جیهان کێشەی کورد پشتگوێ دەخات - تا کەی ناچار بین باجی بێدەنگی ئێوە بدەین؟
شەم شەمەیی ساڵح - ڕۆژنامەنووسێکی کوردی سویدی
دەیان ساڵە کورد لەپێناو مافە ڕەواکانی خۆی و مافی سەرەتایی ژیانێکی شکۆمەندانەدا خەبات دەکات. ئێمە توانیمان خۆمان دەرباز بکەین لە هەرە قۆناغە سەختەکان، لە جینۆساید و ئاوارەبوونی زۆرەملێ و چەوساندنەوەی سیستماتیکی. بەڵام ئێستاکەش شەڕێکی بێدەنگی بەرامبەرمان بەڕێوەدەچێت – شەڕێک لە پشت بیانووی دیپلۆماسی و بەرژەوەندی ئابووری و هاوپەیمانی سیاسییەوە شاراوەتەوە. ڕەجەب تەیب ئەردۆغانی فاشیست، سەرۆک کۆماری تورکیا لە مێژە سیاسەتێکی دڕندانەی دژ بە کوردی گرتووەتە بەر، لە هێرشی سەربازیەوە بگرە بۆ سەر خەڵکی سڤیل تا سڕینەوەی تەواوەتی کولتوور و ناسنامەی ئێمە لەخۆدەگرێت. پرسیارەکە ئەوەیە – بۆچی جیهان بێدەنگە؟
دەسەڵاتێک کە بێ شەرمانە پاساو بۆ چەوساندنەوە دەهێنێتەوە
تورکیا لە سەردەمی سەرکردایەتی ئەردۆغان شەڕی تیرۆری کردە بەرگ و بەهانەیەک بۆ ئەنجامدانی دڕندەیی بەرامبەر بە خەڵکی سیڤیلی کورد. ئەردۆغان بەردەوام بە بۆردوومانی ئاسمانی و دەستگیرکردنی بەکۆمەڵ و قەدەغەی هاتووچۆ، بە شێوەیەک کە زۆربەی شارە کوردەکانی کردوەتە مەیدانی شەڕ. ئەم مەبەستە هەڵبەستراوەی ناوناوە "شەڕی تیرۆر" کە لە ڕاستیدا ستراتیژییەکی بە ئەنقەست و سیستماتیکە بۆ لەناوبردنی پێکهاتەی کۆمەڵایەتی و کولتووری و ئابووریی کورد. ئەم ڕەشە کوژیە، نەخۆشخانە و قوتابخانەو جێگا گشتییەکانی کردووەتە ئەنجام کە خەڵکی بێتاوانی سڤیل دەکرێن بە ئامانج و دەکرێن ناچار دەکرێن لە ماڵی خۆیان و لەناو شارەکانی خۆیاندا دەربەدەر بکرێن. ئەردۆغان بانگەشەی ئەوە دەکات کە شەڕی پەکەکە دەکات، بەڵام ڕاستیەکەی ئەوەیە کە ئەم هێرشە نامرۆڤایەتی و توندوتیژە دژ بە کۆمەڵانی خەڵکی کوردستانە لە ژن و پیاو منداڵی بێتاوانەوە بگرە، تەنانەت بووەتە جۆرێک لە پاکتاوی نەتەوەیی و ئێتنیکی. هەر جارێک دەنگی کورد بۆ ئاشتی و دادپەروەری بەرز دەکرێتەوە، بە شێوەیەکی دڕندانە بێدەنگ دەکرێن – نەک تەنها لەلایەن پۆلیس و سەربازی تورکیاوە، بەڵکو لەلایەن سیستەمی یاسای دەوڵەتیشەوە. کوردبوون لە تورکیادا، ژیانکردنە لەگەڵ مەترسییەکی هەمیشە لە ئارادا، کە زیندانیکردنە، ئەشکەنجەدانە، یان تەنانەت کوشتنیشە، تەنها لەبەر ناسنامەی کوردبوون.
بێدەنگی ڕۆژئاوا هەم دووڕوویی و هەم ترسنۆکانەیە
کاتێک ڕووسیا ئۆکرانیای داگیر کرد، جیهان کەوتە ناڕەزایەتی دەڕبڕین و سزادان. سەرکردەکان باسیان لە گرنگی مافەکانی مرۆڤ دەکرد و بوونە بڵندگۆی وەستانەوە بەرامبەر ستەم و پاراستنی خەڵک. بەڵام کاتێک تورکیا کە وڵاتێکی ناتۆیە، خەریکی توندوتیژی و پاکتاوکردنی کورد و سڕینەوەی نەتەوەیەکە، هەمان پرسیار هەمان سەرکردە بێدەنگی هەڵدەبژێرێی؟ چونکە تورکیا هاوپەیمانێکی ستراتیژییە، دەشێت وەڵامی ئەم پرسیارە وابێت کە ڕۆژئاوا ناوێرێت بە ڕاشکاوی بەریەککەوتن لەگەڵ تورکیا هەڵبژێرێت؟ کەواتە دەبێت بڵێین ئایا مافی مرۆڤ بۆ ڕۆژئاوا چی دەگەیەنێت؟ ئایا ئەم مافانە تەنها بۆ گەلانێکی تایبەت و ناوچەیەک هەڵبژێردار دەکرێن؟
ئێمەی کورد بێزارین لەوەی کە گەمەمان پێ بکەن وە ببینە یارییەکی نێودەوڵەتی و بە پێوەری ئەوان هەژمار بکرێت وەک ژیانێکی بێ بەها، تا ئەو کاتەی لە ڕێگای بەرژەوەندییە سیاسی و ئابوورییەکانی ڕۆژئاوا نەبین، نرخێکمان نەبێت. ئەمە خیانەتێکی زۆر گەورەیە بەرامبەر مرۆڤایەتی، سەرکردەکانی جیهان ڕۆژان تێدەپەڕێنن بەبێ ئەوەی ڕووبەڕووی تورکیا ببنەوە، ئەمەش دەچێتە ئاقاری بەڵگەی زیاتر لە ئیفلاسی ئەخلاقی جیهان. ئەم بێ دەنگییەی وڵاتانی دیموکراسی ڕۆژئاوا لە بەرامبەر توندوتیژی ئەردۆغانیان لە دژی ئێمەی کورد، خودی خۆی ڕەهای دانە بە کوشتار دژی ئێمە و بێدەنگی واتای ڕەوایی کوشتنە.
"دژە تیرۆر" وەک بیانوویەک بۆ پاکتاوی نەتەوەیی
تورکیا لە مێژە تۆمەتەکانی تیرۆریزمی وەک چەکێک لە دژی کورد بەکارهێناوە. میدیاکان و سیاسەتمەدارانی نێودەوڵەتی بە گوێڕایەڵییەوە بانگەشەکانی ئەردۆغان دووبارە دەکەنەوە، کە دەڵێت تەنها شەڕی تیرۆر دەکات. بەڵام ئەوەی خۆیان لە ئاماژەی بەدوور دەکەنەوە، ئەوەیە، ئەو "تیرۆریستانه" زۆرجار تەنها دانیشتوو و چالاکوان و نووسەر و هونەرمەندی ئاسایی کوردن، هەر جارێک ئەردۆغان پێویستی بە بەهێزکردنی دەست بەسەر دەسەڵاتدا هەیە، کورد تاوانبار دەکات. ڕۆژئاوا بە تەواوی ئاگاداری ئەم دەستکارییە ڕیتۆریکییە، کەچی لە ئاست ئەم باسە گرنگە ستراتیژەی تورکیا کوێرە و بێ چاو تروکاندن ئەم کارانە قبوڵ دەکات.
بەڵام ئەم قسەکردنە دەرئەنجامی خوێناوی هەیە. لەژێر پەردەی "ئۆپەراسیۆنە ئەمنییەکان"، هێزەکانی تورکیا تەواوی گەڕەکەکانیان وێران کردووە و هەزاران کوردیان لە ماڵ و حاڵی خۆیان دەرکردووە. وێرانکارییەکانی شارەکانی وەک جزیر، سور و نوسەیبین سەختە بیخەیتە بەرچاوت – ئەم ناوچانە چیتر شوێنێک نین بۆ ئەوەی خەڵکی مەدەنی تێیدا بژین، بەڵکو ناوچەی شەڕن. ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی مافی مرۆڤیش ئەم پێشێلکارییانەیان کردووەتە بەڵگە، بەڵام ڕاپۆرتەکانیان پشتگوێ دەخرێن و لەژێر فشاری بێدەنگیدا دەهێڵرێنە و کوا نەتەوە یەکگرتووەکان؟ کوان یەکێتی ئەوروپا؟ کوا هاودەنگیەکانمان؟
کاتی ئەوە هاتووە کە ڕێکخراوە گەورەکان لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت. جاڕنامەی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان چ سوودێکی هەیە ئەگەر ئەم مافانە تەنها هەندێک گروپی هەڵبژێردراو بپارێزن؟ کوا مۆڕاڵی بەرزی یەکێتی ئەوروپا کاتێک باس لە کارەکانی تورکیا لە دژی کورد دەکرێت؟ ئەگەر ئەم دامەزراوانە بۆ پاراستنی ئێمە کار نەکەن ئەی کێ دەیکات؟
داوا دەکەم نەتەوە یەکگرتووەکان سزا بەسەر تورکیادا بسەپێنێت و یەکێتی ئەوروپا دەستبەجێ پەیوەندییە دیپلۆماسی و ئابوورییەکانی لەگەڵ ڕژێمی ئەردۆغان بپچڕێنێت، تا کۆتایی بهێنرێت بە ئەم سەرکوتکردنە دڕندانەیە. ئەوە تەنها داواکاری دادپەروەری نییە بۆ کورد، بەڵکو پێویستییەکی ئەخلاقییە بۆ ئەوەی جیهان نیشان بدات کە ئێمە چیدی توانایی پاکتاوی نەتەوەیی ناکەین. ئەمەش گوشار خستنەسەر ڕژێمێکه که به ئاشکرا سووکایەتی به مافەکانی مرۆڤ و یاسا نێودەوڵەتییەکان دەکات.
کاتی ئەوە هاتووە جیهان ڕووی ئازایەتی خۆی نیشان بدات، سەرکردەکانی ڕۆژئاوا دەبێت ئێستا ئەوە بسەلمێنن کە قسەکانیان سەبارەت بە مافی مرۆڤ تەنیا قسەی پڕوپووچ نییە. هاوپشتی لەگەڵ کورد تەنیا ئەرک نییە، تاقیکردنەوەی ستراتیژی ڕەهای نوێی یەکپارچەیی جیهانێکی گەورەیە. ئەگەر جیهان بەردەوام بێت لە پشتگوێخستنی پێشێلکارییەکانی تورکیا، ئەوا بەو مانایەیە کە مافەکانی مرۆڤ جێگەی گفتوگۆیە-ئەو کات دەتوانین بڵێن کێشە ڕەواکان بازرگانییان پێوە دەکرێن بۆ سوودی جیۆپۆلەتیکی و قازانجی ئابووری خۆیان.
ئێمەی کورد بۆ چەندین نەوە بەهێز بووین و شەڕمان کردووە، بەڵام بە تەنیا ناتوانین لەم جەنگەدا سەربکەوین. کاتی ئەوە هاتووە هێزە نێونەتەوییەکان هەنگاو بنێن لەگەڵمان، نەک تەنها بە قسە بەڵکو بە کردار. چونکە ئەگەر ئێوە بەردەوام بن لە شکستهێنان و هەڵخەڵەتانی ئێمە، یاخود بەردەوام بن لە چاو داخستن، ئەوا ئێوە نەک هەر شکستتان هێناوە، بەڵکو پرینسیپە دادپەروەرییەکانیشتان پێشێل کردوە. خیانەتتان لە هەموو ئەو بنەمایانە کردووە کە بانگەشەی مرۆڤایەتی دەکات. کاتی دیپلۆماسی بێدەنگ کۆتایی هاتووە – ئێمە داوای دادپەروەری ڕاستەقینە دەکەین، هەر ئێستا.