مرفت عبدالقادر

سودان – از زمان آغاز درگیری‌ها میان ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع در آوریل ۲۰۲۳، شهروندان خارطوم روزگاری جانکاه و طاقت‌فرسا را از سر می‌گذرانند. این نبرد، داغی عمیق بر دل پایتخت گذاشته است، به‌طوری‌که کمتر خانه‌ای در سوگ عزیزی ننشسته و برخی خانواده‌ها حتی تمامی اعضای خود را از دست داده‌اند.

پایتخت، که اکنون به شهر ارواح می‌ماند، از تمامی زیرساخت‌های حیاتی محروم است و نشانی از زندگی در آن به چشم نمی‌خورد. بیمارستان‌ها ویران گشته و نظام بهداشت و درمان به کلی فروپاشیده است. امنیت از شهر رخت بربسته و ناامنی گسترده‌ای حاکم شده است. نظام آموزشی نیز از هم گسیخته، مدارس تعطیل شده‌اند و برخی از آن‌ها به سرپناهی برای آوارگان جنگ بدل گشته‌اند.

 

پایان جنگ گلوله‌ها و آغاز نبرد با بیماری‌ها

با بازگشت کنترل شهر به دست ارتش، موجی از شهروندان به خارطوم بازگشتند تا در میان ویرانه‌ها، زندگی را از نو بنا کنند. اما آن‌ها با کابوسی روبه‌رو شدند که هرگز تصورش را نمی‌کردند. پایتخت ویران‌شده نه تنها با قطعی آب و برق و فروپاشی نظام درمانی دست‌به‌گریبان بود، بلکه اکنون به آوردگاه اپیدمی‌های نوظهوری بدل شده بود که پیش از جنگ نامی از آن‌ها نبود. شهروندان دریافتند که جنگ پایان نیافته، بلکه تنها چهره عوض کرده است و آنان در این نبرد تازه علیه بیماری، یکه‌وتنها مانده‌اند.

خبرگزاری ما توانست از بیمارستان «النو» بازدید کند. این مرکز تنها بیمارستانی بود که در تمام دوران جنگ، با وجود بمباران‌های مکرر، هرگز از فعالیت باز نایستاد. تمام اتاق‌ها و راهروهای بیمارستان لبریز از بیمار است. در گوشه‌ای سالمندی از درد به خود می‌پیچد و در گوشه‌ای دیگر، بیماری در حسرت دارو چشم به راه بهبودی است. این بیمارستان اکنون به پناهگاه مبتلایان به مالاریا، تیفوئید، تب دنگی و وبا تبدیل شده است.

دکتر مروه محمد تأکید می‌کند که آمار مبتلایان روندی صعودی دارد و شمار جان‌باختگان اپیدمی‌ها از تعداد قربانیان جنگ پیشی گرفته است. او می‌گوید: «بازگشتگان به خارطوم با واقعیت تکان‌دهنده‌ی شیوع گسترده‌ی بیماری‌های فراگیر، به‌ویژه تب دنگی، روبه‌رو شدند، چرا که این شهر پیش از جنگ با چنین بیماری‌ای بیگانه بود».

او دلیل این فاجعه را تکثیر پشه‌ها و مگس‌ها در پی وخامت شدید بهداشت محیطی و انباشت زباله‌ها و پسماندهای جنگ در معابر عمومی می‌داند. دکتر محمد همچنین تأکید می‌کند که با وجود بازگشایی برخی مراکز درمانی و تلاش‌های بی‌وقفه‌ی کادر درمان، کمبود حادی در سرم‌های وریدی و داروهای ضروری برای مهار این بیماری‌ها وجود دارد.

 

 

 

سیلاب و طغیان، زخمی بر پیکر رنجور شهر

ایالت خارطوم در پاییز امسال با سیلاب‌ها و طغیان‌های سهمگینی روبه‌رو شد که به ویرانی خانه‌های بسیاری در مناطق مختلف انجامید. به گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، سیل در منطقه‌ی «خرطوم بحری» به‌تنهایی حدود ۱۲۰۰ خانواده را آواره کرد. آمارهای دولتی نیز نشان می‌دهد که تا ۲۵ سپتامبر، نزدیک به ۲۵ هزار خانواده، یعنی بیش از ۱۲۵ هزار نفر، از این سیلاب‌ها آسیب دیده‌اند.

این سیلاب‌ها با ایجاد بستری مناسب برای تکثیر پشه‌ها و مگس‌ها، به شیوع گسترده‌ی وبا و انواع تب دامن زده است. افزون بر این، بیماری هپاتیت نیز که هم‌زمان با فصل سیلاب‌ها در ایالت «الجزیره» پدیدار شده بود، اکنون در خارطوم نیز در حال گسترش است.

طبق گزارش مرکز فوریت‌های فدرال، تنها در بازه‌ی چهار روزه‌ی ۱۷ تا ۲۱ سپتامبر، سیلاب‌ها در سه ایالت به ۱۰۲۵ خانواده خسارت وارد کرده‌اند.

مِی عزالدین، ساکن شهر ام‌درمان و یکی از بهبودیافتگان از مالاریا و تب دنگی، روایت می‌کند که شهروندان پس از تحمل سختی‌های جنگ و بمباران‌های کور، اکنون با کابوس بیماری‌های فراگیر دست‌وپنجه نرم می‌کنند. او ریشه‌ی این بحران را وجود پسماندهای جنگ و همچنین سیلاب‌های اخیر می‌داند که رنج مردم را دوچندان کرده و به شیوع گسترده‌ی بیماری‌ها دامن زده است.

این شهروند همچنین از افزایش سرسام‌آور و بی‌دلیل قیمت داروها و سرم‌ها شکایت دارد و می‌گوید: «در سودان همیشه کسانی هستند که از بحران‌ها برای سودجویی بهره می‌برند». او از شهروندان می‌خواهد که برای غلبه بر این اپیدمی‌ها با یکدیگر متحد شوند و تنها به وزارت بهداشت چشم ندوزند.

 

 

میان انکار و واقعیت

وزارت بهداشت سودان، ضمن تأیید شیوع گسترده‌ی تب دنگی که موجی از وحشت را در میان مردم ایجاد کرده، هم‌زمان ادعا می‌کند که بیماری رو به کاهش است. این وزارتخانه نرخ مرگ‌ومیر را کمتر از ۰.۲ درصد اعلام کرده و معتقد است بیش از ۸۰ درصد مبتلایان می‌توانند در خانه درمان شوند. با این حال، همین نهاد رسمی، ثبت ۷ مورد مرگ و ۳۵۰۰ ابتلای قطعی به تب دنگی در پنج ایالت را تأیید می‌کند که ۷۴ درصد آن مربوط به خارطوم است.

اما حَرَم شیخ‌الدین، روزنامه‌نگار ساکن ام‌درمان، این آمارها را خلاف واقعیت می‌داند. او وضعیت خارطوم را به دلیل شیوع اپیدمی‌ها، نبود دارو و نایاب شدن سرم‌ها، «فاجعه‌بار» توصیف می‌کند و می‌افزاید که اگر سرمی یافت شود، به هر بیمار تنها یک عدد تعلق می‌گیرد.

به گفته‌ی او، پویش‌های وزارت بهداشت برای مقابله با پشه‌ها بسیار محدود و بی‌اثر بوده است. حَرَم شیخ‌الدین از وزارت بهداشت می‌خواهد تا برای مهار این بیماری‌ها گام‌های جدی بردارد و شهروندان را در تحمل بار سنگین جنگ و بیماری تنها نگذارد.