ڕانیا عەبدوڵا

 

یەمەن- وەزارەتی کاروباری کۆمەڵایەتی و کار لە یەمەن لە ئایاری ٢٠٢٠ دا پلانی نیشتمانی بۆ جێبەجێکردنی بڕیاری ١٣٢٥ی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان بە ناوی "ژنان، ئاشتی و ئاسایش" دەستپێکرد بۆ گرنگیدان بە ژنان، بەرەوپێشبردن، پاراستنیان، بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزانی و بەشداریکردن لە پڕۆسەی ئاشتیدا.

 

سەمیرە فەهیدی، ڕۆژنامەنووس لە نووسینگەی سەرۆک کۆمار، پێیوایە جێبەجێکردنی بڕیارەکە پێویستە چەند ڕێچکەیەک بگرێتەبەر، یەکەمیان بریتییە لە ڕێچکەی ڕەگی سەرەکی بە گرنگیدان بە پەروەردەی ژنان و مامەڵەکردن لەگەڵ هەموو پێکهاتەکان بۆ دروستکردنی پەروەردەیەکی ڕاستەقینە بۆ ژنان.

 

"پێویستە ڕاگەیاندن بەشداربێت لە بەرزکردنەوەی هۆشیاری"

ڕوونیکردەوە کە بەشداریکردنی سیاسی ژنان دەبێت لە بەشداریکردنیان لە حیزبە سیاسییەکانەوە دەستپێبکات بەهۆی پۆپۆلیزمیان کە نزیکە لە خەڵکەوە و پێویستە ڕاگەیاندن بەشداری بکات لە بەرزکردنەوەی هۆشیاری دەربارەی گرنگی بوونی ژنان لە هەموو بوارەکاندا، بەرزکردنەوەی هۆشیاری دەربارەی ناسینەوەی ژنان وەک قەوارەیەک ڕێزی لێدەگیرێت و بۆچوونێکی هەیە کە لەسەر ئاستی خێزانی ڕێزی لێدەگیرێت، چونکە لە ڕێگەی ئەوەوە دەتوانین ژنێک ئامادە بکەین بتوانێت بەرپرسیارێتی وەربگرێت و بەشداری لە بڕیارداندا بکات و بەرپرسیارێتی وەربگرێت وەک ڕەنگدانەوەی ئەرێنی لەسەر هەموو ژنان، چونکە ڕاگەیاندن بە گەورەترین کاریگەری دادەنرێت.

 

هۆکارەکانی ڕێگری بڕیارەکە خێڵەکی و نەبوونی هۆشیارییە

سەبارەت بەو هۆکارانەی ڕێگری لە جێبەجێکردنی ناوەڕۆکی بڕیارەکەی نەتەوە یەکگرتووەکان دەکات، سەمیرە فەهیدی باوەڕی وایە کە پێکهاتەی خێڵەکی یەمەن، نەبوونی هۆشیاری و بڵاوبوونەوەی نەخوێندەواری هەموو هۆکارێکن کە وا لە جێبەجێکردنی بڕیارەکە دەکەن بە ساختە بمێنێتەوە، دژایەتی جێبەجێکردنی بڕیارەکە هەیە، هەروەها ئەو جەنگەی کە ڕۆڵی هەبووە لە لەناوبردنی هەموو ئەو شتانەی کە لە بنیادنانی ڕێگای گەشەپێدانی نیشتماندا بووە، ڕەتکردنەوەی بەشداریکردنی ژنان و هەر بڕیارێکی پەیوەندیدار بە پێشکەوتن و چاکسازی لە ڕاستییەکاندا هەیە، چونکە زۆر کەس باوەڕیان وایە بەشداریکردنیان ئەخلاق و بەهاکان لاواز دەکات و ئەم هەڵوێستانە ئێمەیان بەرەو دواوە بردووە، زۆربەی چەمکەکان ژنان وەک قەوارەیەکی لاوازکەر دادەنێن.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، پشتگوێخستنی بڕیاری ژمارە ١٣٢٥ی نەتەوە یەکگرتووەکان هەیە، چونکە بەرژەوەندییە تایبەتییەکان لە بەرژەوەندی گشتی زیاترن، سەبارەت بە زانینی بڕیارەکەی نەتەوە یەکگرتووەکان، زانیاری نییەو دەتوانین بڵێین بەرژەوەندییە تاکەکەسییەکان لە بەرژەوەندی گشتی زیاترن و هەندێک لەو کەسایەتییانەی کە لە پێشەوەن ئامانجیان جێبەجێکردنی بەرژەوەندییە تایبەتییەکانیانە و ئەو ژنانە لەبیردەکەن کە دەبێت چاکسازیان بۆ بکرێت.

 

سەمیرە فەهیدی وتیشی: پێویستە لە هەموو ئاستەکاندا بەشداری لە هەوڵەکاندا بکرێت و هۆشیارییەکی ڕاستەقینە لەلایەن هەموو کەسێکەوە هەبێت سەبارەت بە گرنگی بەشداریکردنی ژنان و کارکردن بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکە پێویستی بە هەوڵ و متمانەی ڕاستەقینە هەیە، ئەگەر سەرنج بدەینە ئەو واقیعەی کە خراپتر بووە و لە هەموو بوارەکاندا گەڕاوەتەوە، ئەوا سبەینێ ڕازی نابێت، سبەینێ دەبێت بەرپرسیارێتی سبەینێ و نەوەکانمان هەڵبگرێت.

 

کۆسپ و تەگەرەکان

سەبارەت بە دیارترین بەربەستەکان کە ڕێگری لە بەشداریکردنی سیاسی ژنان لە یەمەن دەکەن، ماریا ئەرشەد، بەڕێوەبەری بەشی ڕاگەیاندن لە کۆمیتەی نیشتمانی ژنان وتی: ئەو گرژییە سیاسییەی یەمەن بەخۆیەوە بینی، نەبوونی ئیرادەی سیاسی لەلایەن بڕیاردەرانەوە، هەروەها ئەو مشتومڕەی کە دەڵێت کات کاتی جەنگە و گونجاو نییە بۆ بەشداریکردنی هەموو ژنان هۆکارێک بوون کە ڕێگرییان لە ژنان کرد لە گەیشتن بە ناوەندە سیاسی و بڕیارەکان، سەرەڕای بڕیارەکانی ئەم دواییانە بۆ دەستنیشانکردنی ٢٠%ی ژنان بۆ ئەنجومەنی باڵای دادوەری، هێشتا چاوەڕێی ئەوە دەکەین کە ژنان بەشدار بن لە دانوستانەکانی ئاشتیدا.

 

دەربارەی ڕۆڵی لیژنەی نیشتمانی بۆ ژنان لە بەشداریکردنی ژنان لە پۆستەکانی بڕیارداندا، ئاماژەی بەوەکرد، لیژنەی نیشتمانی بۆ ژنان هەوڵدەدات سیاسەتەکان لەگەڵ دەزگا حکومییەکان لە وەزارەتەکان و دەستەکان دابنێت بۆ بەشداریکردنی ژنان لە پۆستەکانی بڕیاردان لە وەزارەتەکاندا، بۆ نموونە "بەڕێوەبەری گشتی، یاریدەدەری جێگری وەزیر" هەر وەزارەتێک بەشێکی تایبەتی هەیە بۆ ژنان و ئەندامی لیژنەی نیشتمانییە و سەرۆکی لیژنەی نیشتمانی بۆ ژنان بە پەرۆشە بۆ هەماهەنگیکردن لەگەڵ وەزیرەکان بۆ بەشداریکردنی ژنان لە پۆستەکانی سەرکردایەتی و دانوستانەکاندا.

 

ماریا ئەرشەد لەو باوەڕەدایە جەنگ بووەتە هۆی زیادبوونی توندوتیژی دژ بە ژنان و زیادبوونی ڕێژەی تاوان بەگشتی و دژی ژنان بەتایبەتی و بارودۆخەکە پێویستی بە چڕکردنەوەی هەوڵەکان هەیە بۆ بەرزکردنەوەی هۆشیاری دەربارەی گرنگی یەکسانی نێوان ژنان و پیاوان، وتیشی: لیژنەی نیشتمانی هەوڵدەدات کێشەکانی توندوتیژی لە ڕێگەی هۆشیاری و لە ڕێگەی سیاسەتەوە چارەسەر بکات بۆ دۆزینەوەی ڕێگایەک بۆ کەمکردنەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان لەسەر ئاستی ناوخۆیی و هەرێمی و نێودەوڵەتی بۆ بەهێزکردنی دەنگی ژنان و ڕاگرتنی توندوتیژی دژیان.