خجالت، فقر و فاصله؛ روایت زنانی از جوانرو که برای یک سونوگرافی باید کیلومترها سفر کنند
در مناطق مرزی کوردستان، زنان برای انجام سونوگرافی با فقر، خجالت و نبود پزشک زن روبه‌رو هستند؛ چالشی که سلامتشان را به حاشیه رانده است.
سوماکرمی
جوانرو- «سه سال پیش فهمیدم چند کیست در سینه‌ام دارم. چند بار به همسرم گفتم باید سونوگرافی برم، اما در جوانرو همه اپراتورها مرد بودند. همسرم گفت نه، لازم نیست. فقط یک بار باهام اومد کرماشان، بعد گفت دیگه نیاز نداری.»
این را مرضیه احمدی، زن ۳۵ ساله‌ای از جوانرو می‌گوید که حالا پس از سه سال دوباره احساس درد در سینه‌هایش دارد. او ادامه می‌دهد: «دکتر گفته بود باید هر شش ماه یک‌بار سونو انجام بدم، اما ماشین نداریم، کرایه‌ها هم بالاست. منم موندم با همون داروهای قدیمی و چندتا گیاهی که از عطاری می‌خرم. هر بار که درد می‌گیرم، فقط دعا می‌کنم چیز بدی نباشه.»
در مناطق مرزی کوردستان، زنانی مثل مرضیه برای ابتدایی‌ترین خدمات سلامت با ترس، خجالت و هزینه‌های سنگین روبه‌رو هستند. انجام سونوگرافی، که در شهرهای بزرگ یک کار معمول است، برای بسیاری از زنان در این مناطق تجربه‌ای پر از اضطراب و نابرابری است. بسیاری می‌گویند هنگام انجام سونو حتی جرات پرسیدن سؤال ندارند.
در شهرهای مرزی مانند جوانرو، ثلاث باباجانی و پاوه، بیشتر اپراتورهای سونوگرافی مرد هستند. همین مسئله باعث می‌شود بسیاری از زنان یا از انجام سونو صرف‌نظر کنند یا با استرس شدید تن به آن بدهند. مریم.ع، ماما در جوانرو، می‌گوید: «زن‌هایی که پیش من میان، وقتی می‌فهمن آقایی سونو انجام می‌ده، مضطرب می‌شن. چند بار درخواست کردیم نیروی زن بیارن، اما گفتن فلان دکتر مرد تجربه‌اش بیشتره. انگار نمی‌فهمن این موضوع چقدر برای زن‌ها سخته.»
بر اساس آمار رسمی، کمبود پزشکان زن در ایران به‌ویژه در مناطق مرزی و محروم، یک بحران جدی است. طبق گزارش خبرگزاری فارس، در هر یک میلیون زن تنها یک متخصص اورولوژی زن و در هر ۱۰۰ هزار زن، سه متخصص رادیولوژی زن فعالیت می‌کنند. بیش از ۲۰۰ شهر کشور نیز هیچ متخصص زنان یا رادیولوژی ندارند. وزیر بهداشت نیز تأکید کرده که توزیع پزشکان زن در رشته‌هایی مانند رادیولوژی و زنان متوازن نیست و باید برای جذب و تربیت متخصصان زن برنامه‌ریزی شود.
اما این آمار برای زنانی مثل نسیبه، زن ۴۲ ساله‌ای از ثلاث باباجانی، معنایی جز رنج ندارد: «تا چند سال پیش اصلاً هیچ سونوگرافیست زنی در جوانرو نبود. اون موقع خیلی از زن‌ها از خجالت نمی‌رفتن. بعضیا دیر می‌فهمیدن مریضن و کارشون به جاهای خطرناک می‌کشید. حالا کمی بهتر شده ولی هنوز بیشتر سونوها رو مردا انجام می‌دن. اگه بخوای بری پیش خانم باید آزاد حساب کنی، بیمه قبول نمی‌کنه. بیشتر زن‌ها هم پولش رو ندارن، مجبورن برن پیش آقایون و خجالت بکشن.»
در بسیاری از مناطق حتی ماماهایی که آموزش کار با دستگاه سونوگرافی دیده‌اند، اجازه ندارند از آن استفاده کنند. این محدودیت‌ها، سلامت زنان را به‌طور مستقیم تهدید می‌کند. زنانی که باید برای مراقبت‌های ساده، ساعت‌ها سفر کنند، هزینه‌های سنگین بپردازند یا از درمان صرف‌نظر کنند، در نهایت بیشتر در معرض بیماری و اضطراب قرار می‌گیرند.
بر اساس گزارش‌ها، ایران در زمینه تولید تجهیزات پزشکی پیشرفت داشته و حدود ۹۰ درصد تجهیزات بیمارستانی کشور ساخت داخل است.
با این حال، در مناطقی مانند کوردستان و مناطق مرزی، توزیع این تجهیزات متوازن نیست. بسیاری از مراکز درمانی روستایی یا فاقد دستگاه‌های سونوگرافی فعال‌اند، یا تجهیزاتشان فرسوده است. در برخی نقاط حتی اگر دستگاه وجود داشته باشد، به دلیل نبود نیروی متخصص زن یا کمبود برق و زیرساخت، بلااستفاده مانده است.
نتیجه این نابرابری روشن است: زنانی که برای یک آزمایش ساده باید کیلومترها سفر کنند، رنج مضاعفی را بر دوش می‌کشند.
کمبود پزشک زن، ناهماهنگی در توزیع امکانات و ضعف ساختاری در نظام سلامت، زنان کوردستان را در چرخه‌ای از خجالت، اضطراب و محرومیت گرفتار کرده است.
حق دسترسی برابر به خدمات درمانی، هنوز برای بسیاری از زنان این سرزمین، حقی ناتمام است.