آیا زنان با هنر خويش می‌توانند دیوارهای سرکوب طالبان را بشکند؟
چگونه زنان افغانستان با نقاشی‌هایشان به مبارزه برخاسته‌اند و چرا طالبان از یک نمایشگاه هنری هراس دارد؟
بهاران لهیب
کابل- هنر در افغانستان تاریخچه‌اش به قبل از میلاد برمی‌گردد. آثار هنری فراوانی شامل مجسمه‌سازی، رسامی و نقاشی با سبک‌های مختلف، رقص و موسیقی محلی و سایر هنرها در میان افغان‌ها رواج داشته است. باید گفت افغانستان در طول تاریخ با فراز و نشیب‌های فراوانی روبرو شده و این تحولات بر بخش‌های مختلف جامعه تأثیر گذاشته است. هنر نیز از این وضعیت بی‌تأثیر نمانده است. در این گزارش به بررسی وضعیت هنر، به‌خصوص هنر رسامی و نقاشی می‌پردازیم.
استادان زن و مرد بسیاری در رشته هنر رسامی و نقاشی نقش ارزشمندی از خود به جا گذاشته‌اند. پیش از آغاز جنگ‌ها و تجاوزها به افغانستان، محلی در کابل به نام نگارستان تأسیس شده بود که آثار تاریخی تحت پوشش دولت در آن نگهداری می‌شد. با حاکمیت تنظیم‌های هشت ثوری در سال ۱۳۷۱، تعدادی از این آثار در اثر جنگ داخلی از بین رفتند و تاراج شدند. با قدرت گرفتن اولین دوره طالبان، بخش دیگری از آثار باقی‌مانده تخریب شد، اما کارمندان متعهد نگارستان توانستند تعدادی از این آثار را از دستبرد و نابودی نجات دهند و از آن‌ها محافظت کنند.
در طول بیست سال گذشته، نگارستان فعال بود و مردم داخلی و خارجی از آن بازدید می‌کردند. اما در سه سال اخیر و با بازگشت طالبان به قدرت، این مکان مهر و لاک شده و اجازه بازدید به کسی داده نمی‌شود. از سوی دیگر، بسیاری از زنان و دخترانی که از کار و تحصیل بازمانده‌اند، به هنر روی آورده‌اند و در آثار شان جنایات علیه زنان، سرکوب‌گری‌ها و مبارزات زنان افغانستان را به تصویر می‌کشند. به گفته خودشان: «ما می‌خواهیم از طریق هنر خود، نفرت‌مان را نسبت به حاکمیت طالبان قرون وسطایی بیان نمایم.»
چند روز پیش، نمایشگاهی از نقاشی و رسامی در یکی از مناطق غربی کابل توسط گروهی از زنان برگزار شد، اما متأسفانه همانند همیشه، این برنامه پیش از آغاز توسط طالبان سرکوب گردید.
فوزیه نواب، یکی از برگزارکنندگان این برنامه، به ما گفت: «ما زنان تصمیم گرفتیم هنر خود را که انعکاسی از واقعیت‌های جامعه امروز و سرکوب‌های جاری است، به نمایش بگذاریم. اما پیش از آن که برنامه‌ای ما را افتتاح کنیم، محل برگزاری از صبح زود توسط طالبان محاصره شد و به ما، دست‌اندرکاران برنامه، اجازه ورود ندادند.»
او افزود: «ما یک روز قبل از برنامه، همه آثار خود را به محلی که از پیش تعیین کرده بودیم، آورده و همه را مرتب و تنظیم نمودیم. اما در روز اصلی برنامه، محل کاملاً محاصره شده بود و به هیچ فردی اجازه ورود داده نمی‌شد.»
وحیده وفا، در ادامه صحبت‌های فوزیه گفت: «آنان می‌خواستند آثار ما را در داخل سالن از بین ببرند، اما ما مقاومت کردیم و اجازه ندادیم به آثارمان آسیبی وارد کنند. این آثار را با هزاران زحمت و دشواری تهیه کرده بودیم.»
وحیده و فوزیه هر دو می‌گفتند: «طالبان درک کرده بودند که ما با نمایش هنر خود جنایات آنان را افشا می‌کنیم که تحت حاکمیت شان برما زنان چه می‌گذرد. وقتی ما برای پس گرفتن اثار که چقدر به آن وقت گذاشته بودیم رفتیم، به هیچ کسی و رسانه اجازه نزدیک شدن به محل را نمی‌دادند و تلاش شان همین بود تا موضوع به بیرون انعکاس نکند.»
هر دو با لب‌ها خندان گفتند: «طالبان برای سرکوب چند زنی که تنها سلاح شان هنر آنان بود تجهیزات آورده بودند که فکر می‌کردی کشور برافغانستان حمله نظامی نموده و به دفاع از خاک ما پرداخته اند.»
آنان اضافه کردند: «بعد تسلیم شدن آثار که حاصل زحمات ما بود خیلی خوشحال بودیم و برآنان می‌خندیدم که باز هم ما پیروز شدیم با این که اجازه برگذاری نمایشگاه را ندادند. اما فهمیدیم که یکبار دیگر طالبان از ما زنان ترسیده اند و اگر ما زنان مسلح و اتحاد بیشتر بین ما به وجود بیاید مطمین هستیم که از ترس سلاح بر زمین می‌گذارند و به ما تسلیم می‌شوند.»