"ئەقڵیەتی باوکسالاری نایەکسانی دەهێنێتە کایەوە"

 

 

مەدینە مەمەدئۆغلو

ناوەندی هەواڵ- هەواڵە گەرمەکانی ڕۆژانە لە تورکیادا، کۆمەڵکوژی ژنان، توندوتیژی، دەستدرێژی سێکسی و کوشتنی گوماناوی ژنانن، لە ماردین، ئیلح، سێرت و ڕەحا چاوپێکەوتنمان لەگەڵ ژنانی چالاکواندا کرد، باسیان لە هەڵوەشاندنەوەی پەیمانی ئیستەنبوڵ، سیاسەتەکانی لەسەر ژنان پەیڕەو دەکرێت، نایەکسانی و سەروەرنەبوونی یاسا کرد.

 

"ئێمە دەزانین مردنی گوماناوی چییە"

ئەندامی پلاتفۆرمی ژنانی شاماران لە ماردین، مەلیکە بیسیکلەتچیلەر، ئاماژەی بەوەدا ڕووداوەکانی مردنی ژنان لێکۆڵینەوەی وردیان لێناکرێت و ڕاستییەکان لە ڕای گشتی دەشاردرێنەوە، وتیشی: ئێمە ئاگاداری زیادبوونی کوشتن و خۆکوشتنەکانی ژنانین لە هەرێمەکاندا، هەموو ڕۆژێک لە ئاژانسەکانەوە مردنی گوماناوی ژنان بڵاودەکرێنەوە، لێکۆڵینەوەکان لە ڕووداوەکانی مردن لە نیوەدا دەمێننەوە و هۆکار و ڕاستی ڕووداوەکانی خۆکوشتنەکە لە ڕای گشتی دەشاردرێنەوە، دەبێت خۆکوشتنەکان ئاسایی نەبنەوە، ئەگەر ژنان بەهۆی ئەو زەخت و توندوتیژییانەی ڕووبەڕوویان دەبێتەوە خۆیان دەکوژن، دەبێت باس لە هۆکار و پێشینەکانی بکرێت و لێکۆڵینەوەی لەسەر بکرێت و ئەو کەسانەی بونەتە هۆکار سزا بدرێن.

 

مەلیکە ئاماژەی بەوەشدا: زیادبوونی توندوتیژی و مردنەکان پەیوەندی بە سیاسەتی دەوڵەت و سەروەرنەبوونی یاساوە هەیە، لە ساڵانی پێشوودا توندوتیژییەکان زۆر و سیستەماتیک بوو، کاریگەرییەکانیش زیادی کرد، لەم سەردەمەشدا ژنان ناچارن لەگەڵ توندوتیژکاردا بمێننەوە و ڕەنجیان لەناو ماڵەکاندا تا دێت زیاتر دەبێت، لە مانگی پێشوودا کاتێک تورکیا پەیمانی ئیستەنبوڵی هەڵوەشاندەوە، ئەمەش بووە هۆکارێک کە توندوتیژی و کوشتنی ژنان زیادی کرد، ئەمە ڕاستییەکە ئەمڕۆ ئێمە لەناوبردنی ژنان دەبینین، دەوڵەتیش دەیەوێت ئێمە بێ کاریگەر بکات، بەڵام ئێمە پارێزگاری لە مانەوەی پەیمانی ئیستەنبوڵ دەکەین.

 

"کوشتەکانی ژنان بە ڕێکەوت نییە"

چالاکوانی تەڤگەری ژنانی ئازادی ئیلح – تەژا، سەمرا گونەش، ئاماژەی بەوەدا دەبێت کوشتنی ژنان بە شەرەف و کێشەی کۆمەڵایەتی بەناو نەکرێت، هەروەها وتیشی: کوشتن و مردنی گوماناوی ژنان لەم چەند ساڵەی دوایدا زیادی کردووە، کوشتنەکانی لە سێرت و ئیلح و شارەکانی تردا ڕوویاندا بە ڕێکەوت نەبوو، لە کاتی بڵاوبوونەوەی کۆرۆنادا ژنان زیاتر لە ماڵەکانیاندا ڕووبەڕووی توندوتیژی دەروونی و جەستەیی و دەستدرێژی بوونەوە، نەبوونی دادگا و بنکەکانی پارێزگاری لە هاوڵاتییان ئەم ڕێژەیەی زیاتر بەرزکردەوە.

 

سەمرا باسی لەوەشکرد: حکومەتی تورکیا بەو سیاسەتەی بەڕێوەی دەبات دەیەوێت ژنان بکاتە زیندانەوە، دەوڵەت دەیەوێت بە ئاواکردنی کۆمەڵگەیەکی کۆنەپەرست، توندوتیژی پیاوان ڕەوا بکات، بەپێی ئەوان ئەو ژنەی گوێ لە پیاوان نەگرێت تاوان دەکات، ئەو ژنانەشی لە دژی ئەو ئەقڵیەتە تێدەکۆشن دەبنە جێی ئامانجی دەسەڵات، ژنانی کورد چەندین ساڵە لە دژی باوکسالاری شەڕ دەکەن، لە دژی هاوسەرگیری پێشوەختە، توندوتیژی خێزانی و دەستدرێژی تێدەکۆشن، حکومەتیش بەو سیاسەتەی پەیڕەوی دەکات، دەیەوێت ژنانی تێکۆشەر بترسێنێت.

 

"لە ڕێکخراوەکانی ژنان دەترسن"

دەربارەی ڕێکخراوەکانی ژنان ئەو ئەندامی تەژا دەڵێت حکومەت لە ڕێکخراوەکانی ژنان دەترسێت: ئێمە دەبینین لەو ناوچانەی توندوتیژی ژنان و کوشتن ڕێژەکەی بەرزە، توندیژی خێزان و زیادبوونی هێرشەکانی دەوڵەتی تێیدا کاریگەری دەکاتە سەر ئەگەری چارەسەرکردنی کێشەکان لەڕێگەی گفتوگۆوە، لەبەرئەوەی ئازادی ژن بە واتای ئازادی کۆمەڵگە دێت، بۆیە لە دەستکەوت و ڕێکخراوەکانی ژنان دەترسن، ئەوەشی لەم کۆتاییانەدا ڕوویدا بەو واتایە دێت.

ئێمە لە دژی سیاسەتی شەڕی تایبەت و توندوتیژی بە سەربەرزانە تێکۆشانمان بەردەوامی پێ دەدەین، لە هەموو هەرێمەکان هۆشیاری بڵاودەکەینەوە و لەگەڵ ژنان دەمێنینەوە، کاتیش ئەوە نیشان دەدات کە ئەو سیاسەتەی دەوڵەت دەیەوێت پەیڕەوی بکات لەم ناوچانەدا بێ کاریگەر دەبێت.

 

 

"سەروەرنەبوونی یاسا توندوتیژی زیاد دەکات"

ئەندامی ئەنجومەنی گشتی شارەوانی سێرت، جەمیلە ئاڵتان باس لە مردنی گوماناوی ژنان دەکات و دەڵێت: ئێمە چاودێری کۆمەڵکوژی و کوشتن و مردنی ژنان بە خەمبارییەوە دەکەین، ژنان زیاتر لە پیاوان خۆیان دەکوژن، ئەوانی لە سێرت خۆیان دەکوژن زیاتر ژنانی گەنجن، فشارەکانی کۆمەڵگە و خێزان، ئابوری و بێکاری، توندوتیژی دەروونی، بێهیوای دەربارەی دواڕۆژ، نەبوونی پاراستن و سیاسەتی لەناوبردنی دەوڵەت دەبنە پاڵنەری خۆکوشتنی تاک، ئاسایی بوونەوەی کوشتنی ژنان لەناو کۆمەڵگە و بە سادە ڕوماڵکردنی لە دەزگاکانی ڕاگەیاندنەوە هێز دەداتە پیاوان تا توندوتیژی زیاتر بکەن، پیاوان ناتوانن لە ماڵەکانیادا بمێننەوە، چارەسەریش لە توندوتیژیدا دەبینن، ئەمانەش دەبنە هۆکاری مردنی گوماناوی و خۆکوشتنی ژنان.

 

 

"ئێمە قەیران لەناو قەیراندا بەسەر دەبەین"

ئەندامی پلاتفۆڕمی ژنانی ڕەحا ئایلەم سالار باسی لەوەکرد کوشتنەکان لە وان زیادی کردووە بۆیە پێویستە هەموو ڕێكخراوەکان کێشەکان بکەنە ڕۆژەڤی سەرەکی چونکە دۆخەکە زۆر ئاڵۆزە و پێویستە هەڵوەستەی لەسەر بکرێت، وتیشی: ئەمڕۆ لەبەر ئەوەی ژنان دەیانەوێت مافە سەرەتاییەکانی خۆیان پەیڕەو بکەن و بڕیار لەسەر ژیانی خۆیان بدەن، بە توندوتیژی دەروونی، جەستەیی و زایەندی و ئابوری دەکوژرێن، بە بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆناش ژنان لەناو قەیراندا قەیرانیان بەسەردا هات، ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی ئەوەی ڕاگەیاند کە ژنان لە پیاوان زیاتر کاریگەر دەبن بە بڵاوبوونەوەی ئەو ڤایرۆسە و ژیانیان لە مەترسیدایە، لە کاتی کەرەنتینەدا لە سەرانسەری جیهاندا لە ٢٧.٨٪ حاڵەتەکانی توندوتیژی زیادیان کردووە، لە دوای ئەوەشەوە سەدانیکردنی ژنان بۆ ڕێکخراوەکانی ژنان چەند هێندە زیادی کردووە، بەداخەوە وڵاتەکەمان بۆ ژنان بووەتە دۆزەخ.

 

 

سبەی: پەرلەمانتاری هەدەپە، رەمزیە تۆسون: ژنان بۆ ئەوەی هەناسە بدەن بەرخۆدان دەکەن.

 

ت.پ