شنیار بایز

 

سلێمانی- یەکڕیزی گەلی کورد، یەکێتی ژنان لە چوارپارچەی کوردستان دەبێتە ڕێگەیەک بۆ ڕەتکردنەوەی سیستمی دەسەڵاتی چەقبەستووی پیاوسالاری باشوور و ئەو دەوڵەتانەی بەردەوام لە داگیرکردنی نەتەوەی کورد دان، بەڵام بەهۆی بوونی دەسەڵاتێکی نادیموکراسی و کۆیلەی داگیرکەران لە باشوور هەوڵەکان تەواو جێی خۆیان ناگرن، کێشەی سەرەکیش نەبوونی ژنانە لە ئاستی بڕیارداندا، چونکە نەبوونی ژن واتە نەبوونی ئەقڵیەت و فکری ژنانە.

 

"لە چوار پارچەی کوردستان ژنان بە تیکۆشان درێژە بە ئامانجەکانیان دەدەن"

کەژاڵ حەمەڕەشید، چالاکوان، بوونی کێشە لۆکاڵی و جیهانییەکانی لەسەر پرسی کورد و ژنان ڕوونکردەوە،کە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا هێرشی بەرفراوان لەسەر گەلی کورد هەیە هەر وەک چۆن دەوڵەتی تورکیا بە درێژایی مێژوو هێرشی کردووەتەسەر گەلی کورد، لە ئێستاشدا هێرشەکانی بۆ باشوور و ڕۆژئاوا زیاد کردووە و لەنێویاندا چەکی کیمیایی بەکاردەهێنێت، ئەمەش پێویستی بە هەڵوێست هەیە لەپێناو ئەوەی بگات بە ناوەندە نێودەوڵەتییەکان، هەرچەندە تەواوی ناوەندەکان ئاگادارن بەڵام تەنها پێویستیان بە فشار هەیە لە بەرامبەر بەکارهێنانی چەکی کیمیایی.

 

"جگە لەمەش لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان کە ڕژێمی ئێران بە درێژایی ٤٣ ساڵ تەمەنی حکومی بەسەر گەلی ئێران و کورددا جێبەجێکردووە، بەڵام ئێستا گەلی ئێران و کوردانی شۆڕشێکیان دەستپێکردووە، تەواوی جیهان ئاگادارن لەوەی لە شەهیدبوونی ژنێکەوە شۆڕشەکە دەستیپێکرد و وەک شۆڕشێکی ژنانە ناسێندراوە، تەواوی جیهانیش دروشمی "ژن ژیان ئازادی" دەڵێنەوە"، لە ڕۆژهەڵاتی کوردستانیش بەهەمان شێوەی ڕۆژئاوا دەیانەوێت بە پێشەنگایەتی ژنان شۆڕش ئەنجامبدەن لەپێناو خۆبەڕێوەبردنی خۆیان و نەتەوەکەیان.

 

"ژنان لە ئێستادا پێشەنگایەتی شۆڕش دەکەن"

دەربارەی شۆڕش و تێکۆشانی ئێستای ژنان کەژاڵ حەمە ڕەشید ڕوونیکردەوە بە درێژایی مێژوو کە تێکۆشان و شۆڕش ئەنجامدراوە بە زهنیەت و فکری پیاوان بووە، بەڵام ئێستا دۆخەکە گۆڕاوە، ژنان ئامادەیی خۆیان دەربڕیوە بۆ ئەوەی تێکۆشانەکانی ئەنجامبدات بە فکری ژنانە، لە ماوەی ١٠ بۆ ١٥ ساڵ لەمەوپێش لە زۆرینەی شوێنی جیهاندا وەک هیندستان، چەندین ناوچەیی ئاسیایی وەکو ئەمریکای لایتین، ناوچە کوردییەکانی وەک ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوای کوردستان ئەو بەرخۆدانانەی سەریهەڵداوە ژنان پشکی شێریان تێدا تۆمار کردووە، وتیشی: سەرجەم ئەو شۆڕشانە لە ڕووی فکرییەوە پێچەوانەی شۆڕشەکانی پێشووترە، چونکە دژی بە کۆیلەکردنی ژنە بە تەواوەتی کۆمەڵگە و زهنیەتی پیاوسالاری ڕەت دەکاتەوە، بۆیە ئەقڵیەتی پیاوسالار دەیەوێت جیهان بە درێژایی ئەو هەزاران ساڵەی ژن کۆیلە کراوە بەردەوام بێت، بۆیە بەردەوام دژی شۆڕشەکانی ژنانن، چەندین شێواز بەکار دەهێنن بۆ وەستاندنی تێکۆشانی ژنان و هێرشکردنە سەریان.

 

"ژنان پێویستە لە بواریی جیاواز و ناوەندە سیاسییەکاندا باڵانسی بوونیان ڕابگرن"

لە درێژەی قسەکانیدا باسی لەوەکرد، هەرچەند لە ئێستادا ژنان بوونەتە سیمبولی تێکۆشان و شۆڕش، لە ڕێی قەڵەم و چەک و شەقامەکانەوە شۆڕش دەکەن، بەڵام لە ناوەندە سیاسییەکاندا بە تەواوی جێی خۆیان نەگرتووە، ڕێگری لە پێشکەوتنیان دەکرێت لەلایەن پیاوانی سیاسییەوە لاواز دەکرێن، ئەمەش بۆ خۆی بەرهەمی کۆیلەکردنی هەزاران ساڵەی ژنە، بۆیە بە ئاسانی ناتوانرێت ئاڵوگۆڕی پێبکرێت، پێویستی بە پڕۆسەیەکی دیموکرازی هەیە، دەشڵێت: "ئەوەی کە ئێستا ژنان سەرقاڵی پێکهێنانی یەکێتی ژنانن لە سەرتاسەری جیهان و چوارپارچەی کوردستان هەنگاوی باشن"، کەژاڵ ئەندامی بەشداربووی کۆنفرانسی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان بوو، وتی: تیایدا باسم لەوەکرد دەبێت ئەو باڵانسانە ڕابگیرێت لە ناوەندە سیاسییەکاندا کە ژنان چیتر نابێت بێ هەڵوێست بن و دەبێت ڕۆڵی گرنگیان هەبێت، لە بوارە جیاوازەکاندا و لەنێویاندا لە بواری فکریدا بەرەوپێش بچن.

 

"دەسەڵات نوێنەرایەتی گەلی کورد لە باشووردا ناکات"

ئەو چالاکوانە ئاماژەی بەوەشدا لە کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستاندا ٤٩ لایەنی سیاسیی ئەندامن تیایدا، هەموو ساڵێک لە کۆنگرەکەدا وتاری خۆیان پێشکەش دەکەن و پاڵپشتی لە فکری کۆنگرەی نەتەوەیی دەکەن، بەڵام لە خودی کرداری سەرجەم لایەنەکاندا هیچ یەک لە وتارەکانیان بەدیناکرێت و جێبەجێی ناکەن، هۆکاری ئەمەشی گەڕاندەوە بۆ ئەو دەسەڵاتەی لە باشوور حکوم دەکات، کە دەسەڵاتێکی جەماوەری سەربەخۆ نییە، پاڵپشتی گەلی کورد ناکات، بەڵکو دەسەڵاتی سیاسی ستراتیژێکی وابەستەیی هەیە بەتایبەت لە دوای ڕاپەڕینی ساڵی ١٩٩١، کە دەسەڵاتێکی وابەستەیان بە وڵاتانی داگیرکەر هەڵبژاردووە، سەرجەم ئەمانەش بوونەتە هۆکار بۆ ئەوەی یەکێتی نەتەوەیی شوێنی خۆی نەگرێت.

 

بێگوومان کاتێک دەسەڵات لە ناوچەیەکدا وابەستەی داگیرکەران بێت، کاریگەری زیاتریشی دەبێت لەسەر ژنان، ڕێگە نادەن تەواو ژنان بەرخۆدانی بکەن و پاڵپشتی ژنانی ڕۆژهەڵات و ناوچەکانی دیکە بکەن، بۆیە سەردانیکردنی شاندی پلاتفۆڕمی یەکێتی ژنانی کورد لە باکووری کوردستان بۆ باشووری کوردستان دەبێتە هۆکار بۆ گەیشتن بە ئامانج و شۆڕشی ژنان و یەکگرتنی فکری ژنانی چوارپارچەی کوردستان، چونکە ژنان لە باشوور هەن هەڵگیرسێنەری شۆڕش بن، تەنها پێویستیان بە پاڵپشتیکردنە.

 

"هیواخوازین ساڵی ٢٠٢٣ ببێتە ساڵێک بۆ تێکۆشانی گەلی کورد و ئیدانەکردنی پەیماننامەی لۆزان"

دەربارەی ساڵی نوێ و تێڕوانینی خۆی بۆ ساڵی ٢٠٢٣ ڕوونیکردوە، لە ساڵی ٢٠٢٣دا پەیماننامەی لۆزان کۆتای پێدێت، ئەمەش ڕووداوێکی گرنگە بۆ گەلی کورد، گەلی کورد دەربارەی کۆتایپێهاتنی ئەو پەیماننامەیە نەخشەی کوردستانی کرد بە چوار پارچەوە، پێویستی بە بەرەوپێشچوون هەیە، پێویستی بە کاری دیبلۆماسی هەیە، پەیوەندییەکانیان لەگەڵ وڵاتانی جیهاندا بەهێزتر بکەن، وتیشی: نەتەوەی کورد بە گشتی و باشوور بەتایبەت پێویستیان بە یەکگرتن هەیە، پێداچوونەوە بە دۆخەکەدا بکەن، هەرچەند باشوور لە ساڵی ١٩٩١وە حکومەتێکی خۆجێی هەیە، بەڵام نەیانتوانیوە سەربەخۆ بن، گەلی کورد گرنگە خۆ بە ڕێکخستن بکات تا یاسایەکی دیکەی وەک پەیماننامەی لۆزان بەسەریدا نەسەپێندرێت.

 

لە کۆتاییدا کەژاڵ بۆ ساڵی ٢٠٢٣ هیوا دەخوازێت چیتر ژنان لە باشوور ڕووبەڕووی کوشتن و تیرۆرکردن نەبنەوە، هەرچەندە بەرەوپێشچوون هەیە، بەڵام نەبووەتە هۆکار بۆ نەمانی هەژموونی پیاوسالاری، بەڵکو ئەقڵیەتی پیاوسالاری بە چەق بەستووی ماوەتەوە، هۆکاری ئەمەش بوونی کولتووری سیاسی و دەسەڵاتە، کە بە فکری ئەقڵیەتی پیاوان بەڕێوەدەچن.