ژن و گۆڕانی ژینگە
رۆزا دڵشاد مەریوانی- نووسەر
لەم سەردەمەدا یەکێک لەو بابەتانەی پەیوەندییەکی پتەوی بە مەسەلەی توندوتیژی دژی ژنان و مافەکانیانەوە هەیە و وادەکات ئەو پێشێلکارییانەی بەرامبەر بە ژنان دەکرێت زیاد بکات و دۆخی ژنان خراپتر ببێت، پرسی گۆڕانی ژینگەیە، واتا ناکرێت ئەو دوو پرسە لەیەک جیابکرێنەوە، چونکە زۆرجار ژنان و کچان قورسایی دەرئەنجامەکانی گۆڕانی ژینگە لەئەستۆ دەگرن و ئەو گۆڕانە دەبێتە هۆی ئەوەی نایەکسانیی جێندەریی لەنێوان ژن و پیاودا زیاتر ببێت، بەتایبەتی لە وڵاتە هەژارەکاندا. نەتەوە یەکگرتووەکان لە راپۆرتەکانیدا سەبارەت بە پیسبوون و گۆڕانی ژینگە باس لەوە دەکەن، قەیرانی ژینگە دەبێتە هۆی زیادبوونی مەترسیی دەستدرێژیی سێکسی و بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە، لەگەڵ زیادبوونی توندوتیژیی دژی ژنان، بۆ نموونە بە هۆی گۆڕانی ژینگەوە دۆخی ئابووریی ئەو وڵاتانە تێکدەچێت و کچان ناچار دەکرێن خوێندن جێبهێڵن و بە زۆر، زوو بەشوو بدرێن، دواجاریش بەشێکی زۆری ئەو ژنانە لە ماڵەکانیاندا زیاتر رووبەڕووی ئیستیغلالکردنی سێکسی و بازرگانیکردن پێیانەوە دەبنەوە.
کاتێک داکۆکیی لە مافەکانی ژنان دەکەین، دەبێت پارێزەری ژینگەش بین، لەوە تێبگەین لەم سەردەمەدا ناکرێت ئەو دوو مەسەلەیە لە یەک جیابکرێنەوە
ئەگەر بپرسین بۆچی مەسەلەی گۆڕانی ژینگە مەسەلەیەکە راستەوخۆ کاریگەری بۆ سەر ژنان و کچان هەیە و توندوتیژییەکان زیاد دەکات، بێگومان گرنگترین هۆکار ئەوەیە، لە کۆمەڵگە هەژار و دواکەوتووەکاندا بابەتی گۆڕانی ژینگە زیاتر کاریگەریی وێرانکەری دەبێت لەسەریان، لەبەرئەوەی هەژارن و ناتوانن قەرەبووی ئەو زیانانە بدەنەوە، لاوازترین توێژیش لەو کۆمەڵگەیاندا ژنان و کچانن، بۆیە کاریگەرییە خراپەکانی برسێتیی و زیادبوونی دەمارگیریی و نادادپەروەریی کۆمەڵایەتی و دەسترێژی سێکسیی و ..هتد کە بەهۆی گۆڕانی ژینگە و پاشان تێکچوونی دۆخی ئابووریی ئەو وڵاتانەوە روودەدەن، زیاتر کار لەوان دەکات و دەبنە یەکەم قوربانیی ئەو کارەسات و قەیرانانە.
دواجار کاتێک ئێمەی ژنان داکۆکیی لە ماف و داواکانی ژنان دەکەین، دەبێت داکۆکیکار و پارێزەری ژینگەش بین و لەوە تێبگەین لەم سەردەمەدا ناکرێت ئەو دوو مەسەلەیە لە یەک جیابکرێنەوە، چونکە ژینگەیەکی پاک و پارێزراو واتای وایە لە چەندین رووەوە وڵاتێکی ئارام و سەلامەت بۆ ژنان هاتۆتەکایەوە، کە جگە لە یەکسانیی لە هەلی کار و خوێندن و مووچە و ..هتد، لە هەمانکاتدا ئاستی رۆشنبیریی کۆمەڵگە و دادپەروەریی کۆمەڵایەتی و یەکسانیی جێندەریی دەستەبەر بووە، ئەوەش مەبەستی یەکەمی ژنانە بۆ بەدیهاتنی مافەکانیان و یەکسانبوون لەگەڵ پیاواندا.