمی کاریگەر، ڕاوێژکاری، قوربانی ناوەند" داناوە. بەڵام ئەم فەرمانە مەودای خۆی سنووردار کرد بە تاوانەکانی ڕژێمی ئەسەد، بەدەر لەو قوربانیانەی کە لەلایەن گرووپەکانی دیکەی بەشداربوو لە شەڕەکەدا کوژراون.

 

هیومان رایتس ووچ هۆشداریدا لەوەی کە بەشدارینەکردنی قوربانییەکان و ڕزگاربووان لە پێکهاتن و میکانیزمی کارکردنی ئەو دوو دەستەیەدا دەبێتە هۆی تێکدانی متمانەی گشتی بە پرۆسەکە و مەترسی کەمکردنەوەی بۆ کەمێک زیاتر لە فۆرماڵیزمێک.

 

سەبارەت بە کارەکانی کۆمیسیۆنی نیشتمانی بۆ کەسانی ونبوو، پێیوابوو سەرکەوتنەکانی بەندە بە چوارچێوەیەک کە لەسەر بنەمای ڕوونی و مافەکان و دڵنیابوون لە بەشداریکردنی ڕاستەقینەی قوربانییەکان و خێزانەکانیانە، بەبێ ئەم توخمە جەوهەریانە، ئەم هەوڵانە ناتوانن خواستەکانی ئەو سوورییانە بەدیبهێنن کە ساڵانێکە بەدەست بێدەنگی و ئینکارییەوە دەناڵێنن.

 

لە ڕاپۆرتی ڕێکخراوەکەدا ئاماژە بەوە کراوە کە تاوانەکانی ئەم دواییە لەگەڵ سەرهەڵدانی وتەی تائیفی لە سووریا، پێویستی بەپەلەی پرۆسەیەکی هەمەلایەنەی دادپەروەری گوازراوە کە هیچ کەسێک بەدەر نەکات، لە ئێستادا حکومەتی کاتی سووریا لە گۆڕەپانێکدا وەستاوە یان بۆ بنیاتنانی پرۆسەیەکی ڕاستەقینە کە دان بە مافەکانی هەموو ڕزگاربوواندا بنێت، یان بۆ بەردەوامکردنی دابەشبوون و دوورخستنەوە و پەراوێزخستن.

 

جەختی لەو ڕۆڵە سەرەکییە کردەوە کە چالاکوانان و پارێزەران و خێزانی قوربانیانی سووریا دەیگێڕن لە بەڵگەنامەکردنی پێشێلکارییەکان و بەشداریکردن لەگەڵ میکانیزمەکانی دادپەروەری نێودەوڵەتی، ئەمە وایکردووە بەشداریکردنیان لەم قۆناغەدا شتێکی بنەڕەتی و چاوەڕوانکراو بێت.

 

ڕێکخراوەکە لە ڕاپۆرتەکەیدا داوای لە حکومەتی کاتی سووریا کردووە کە سوود لە ئەزموونە سەرکەوتووەکانی هاوکاری نێوان نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوەکانی قوربانیان بەتایبەتی ئەوانەی پەیوەندییان بە کەسانی ونبوو لە سووریا هەیە، بۆ دڵنیابوون لەوەی کە پرۆسەکە خێرا بێت و لەسەر بنەمای مافی قوربانییەکان بێت نەک ڕەچاوکردنی سیاسی.

 

هیومان رایتس ووچ هۆشداریدا لەوەی هەلی گەیشتن بە دادپەروەری ڕاستەقینە ماوە، بەڵام ئەگەر ئەندامە نوێیەکان بەردەوام بن لە پشتگوێخستن و پەراوێزخستن و دوورخستنەوەی قوربانییەکان، ئەوا بەفیڕۆ دەچێت.