من لە بەرامبەر مێزەکەی نەنکمدا لە ماڵەکەی لە ڤانکۆڤەر دانیشتم، کە تەمەنی ٩٦ ساڵە و زۆرم خۆشدەوێت، ئێمە دادەنیشین و باسی منداڵییەکەی دەکەین و کچە ٩ مانگانەکەم بە خۆشەویستییەوە زەردەخەنەی بۆ دەکات و ئەوانیش بە پەرجووە بچووکەکان پێدەکەنن – نەنکم بە مێزەکەدا دەکێشێت و کچەکەم جوڵەکە دووبارە دەکاتەوە، ئەمەش بۆ هەموومان خۆشە.

 

من سەدهەمین سەرۆکی فیدراسیۆنی ژنانی پزیشکی کەنەدام- FMWC، نازناوێک کە سیندرۆمەکەم بەردەوام زیاد دەکات، من کاتم نەبوو ئەم ڕۆڵە بگرمە ئەستۆ (بەڕاستی، وەک ئەوەی دایک و باوک دەیکەن)، بەڵام ئەوەم کرد، چونکە شتێکە کە دەبوو بیکەم بۆ ئەوەی دڵنیا بم لەوەی سێ کچەکەم مافیان هەیە، بەڕاستی شتەکان گۆڕاون لەو کاتەوەی نەنکم تەمەنی ٩ مانگ بووە، بەڵام هێشتا کاری زۆر ماوە.

 

داپیرەم زۆر زیرەکە (هێشتا ناتوانم لە یارییەکی سکرابڵدا لێی ببەمەوە)، بڕوانامەکەی لە ماڵەوە لە سەرووی غەسالە و وشککەرەوەکەیەوە هەڵواسراوە، دیمەنێکی گاڵتەئامیزە کە کاریگەرییەکەی لەسەر من و ئەندامانی دیکەی ژنی خێزانەکەم هەر ماوەتەوە، چوار منداڵی پەروەردە کرد و پارێزگاری لە باپیرم کرد، لەناو ئەو ڕۆڵانەدا، ئەو لە بارەی یەکسانی لە پەیوەندییەکانیدا و لەناو کۆمەڵگەدا زۆر هەستیارە، ژنانی سەردەمی ئەو خەباتیان دەکرد بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانی خۆیان. ئاخر تا ساڵی ١٩٣٠ی پێچوو تا ژنان بەپێی یاسا لە کەنەدا بە "کەس" لە قەڵەمدران.

 

وەک پزیشکێک لە کەنەدا هەرگیز بیرم لەوە نەدەکردەوە کە دەبێت خەمی مافی زاوزێ بۆ کچەکانم بخۆم، بەڵام هەڵوەشاندنەوەی یاسای ڕۆی بەرامبەر وەید لە ئەمریکا، دووبارە هەڵبژاردنەوەی دۆناڵد ترەمپ کە لە ئارادایە و بەردەوام و پەرەسەندنی داکۆکیکردن لە وڵاتەکەماندا لەلایەن گروپە لایەنگرەکانی ژیانەوە، کە لەسەر بنەمای بەڵگە نین، ئەوەیان بە ڕوونی خستووەتە بەرچاو .

 

وەک سەرۆکی ڕێکخراوێکی تەندروستی ژنان، پێویستە لە پێشەنگی داکۆکیکردندا بین بۆ دڵنیابوون لەوەی هەموو ژنان سەربەخۆیی و مافی بڕیاردانیان بەسەر جەستەی خۆیاندا هەیە، بۆ ئەوەی بتوانن هەڵبژاردن بکەن سەبارەت بە تەندروستی خۆیان بە پشتبەستن بە بەڵگەی کلینیکی. کاتێک ئەمەیان لەدەست دەدەن، تەندروستییان زەرەرمەند دەبێت. ئەو ژنانەی لەباربردنیان ڕەتدەکرێتەوە ئەگەری مردنیان زیاترە لەچاو ئەوانەی مافی لەباربردنیان هەیە. کەمبوونەوەی دەستڕاگەیشتن بە تەندروستی زاوزێی تەواو کاریگەری نەرێنی لەسەر ژنان هەیە، ئەمەش زیاتر جیاوازییە تەندروستییەکانی ئێستا بەردەوام دەکات، ئەمەش نەتوانرا سەرباری زۆرینەی ئامادەبووانی کۆنگرەی نیشتمانی دیموکراتەکان لەم دواییانەدا لە ئەمریکا، کە جلوبەرگی سپییان لەبەردا بوو، بۆ پشتگیریکردن لە مافی ژنان بۆ لەباربردن و ڕێگریکردن لە دووگیانی و مافی یەکسان، بپارێزرێت، لە دوو ساڵی ڕابردووشدا کاریگەرییەکانی گۆڕانکارییە یاسایی و سیاسەتییەکان دەرکەوتوون.

 

وەک پزیشکێک لە کەنەدا هەرگیز بیرم لەوە نەدەکردەوە کە، دەبێت خەمی مافی زاوزێ بۆ کچەکانم بخۆم

FMWC لە ساڵی ١٩٢٤ دەستی پێکرد کاتێک شەش پزیشکی ژن گرنگی ڕێکخراوێکی ژنانیان بۆ داکۆکیکردن لە مافەکانی ژنان لەناو پیشەی پزیشکیدا و بۆ تەندروستی ژنان و کچان بەگشتی خستەڕوو. پێشتر تووشی بەربەست بوون بۆ بەشداریکردن لە پیشەی پزیشکیدا. لە ساڵی ١٨٦٥ یەکێک لە دامەزرێنەرانمان، ئیمیلی ستۆو، لەلایەن جێگری بەڕێوەبەری قوتابخانەی پزیشکی تۆرۆنتۆوە پێی گوترا "دەرگای زانکۆکە بەڕووی ژناندا کراوە نییە، و متمانەم هەیە هەرگیزیش کراوە نابێت"، لە وەڵامدا وتی: من دەیکەمە یەکێک لە ئامانجەکانی ژیانم تا ببینم کە دەرگاکان دەکرێنەوە، کە ژنان بە هەمان شێوەی پیاو دەرفەتیان دەبێت".

 

ئیمیلی ستۆو لە ئەمریکا خوێندوویەتی و لە ساڵی ١٨٦٧ گەڕاوەتەوە بۆ کەنەدا بۆ ئەوەی ببێتە یەکەم پزیشکی ژن. یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی FMWC ئەوە بوو کە نوێنەرایەتی یەکسان لە قوتابخانەی پزیشکیدا هەبێت، و زیاتر لە ٪٥٥ی خوێندکارانی پزیشکی لە ساڵی ٢٠٢٠دا ڕەگەزی ژن بوون، ئەو بەشدارییەی ژنان لە بواری پزیشکیدا بەدەستهاتووە، بەڵام هێشتا بۆشاییەکان هەن کە پێویستە تێپەڕێنرێن، وەک جیاوازی مووچەی جێندەری، نەبوونی نوێنەرایەتی نەشتەرگەری و ژنان لە پۆستەکانی سەرکردایەتیدا.

 

هەروەها بۆشایی گەورە لە تەندروستی ژناندا بەردەوامە – لە ساڵی ٢٠٢٠دا، تەنها ٪١ی توێژینەوە و داهێنانی چاودێری تەندروستی لە دەرەوەی ئۆنکۆلۆژی لە بارودۆخی تایبەت بە ژنان وەبەرهێنراوە؛ ڕێژەی زەبر و زەنگ زیاترە چونکە ٪٤٤ی ژنان ڕووبەڕووی هەندێک توندوتیژی دەبن لە ژیانیاندا؛ دەستنیشانکردنەکان، وەک لە چاودێری دڵ و خوێنبەرەکاندا، زۆرجار دوادەخرێن یان بە تەواوی لەدەست دەدرێن.

 

من نیگەرانم لەوەی کە، بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی سیاسی ئێستا، دەکرێت دۆخەکە بۆ ژنان خراپتر بێت لە کەنەدا وەک ئەمریکا، بە تایبەت کە ئەو ویلایەتانەی قەدەغەکردنی لەباربردنی منداڵیان هەیە، ڕێژەی مردنی دایکان زیاترە، بەتایبەتی بۆ ژنانی ڕەنگی پێست جیاواز.

 

من وەک ژنێک و پزیشکێک باوەڕم وایە کە تەندروستی مافێکی مرۆڤە، بۆ پاراستنی تەندروستی، پێویستە سەربەخۆیی جەستە بپارێزین – مافی هەموو کەسەکانە کە سەربەخۆیانە بڕیار لەسەر جەستەی بدات بەبێ کاریگەری دەرەکی یان زۆرەملێ. کاتێک ئێمە دەستڕاگەیشتنمان بە چاودێری تەندروستی یەکسان نەبێت، لەوانەش چاودێری تەندروستی زاوزێ، ئەوە تەندروستی خراپتر دەکات و نایەکسانی زیاتر دەکات. پێویستە هەمیشە ڕێگە بە ژنان بدرێت بڕیاری تەندروستی خۆیان بدەن کە باشترینە بۆ خۆیان و داهاتوویان، ئەمەش پاڵپشتی پێشکەوتنی ژنان دەکات لە کۆمەڵگەدا و ئابوورییش بەرەوپێش دەبات.

 

وەک سەرۆکی FMWC، شەرەفی بەدەستهێنانی میدالیای ئارنهێم بەدەستهێنا، پێکهاتووە لە وێنەی ئەسکلێپیۆس، کە خوداوەندی چارەسەرکردنە باڵێکی هەیە وەک هێمای بڵاوبوونەوەی ئاشتی لە ڕێگەی کەمکردنەوەی نەخۆشییەوە، وەک پزیشکێک لەگەڵ نەخۆشەکان کاردەکەم بە بەکارهێنانی بەڵگەی زانستی بۆ یارمەتیدانیان بۆ چاکبوونەوە، ئەمەش بریتییە لە ڕێزگرتن لە بڕیارەکانیان سەبارەت بەوەی کە کام چارەسەر هەڵدەبژێرن بۆ ئەنجام دان یان نەدانی، لە کۆتاییدا چییان دەوێت بۆ جەستەی خۆیان. ناتوانین ڕێگە بدەین ژنان سەربەخۆیی جەستەیان لەدەست بدەن، چونکە تەندروستی خۆیان لەدەست دەدەن.

 

وەک چۆن جارێک ئیمیلی ستۆو داوای کرد، ئێمەش وەک پیاوان دەمانەوێت کۆنترۆڵی جەستەمان و تەندروستی خۆمان بکەین، منیش ئەوەم دەوێت بۆ خۆم و بۆ کچەکانم و بۆ ئەو نەخۆشە ژنانەی کە لەگەڵیاندا کاردەکەم.