زهور مەشرقی

 

تونس- ڕۆژی ٢٩ ی کانوونی دووەمی ساڵی ٢٠٢٣ وەک وادەی هەڵبژاردنی خولی دووەمی یاسادانانی تونس دیاریکراوە و بەپێی ئەو وادەیەش تونسییەکان پەرلەمانی نوێ هەڵدەبژێرن، دوای ئەوەی لە ١٧ کانونی یەکەمی ڕابردوودا خولی یەکەم تەواو بوو، کە تیایدا ٢٣ کاندید کە تەنها ٣  ژن بوون، لە کۆی ١٥٤ کورسی پەرلەمانی داهاتوو کورسییەکانیان بەدەستهێنا.

 

ڕێژەی کاندیدی ژن بۆ هەڵبژاردنەکان لە ٪٥ زیاتر نەبووە، ڕێژەیەکی نزمە کە لەلایەن کۆمەڵەی ژنانەوە ئیدانە کرا و چالاکوانانی فێمینیست و سەرۆکی کۆمەڵەی ژنان و منداڵانی هاوچەرخ، جەدەندا لوقتی باسی لەوە کرد: " ڕێژەی بەشداربووانی ژنان لە هەڵبژاردنی پەرلەمان کەمە، بەهۆی لاوازی بەهۆی نەبوونی پاڵپشتی دارایی لەلایەن حکومەتەوە بۆ ژنان، کە ئاستەنگی زۆریان بۆ دابینکردنی ئامرازەکانی دابینکردنی پارە بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن دروستکردووە بەتایبەتی لە ناوچە دوورەدەستەکانی باکووری ڕۆژئاوای تونس، بە تایبەتی پارێزگاری جێندۆبا.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کەمی ڕێژەی بەشداریکردن لە باکووری ڕۆژئاوا دەگەڕێتەوە بۆ بناغە و کاریگەریی عەقڵیەتی پیاوسالاری لە خەیاڵی ئەو کۆمەڵگە تا ڕادەیەک خێڵەکییەدا، جگە لە نەبوونی زەمینەی کۆمەڵایەتی و سیاسی گونجاو بۆ ئەوەی ژنان بە شێوەیەکی بەرفراوان بەشداری بکەن، جا چ وەک دەنگدەر یان هەڵبژێردراو، بەتایبەت لەم قۆناغە سەختەدا کە تونس پێیدا تێدەپەڕێت، بەتایبەتی ناوچەکانی ناوخۆ، کە بەشێوەیەکی نەرێنی کاریگەری لەسەر بارودۆخی ژنان و بەشداریکردنیان هەبوو، وەک ساڵانی ڕابردوو، بۆ دەنگدان یان چوونە ناو گۆڕەپانی ژیانی سیاسی لە دەرگای پەرلەمانەوە، کە نوێنەرایەتی دەکات دەسەڵاتی یاسادانان.

 

ئەو چالاکوانە فێمینیستە باسی لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠١٤ و ڕادەی بەشداری ژنان لە باکووری ڕۆژئاواوە کرد کە لە سەدا ٦٠ی تێپەڕاندووە، ئاماژەی بەوەشکرد کە میدیاکانیش ڕۆڵی پەروەردەیی خۆیان لە پاڵنانی ژنان بۆ بەشداریکردن نەگێڕاوە.

 

سەبارەت بەو هەڵاواردن و نادادپەروەرییەی کە ڕووبەڕووی ژنان دەبێتەوە لە باکووری ڕۆژئاوا، هەروەها ڕوانگەی بەدەر و کەمتەرخەمی بەرامبەریان، جەختی لەوە کردەوە کە عەقڵیەتی پیاوسالاری لەو بوارانەی کە هێشتا باوەڕیان بە خێڵگەرایی هەیە، ناتوانێت پاڵپشتی ئاراستەکردنی ژنان بکات و پاڵ بە زەروورەتی بوونیانەوە دەنێت و بەشداریکردنیان لە پەرلەمان، جگە لەو داب و نەریتە بەسەرچووانەی کە تا ئێستاش ژنان هەڵدەسەنگێنن چونکە ڕۆڵیان سنووردارە بە دایکایەتی و هاوسەرگیری و چێشتخانە.

 

هەروەها دەستی خستە سەر ئەو تایبەتمەندییە تایبەتەی پارێزگاری جێندۆبایە، کە کاندیدە ژنەکان بۆ هەڵبژاردنەکان دوو سەختییان بەسەردا هات و تووشی فشاری لایەنە جیاوازەکان بوون، بەتایبەتی لەلایەن ڕکابەرە پیاوەکانی هەمان بازنەکانی هەڵبژاردنەوە، لەو شوێنانەی کە هەوڵیان دا بەرەنگاری هەڵاواردن و ئەو توندوتیژییە کۆمەڵایەتی و سیاسییە ببنەوە کە تۆمارکرابوون، بە ئاماژەدان بەوەی کە کۆمەڵەکە شایەتحاڵی حاڵەتی توندوتیژی زارەکیی دژی ژنان و دەستدرێژی جەستەیی بووە کە یەکسان بووە بە شکاندنی ئۆتۆمبێل و بڕین یان تەواوکردنی تابلۆکان بۆ ئەوەی دەنگدەر نەتوانێت دەقی هەڵبژاردنەکان بخوێنێتەوە لە کاندیدە ژنەکان یان تەنانەت گوێیان لێ بێت.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، "چاودێری بانگەشەی هەڵبژاردنی ژنان بووم و ڕادەی ئەو توندوتیژیانەم بینی کە کاندیدە ژنەکان تووشی بوون، کاندیدێکی ژن هەیە کە تووشی ئازار و توندوتیژیی ماددی و ئەخلاقی و هەراسانکردن و ناوزڕاندنی لە سۆشیال میدیا بووە و هێرشی کرایە سەر و لێیدرا."

 

ئەو دووپاتی کردەوە کە ڕۆڵی ژنان لە قۆناغی داهاتوودا سەرەڕای دوورخستنەوە و پەراوێزخستن دوو هێندە دەبێت، ئاماژەی بەوەشکرد، سەرەڕای هەڵمەتەکانی دژیان و توندوتیژی بە هەموو شێوەکانییەوە، ژنان توانای خۆڕاگری و وەستانەوەیان سەلماندووە بۆ ئایندەیەکی باشتر بۆ خۆیان و وڵاتەکەیان.

 

چالاکوانی فێمینیست، جەدەندا لوقتی ، لە کۆتایی قسەکانیدا وتی، کۆمەڵگە بەبێ بەشداریی کارای ژنان ناتوانێت گەشەسەندنی هەمەلایەنە بەدەستبهێنێت و ئەمڕۆش پابەندن بە دوو کارکردن بۆ سەپاندنی ڕووخساری خۆیان و ئامادەبوون لە ناوەندەکانی بڕیاردان، یاسادانان دەسەڵات، و بەش و بەشە جیاوازەکان."