هێلین ئەحمەد

 

سلێمانی_ فەوزیە ساڵح مەنمی، ماوەی چەندین ساڵە چیرۆک بۆ چەندین توێژی کۆمەڵگە، بەرهەمەکانی ئەو چیرۆکنووسە خۆی زیاتر لە ٥٥ بەرهەمدا دەبینێتەوە، بەرهەمەکانی خۆی لە چەندین چیرۆک، وەرگێڕانی فارسی بۆ کوردی، ئینسایکلۆپیدیایی زانستی و کۆمەڵێک خولی دەروونیدا دەبینێتەوە، هەردەم ئامانجی هێشتنەوەی مێژووی کورد و ژنان بووە، کۆتا بەرهەمی بە ناوی "چەردەیەک ژن لە مێژوودا "، بۆ هێشتنەوەی مێژووی ژنانی تێکۆشەری کورد، خستە بەر دیدی خوێنەران، چەردەیەک ژن لە مێژوودا، لە چوار بەرگ پێکدێت، لە ساڵی ٢٠١٧دا بەرگی یەکەمی دەرچووە، لە پەڕتوکەکەدا ژیاننامەی یاتر لە ٣٠ ژن لەخۆ دەگرێت، هەروەها سەرهەڵدانی بۆ کارکردنی لەگەڵ منداڵان لە بەشی چالاکی منداڵان دەگەڕێتەوە، چیرۆکەکان لە زاری ژنێک بە ناوی دایەلێ بۆ منداڵان دەگێڕدرێتەوە، هەروەها منداڵێک بە ناویی ئادان لە زاری دایەلێوە دووبارە سەرگوزەشتەی ژنان بۆ نەوەکانی داهاتوو دەگێڕێتەوە، لە ڕێگەی ناوەندی ئەرشیف، توێژنەوە و پەرتوکخانەی ژنی کورد، پەڕتوکی "چەردەیەک ژن لە مێژوودا" چاپ و بڵاو کردەوە، لە ئێستادا هەوڵ بۆ نوسینی بەرگی پێنجەمی دەدات.

 

"ژنان هەوێنی ئاشتی و پەروەردەی دروستن بۆ گێڕانەوەی مێژووی کورد"

فەوزیە ساڵح مەنمی، نووسەرو چیرۆکنووس ئاماژەی بەوەکرد، بیرۆکەی پەرتوکی "چەردەیەک ژن لە مێژوودا " بۆ کار کردنی لەگەڵ منداڵان لە بەشی چالاکییەکانی منداڵاندا دەگەڕێتەوە، وتی: کاتێک لەگەڵ منداڵآن بەرکەوتەم دەبوو، دەمبینی و هەستم بە تینوبوونی منداڵەکان بۆ زانیاری و مێژووی خۆیان دەکرد، بۆیە لە ڕێگەی پێشبڕکێی خوێندنەوەوە هەردەم منداڵان هانی زیاتر خوێندنەوە دەدران، تا منداڵان زیاتر هەوڵی خوێندنەوە بدەن، بیرۆکەکانمان لەسەر شێوازی کۆن و پەڕەی هاوشێوەی کۆن چیرۆکەکانمان بۆ دەنووسینەوە، یەکێک لە نامەکانی قەدەمخێر فەیلی کە بۆ شێخمەحمودی نەمری دەنێرێت، هاوشێوەی نامەی دێریینەکان تا کوردستانیگەورە ئازاد بکرێت، ئەمە یەکەم کاری من بۆ گێڕانەوەی مێژوو لە ساڵی ٢٠١٧دا بوو، پاشان بەڕگی دووەم، سێیەم، و چوارەمم لە چەردەیەک ژن لە مێژوودا کۆکردەوە، خواستم هەبوونی هەریەکیان بە پەرتوکێکی جیا دەربکەم، بەڵام بەهۆی باروودۆخی ئابووریەوە هەر سێ بەرگی کۆتاییم لە پەڕتووکێکدا کۆکردەوە، لە دووتوێی  ٧٢ لاپەڕەدا چاپی بکەین، چەردەیەک ژن لە مێژوودا ژیان نامەی زیاتر لە ٣٠ ژن لەخۆ دەگرێت، کە سەردەمانێک خەبات و قوربانیان بۆ ژیانکردن ئەنجامداوە، بۆ گەیاندنی ئەو ئاستەنگی و ئێش و ئازارانەی لە لایەن کۆمەڵگەوە بەرامبەریان ئەنجام دراوە.

 

ئەو چیرۆک نووسە لە پەڕتوکی " چەردەیەک ژن لە مێژوودا" باس لە دایەلێیەک دەکات، کە چیرۆکەکان بۆ نەوەی داهاتوو دەگێڕێتەوە، وتی: وەک دەزانین ژنان پەروەردە و ئامۆژگاری و گێڕانەوەی ڕاستییەکان لە دەروونیانەوە هەڵدەقوڵێت، باس لە دایەلێیەک دەکەین، لە ڕێگەی گێڕانەوەی چیرۆکەکانەوە منداڵآن ئاشنای سەردەمانی کۆن دەکات، منداڵان بە تامەزرۆوە گوێ بۆ چیرۆکەکانی دایەلێ دەگرن، من دایەلێم بۆ گێڕانەوەی چیرۆکەکان هەڵبژارد، چونکە ژنان دەزانن چۆن سەرگوزەشتەکان دەگێڕنەوە، پاشان ئەوەی گێڕەوەی چیرۆکەکەیە بریتییە لە مندڵێک بە ناوی ئادان کە چیرۆکەکان لە زاری ئەوەوە دەگێڕدرێتەوە، هەروەها ئەو گێڕانەوەیە لە کتێبخانەدا بۆ منداڵان، دەریدەخات مندڵان پەڕتوک خانەکان هەوێنی خوێندنەوەن بۆ منداڵان، لە پەڕتوکەکەمدا باس لە ئاشیناس بارزانی دەکەم، کە جولەکە بوون بەڵام لەگەڵ ژنانی مسوڵماندا پێکەوە ژیانیان دەکرد، لە ڕۆژانی شەماندا ژنانی مسوڵمان خواردنیان بۆ ژنانی جولەکە و ئاینەکانی دیکە دەبرد، کە پێکەوەی و ئاشتی لە نێوو کوردوو ئاینەکانی دیکەدا لە لایەن ژنانەوە دەردەخات،  هەروەها بەدەم سەرگوزەشتەی ژنانەوە باس لە هەڵقوڵاوی ژیانیان دەکەم، یەکێک لەوانە باس لە مینا خانم دەکەم کە خێزانی قازی محەمەد دەکات، چیرۆکی زیندانی کردنی مینا خاتوون دەگێڕدرێتەوە، کاتێک دەخرێتە زیندان بەر ژنێکی دیکە دەکەوێت، و دەڵێت تۆ کێکیت، دەڵێت: " من ژنە نەغەدەیم، ئەو نەغەدەیەی کاتێک دەنگمان لە دژی سزادانی قازی محەمەد هەڵبڕی، پاشان زیندانی کرام و هەردوو چاوم هەڵکۆڵدراوە، لە پێناو خاکدا چاوەکانم لە دەستداوە، ئەگەر بەخت یاوەرتبوو چویتە دەرەوەی زیندان بە خێزانم بڵێ من کچە نەغەدەی چاوەکانم هەڵکۆڵدرا بە دەستی ڕژێمی فاشست کە خاکی کوردستانیان چوار پارچە کرد"، لەوێدا بە منداڵانی دەوت، خاکی ئێمە بووە چەندین پارچە بە دەستی داگیرکەران.

 

"ژنان سەرەڕای ئاستەنگییەکانیان خەباتگێڕ و چاو نەترسانە دژ بە جەنگ و ئەقڵیەت وەستاونەتەوە"

فەوزیە ساڵح مەنمی لە درێژەی قسەکانیدا ئاماژەی بەوەدا، لە درێژەی بابەتەکاندا باس لە کیژی کافرۆش دەکرێت، کە دەوڵەتانی داگیرکەر کچی کافرۆش بۆ خۆیان دەگێڕنەوە، لە کاتێکدا کچی کافرۆش بە ڕەگەز بۆ ناوچە کوردنشینەکان دەگەڕێتەوە، وتی: کیژی کافرۆش قوربانی دەستی داگیرکەر بووە، لە کاتێکدا دەوڵەتانی دراوسێ بۆ خۆیانی دەگێڕێتەوە، لە کاتێکدا عەبدوڵای شکاک و سمکۆی شکاک دەکەونە بەر تەنگەشەی داگیرکاری، لە شەوێکی تاردا یەکێک لە ئەفسەرەکانی عەبدوڵای شکاک کە کچی کافرۆشی پێدەبێت، کە خەجێ کافرۆش بە نهێنی سەردانی باوکی دەکات، لە ئەنجامی بینینی لە لایەن ئەفسەرێکەوە و بردنی بە دەستی ئەفسەری ئینگلیز لە پاشاندا وێنەیەکی بۆ باوکی دەنێرێتەوە، لە کاتێکدا خەجێ کافرۆش دەوڵەتانی داگیرکەر بە موڵکی خۆیانی دەزانن، ئەرکە ئێمەی کورد بە پەرتوک و مێژووەکاندا ڕۆبچینەوە و مێژووە دزراوەکانامان ڕاستبکەینەوە، هەروەها نێرگە نەوبوکمان هەیە کە لە کاتی هێرش بۆسەر دێهاتەکان دەبێتە مێژوویەکی تاڵ بۆ خۆی و گەلەکەی، لە کاتێکدا تازە ژیانی هاوژینی پێکدەهێنێت، دەگەڕێتەوە ماڵی باوانی، لە کاتێکدا هاوژینی باروودۆخی جەنگ و کەشووهەوای بۆ ڕوندەکاتەوە، بەڵام ئەو سوورە لەسەر سەردانی کردنی خێزانەکەی، بە بوێرانە بەرەو گوندی ماڵباتی بەڕێدەکەوێت،  کاتێک بە نەوبووکی وەک کۆترێکی بریندار سەردانی ماڵی باوکی دەکات، بەڵام بەسەر ماڵە وێرانبوو دوکەڵدا دەگەڕێتەوە، خێزانەکەی لە ناوچوون، پاشان بە خەم و خەفەتەوە بەرەو ماڵی هاوژینی بەڕێدەکەوێت، لە هەمان کاتدا دەبینێت ماڵە خەزورانیشی هاوشێوەی ماڵی باوکی وێران بووە، وەک ژنێک بەسەر ماڵوێرانیدا دەگەڕێتەوە، ئەوە ئەرکی ئێمەی نووسەر و ژنانە ئەو ژیان و ئەنفالکردنی هاوڵاتیانی کورد بۆ مێژوو بنووسینەوە.

 

ئاڤێستا خابور، ڕۆزاو پور حەلیمە

هەروەها وتیشی: لە درێژەی پەرتوکەکەدا باس لە ژنانی خەباتگێڕ بۆ منداڵان دەکەم، لە ناویاندا ژنانی خەباتگێڕی کۆبانێ لە یاد ناکەم، کە گیانی خۆیان بۆ خاک بەخت دەکرد، بە نموونە ئاڤێستا خابورمان هەیە، ڕۆزا و پور حەلیمەمان هەیە، پور حەلیمە لە خەباتی نوێدا ڕۆڵی دەبێت، لەگەڵ براکەی خەبات گێڕ دەبن، براکەی گەشمەردە دەکرێت، کاتێک هێرش دەکرێتە سەریان ئەو گروپەی لەگەڵ پور حەلیم دەبن ناتوانن براکەی ڕزگار بکەن، بەڵام خۆشەیستی بۆبراکەی دڵی ڕێگەی نادا تەرمی براکەی بەجێ بهێڵێت، لە شەوێکی تاریک  پڕ لە مەترسی دەگەڕێتەوە و تەرمی براکەی دەباتەوە لەگەڵ خۆیدا، کاتێکیش گوندەکەیان خاپور دەکرێت بە تەنیا دەمێنێتەوە، ئەوە ئەو چێرۆکەیە کە دایەلێ بە پێ دەچێت بۆ لای هاوڕێکەی و پێدەڵێت: " من دڵمنەهات خاکەکەی خۆم بەجێبهێڵم، لێرەدا مامەوە".

 

فەوزیە ساڵح مەنمی لە کۆتایی قسەکانیدا وتیشی: لە ڕێگەی ناوەندی ئەرشیف، توێژینەوە و پەرتوکخانەی ژنی کورد، پەرتوکەکەمان چاپکرا، هەوڵمانداوە جوانترین پەرتوک بە ژنان  و مێژووی ژن تۆمار بکەین، ئێمەی ژنان هەوڵ بۆ ئەرشیفکردنی خەباتی ژن بدەین، کاتێک ژنان خەباتیان کردووە، ڕووبەڕووی داگیرکار و ئاستەنگی کۆمەڵگە و ئەقڵیەتی کۆمەڵگە بونەتەوە، بێئاگا لەوە ڕۆژێک ژنێک هەڵبستێت بە ئەرشیفکردنی بوێرییەکانیان، لە ئێستادا دەستمان بە نووسینی بەرگی پێنجەمی "چەردەیەەک ژن لە مێژوودا" کردووە، هەوڵدەدەین لە سەرجەم پەڕتوکخانە و خوێندنگەکاندا پەڕتوکەکەمان بۆ منداڵان و نەوەی داهاتووی کۆمەڵگە دابنێین، تا ئاگاداری مێژووەکانیان ببن.

 

هەر لە کۆتایی قسەکانیدا پەیامی بۆ ئاژانسی هەواڵی نوژنها ناردو وتی: ئێوەی ژنان خەباتگێڕانە لە بواری ڕاگەیاندندا کار بۆ ژنان دەکەن، جێدەستێکی جوانتان دیارە، سیمایەکی جوانتان لە کۆمەڵگەدا هەیە، سەر بە ئەو کۆمەەڵەیەی ژن دادەندرێن کە لە لای من ژنانێکن لە ئاستی باڵادا.