سەرمایەداری دەبێتە هۆی گەشەکردنی پڕۆژە پیشەسازییە گەورەکان لە جیهاندا لەم سیستەمەدا کۆمپانیا و تاکەکان بە وەبەرهێنان لە پڕۆژە پیشەسازییە گەورەکاندا لەسەر حیسابی مرۆڤە چەوساوەکان، بەدوای قازانج و کارایی ئابووریدا دەگەڕێن.

 

ئەم پڕۆژانە دەبێتە هۆی چڕبوونەوەی زیاتری سامان لە دەستی هەندێک کەسدا و دەبنە هۆی نایەکسانی چینایەتی و گەشەسەندنی نایەکسانی ناوچەکان، سەرمایەداری پڕۆژە ئابورییەکانی خۆی بە پشتبەستن بە توانای هەر بوارێک (سەرچاوە سروشتییەکان، پەیوەندییەکان، سەرچاوە خاوەکان و هتد) بۆ بەدەستهێنانی قازانجی زیاتر ڕێکدەخات.

 

یەکێک لەو هۆکارانەی کە ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەرە، کولتووری ناوخۆیی و ڕەسەنی هەر هەرێمێکە، کولتووری هەر هەرێمێک لە ڕێگەی کۆمەڵێک ڕەفتار و کارلێکی کۆمەڵایەتییەوە لە نەوەیەکەوە بۆ نەوەیەکی دیکە دەگوازرێتەوە و شوناسی تاکەکەسی و دەستەجەمعی هەر هەرێمێک بەدی دەهێنێت، بەڵام سەرمایەداری ڕاستەوخۆ هێرش دەکاتە سەر ئەم شوناسە.

 

سەرمایەداری، بە پڕۆژە ئابوورییەکانییەوە، کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر کولتووری ناوخۆیی هەر ناوچەیەک هەیە، هەندێک لەو کاریگەریانە بریتین لە:

لەدەستدانی شوناسی کولتووری: ڕەنگە هاتنی کولتووری نوێ و گۆڕانکارییە ئابوورییەکان وردە وردە ناسنامەی کولتووری و ڕەسەن لاواز و لەناو ببات، لەوانەیە گۆڕانی زمان و جلوبەرگ و داب و نەریت بێت.

 

گۆڕانی کۆمەڵایەتی و دیمۆگرافی: پڕۆژە ئابوورییە گەورەکان بەزۆری بریتین لە کۆچی کەسانی نوێ بۆ ناوچەکە و ئەم کۆچکردنە دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی و دیمۆگرافی، کە ڕەنگە لەگەڵ بەها و نەریتە ناوخۆییەکان ناکۆک بێت.

 

تێکدانی ژینگە: زۆرێک لە کولتوورە ڕەسەنەکان زۆر پشت بە ژینگە و سەرچاوە سروشتییەکان دەبەستن، ئەم پڕۆژانە ئەو ژینگەیە لەناو دەبەن کە بەشێکە لە کولتووری ناوخۆیی.

 

گۆڕانکاری لە شێوازی ژیاندا: هێنانەکایەی تەکنەلۆژیا و گۆڕانکاری ئابووری دەتوانێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری لە شێوازی ژیانی خەڵکی ڕەسەن.

 

زیادبوونی نایەکسانی ئابووری: ئەم پڕۆژانە نایەکسانی ئابووری زیاد دەکەن، ئەم نایەکسانییەش دەتوانێت ببێتە هۆی گرژی کۆمەڵایەتی و کەمبوونەوەی هاودەنگی کۆمەڵایەتی.

 

بە بازاڕکردنی کولتووری: بەبازاڕکردن دەبێتە هۆی لەدەستدانی ڕەسەنایەتی و مانای کولتووری و گۆڕینی کولتووری ناوخۆیی بۆ کاڵایەکی بازرگانی ئەمەش بە واتای لەدەستدانی بەها کولتوورییەکان و بوون بە کاڵایەکی سادە، کۆمەڵگەکان وردە وردە ناسنامەی کولتووری خۆیان لەدەست دەدەن و لەبری ئەوە ناسنامەیەکی بازرگانی بەکاربەر ئاڕاستەکراو دەدۆزنەوە, بەکارهێنانی نادروستی توخمە کولتوورییەکان دەبێتە هۆی شێواندن و گۆڕینی مانا کولتوورییەکان و ئەم هۆکارانە کاریگەرییەکی نایەکسانی ئابوورییان لێدەکەوێتەوە، ئەمەش لە قازانجی کۆمپانیاکان و سەرمایە گەورەکاندایە.

 

هەروەها ئەم پڕۆژە سەرمایەدارانە کاریگەری زۆریان لەسەر کولتووری خەڵک لە ئێران هەبووە، وەک پڕۆژەی نەوت و گاز لە باشووری ئێران کە بووە هۆی گۆڕانکاری گەورە لە شێوازی ژیان و گوزەرانی خەڵکی خۆجێی و ڕوودانی کارەساتەکانی زۆرجار لە کوردستان لە زۆرەملێدا ئاوارەبوون و کۆچکردنی دانیشتوانی گوندەکان و جووتیاران، وێرانکردنی شوێنە تایبەت و پیرۆزەکان و تێکدانی ژینگە، ئەمەش گۆڕانکاری گەورەی لە شێوازی ژیان و کولتووری خەڵکی ناوچەکەدا هێنایە ئاراوە.

 

ڕۆڵی ژنان لە کولتوورە ڕەسەنەکاندا زۆر فراوان و هەمەچەشنە و لە زۆرێک لەو کولتوورانەدا ژنان ڕۆڵی گرنگ دەگێڕن لە پاراستن و گواستنەوەی داب و نەریتە ناوخۆییەکان، زۆرجار ژنان وەک پارێزەری زانستی ڕەسەن و نەریتی ناسراون و ئەم زانیارییە بریتییە لە کارامەیی کشتوکاڵی، پزیشکی نەریتی، کاری دەستی، ئەدەبیاتی زارەکی و هتد.

 

هەروەها لە زۆرێک لە کولتوورە ڕەسەنەکاندا، ژنان ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕن لە خێزان و کۆمەڵگەدا، بەرپرسیارێتی گرنگیان هەیە وەک پەروەردەکردنی منداڵ، بەڕێوەبردنی ماڵ و بەشداریکردن لە بڕیاردانی خێزان لە لایەکی دیکەوە لە کۆمەڵگە ناوخۆییەکان وەک گرنگ کاردەکەن هێزی کار لە کەرتە ئابوورییە جیاوازەکاندا، وەک کشتوکاڵ، پیشەسازی دەستی و بازرگانی ناوخۆیی.

 

لە زۆرێک لە کولتوورە ڕەسەنەکاندا ژنان ڕۆڵی گرنگ دەگێڕن لە ڕێوڕەسم و ڕێوڕەسمە ئایینییەکان و هەمیشە لە ڕێوڕەسمە نەریتییەکاندا ئامادەن.

 

ژنان ڕووبەڕووی چەندین ئاستەنگی دەبنەوە لە بوارە ڕۆشنبیرییەکان، بەڵام ئەم ژنانە هەڵگری کولتووری ناوچەیی خۆیانن، ئەم کۆت و بەندانە بریتین لە نایەکسانی ڕەگەزی، "کەمی مووچە، سنوورداربوونی هەلی کار، دەستڕاگەیشتن بە سەرچاوە و ئاسانکاری"، سنووردارکردنی کۆمەڵایەتی و کولتووری، نەبوونی دارایی و پشتگیری یاسایی، تەحەددیاتی خێزان ئەم تەحەددایانە دەتوانن هاوسەنگکردنی کار و ژیانی خێزان و ئەو فشارانە لەخۆ بگرن کە لە ئەنجامی بەرپرسیارێتی خێزانییەوە دروست دەبن.

 

ئەو پڕۆژە گەورەیە ئابووریانەی لە سەرەوە ئاماژەمان پێدا، هەموویان لە دەستی سەرمایەداریدان و سەرمایەداری جگە لە ئیستغلالکردنی کرێکاران و ستەملێکراوان، دەبێتە هۆی نایەکسانی ڕەگەزی و دوو چەوساندنەوەی ژنان.

 

ئەم پڕۆژانە کاریگەرییان لەسەر ژنانی ناوچە ڕەسەنەکان هەیە، هۆکاری یەکەم کاریگەرییە کولتوورییەکانە، گۆڕانکارییە ئابوورییەکان دەتوانن چەندین کاریگەریی کولتوورییان هەبێت کە کاریگەرییان لەسەر ڕۆڵی نەریتی ژنان لە پاراستن و گواستنەوەی کولتووری ڕەسەندا هەیە، هۆکاری دووەم کاریگەرییە ژینگەییەکانە، کە تێکچوونی ژینگە کە لە ئەنجامی پڕۆژە ئابوورییە گەورەکانەوە دروست دەبێت، کاریگەری لەسەر ژیان و بژێوی ژنان دەبێت، هۆکاری سێیەم زیادبوونی نایەکسانییە، واتە ژنان کەمتر دەستیان بە هەلی کار و سەرچاوە ئابوورییەکان بگات، ئەمەش ڕەنگە ببێتە هۆی زیادبوونی نایەکسانی کۆمەڵایەتی، هۆکاری چوارەم گۆڕانی ڕۆڵی ئابوورییە لەگەڵ هاتنی پڕۆژەی گەورە، ڕۆڵی کۆمەڵایەتی ژنان دەگۆڕێت.

 

سەرەڕای هەموو ئەم هۆکارانە، دەزانین کە سەرمایەداری کاریگەریی خۆی لەسەر کۆمەڵگە هەبووە، بەو پێیەی کە جیاوازی چینایەتی ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر دەبێت و چەوساندنەوەی ژنان و کرێکاران زیاتر دەبێت، سەرمایەداریش دیاردەی هەژاری و هەڵگیرسانی شەڕ و جینۆسایدە لە سەرانسەری جیهاندا.