هنر زندگی در شرایط دشوار؛ ابتکارات زنان غزه در مواجهه با کمبودها
در میان ویرانی و آوارگی، زنان فلسطینی از دل رنج راه‌حل می‌آفرینند و از نیاز، خلاقیتی می‌سازند که با سختی واقعیت مقابله می‌کند.
نغم کراجه
غزه- در چادری کوچک میان اردوگاه‌های آوارگان شهر غزه، یاسمین صالحه، آواره‌ای از شمال نوار غزه ایستاده تا داستان رنج تکرارشونده‌اش را روایت کند.
یاسمین که شهری نیمه‌ویران را به‌دلیل جنگ پشت سر گذاشته، نبرد برای زنده ماندن را فراتر از چالشی جسمی می‌داند، برای او زندگی چیزی نیست جز مبارزه‌ای پیوسته برای یافتن راه‌های نوآورانه جهت عبور از بحران‌های بی‌پایان.
از شمال غزه به اردوگاه‌های مرکزی
آتش‌بس نوزدهم ژانویه برای یاسمین صالحه تنها آرامش پیش از طوفان بود. یاسمین با صدایی آرام که درد و اراده در آن درهم آمیخته، می‌گوید: «از بازگشت به شمال خودداری کردم، نه فقط به خاطر ویرانی منطقه، بلکه چون می‌دانستم آتش‌بس دوام نخواهد داشت. حس می‌کردم اوضاع سخت‌تر خواهد شد و واقعاً دو هفته بعد، جنگ از سر گرفته شد و فصل تازه‌ای از آوارگی، کوچ اجباری و گرسنگی آغاز گردید.»
او می‌افزاید: «نیروهای اسرائیلی همان‌طور که پیش‌بینی کرده بودم، دستور تخلیه مناطق شمالی را دادند و مردم مجبور شدند چادرهایشان را روی پیاده‌روها و میان زباله‌ها برپا کنند. همه چیز در هرج و مرج بود و با قطع تدارکات، در دنیای کمبودها زندگی می‌کردیم که حتی دسترسی به ساده‌ترین نیازهایمان ناممکن شده بود.»
با وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی، یاسمین از افزایش سرسام‌آور قیمت چوب شگفت‌زده شد: «قیمت هر کیلو چوب به چهار دلار رسیده بود؛ مبلغی که برای اکثر خانواده‌های غزه پس از موج فقر فراگیر، تحمل‌ناپذیر بود». در این لحظه بحرانی، ایده‌ای به ظاهر عجیب اما کارآمد به ذهنش رسید.
«به نان‌های خشک فراوانی فکر کردم که در چادر من و همسایگان دور ریخته می‌شد. با وجود کمبود شدید هیزم و نیاز به پختن غذای فرزندانم، با خود گفتم چرا از این نان‌ها استفاده نکنم؟» با لبخندی کوچک و نگاهی برق‌زده ادامه می‌دهد، گویی رازی بزرگ را فاش می‌کند.
او می‌گوید: «نان‌های مانده را زیر آفتاب گذاشتم تا کاملاً خشک شوند و با زیر و رو کردن مداوم، از خشک شدن کاملشان مطمئن شدم. سپس آنها را به جای هیزم روی اجاق گذاشتم. نتیجه شگفت‌انگیز بود! نان خشک‌شده بهتر از هیزم عمل کرد؛ شعله‌ای قوی‌تر تولید می‌کرد و آتشش دوام بیشتری می‌آورد، بدون هیچ هزینه اضافی.»
ایده‌ای خلاقانه که الگویی برای دیگران شد
این ایده فراتر از یاسمین رفت و همسایگان اردوگاه نیز پس از دیدن موفقیت او در غلبه بر بحران با روشی نامتعارف، آن را پذیرفتند. او می‌گوید: «موفقیت ایده‌ام به من احساس قدرت داد. تنها من نبودم که از آن بهره بردم، بلکه همسایگان هم شروع به خشک کردن نان و استفاده از آن به‌عنوان سوخت جایگزین کردند. افتخار می‌کنم که توانستم برای مشکلی همگانی راه‌حلی ارائه دهم.»
او می‌افزاید: «زنان غزه، به‌ویژه در اردوگاه‌ها، معجزه می‌آفرینند. ما منتظر راه‌حل نمی‌مانیم بلکه آن را از دل رنج خلق می‌کنیم. می‌دانیم چگونه روی شن‌های وطنمان زندگی کنیم و اجازه نمی‌دهیم شرایط عزممان را برباید. مهم نیست با چه سختی‌هایی روبرو می‌شویم، همیشه امکان آفرینش راه‌حل هست.»
یاسمین از درون چادر ساده‌اش، با وجود تمام سختی‌ها، نمونه‌ای درخشان از خلاقیت زن فلسطینی است: «زندگی در چادرهای فرسوده و شرایط دشوار انسانی به معنای از دست دادن امید نیست. ما در این اردوگاه‌ها چون یک خانواده زندگی می‌کنیم؛ دردها را شریک می‌شویم و همزمان، امید و تلاش برای زندگی بهتر را با هم پیوند می‌زنیم. هر روز زندگی را از نو می‌سازیم، حتی با چیزی به سادگی نان خشکی که اکنون اجاق‌هایمان را روشن می‌کند.»
این روایت، تصویری واقعی از زنان غزه را نمایان می‌سازد که به رغم ویرانی و جنگ‌های بی‌پایان، پیوسته راه‌هایی برای سازگاری و ایستادگی می‌یابند. از دل هر سختی، ایده‌ای نو متولد می‌شود و از هر رنجی، نیرویی تازه برمی‌خیزد. قدرتی که فراتر از بقاست و توانایی دگرگون کردن بحران‌ها به فرصت‌ها را در خود دارد.
امید به کمک و ضرورت حمایت
با وجود این راه‌حل‌های خلاقانه، چالش‌های بزرگی همچنان پابرجاست: «گرانی قیمت‌ها معضلی اساسی است. قطع برق و افزایش قیمت مواد غذایی، دسترسی به ضروریات زندگی را بسیار دشوار کرده است. کمک‌های امدادی کافی نیست و آنچه می‌رسد، پاسخگوی نیازهایمان نیست. ما با کمک‌های پراکنده و نامنظمی که می‌رسد زندگی می‌کنیم و تا حد ممکن سعی می‌کنیم با این شرایط سازگار شویم.»
«ما به حمایتی واقعی نیاز داریم، نه فقط در زمینه کمک‌های انسان‌دوستانه بلکه در عرصه بازسازی و توسعه. نمی‌خواهیم تنها دریافت‌کننده کمک باشیم، می‌خواهیم توانایی بازسازی زندگی‌مان را داشته باشیم.»
یاسمین از چادر کوچکش در مرکز غزه، پیام روشنی دارد: «تسلیم نمی‌شویم. با نوآوری و تمام توان در برابر چالش‌ها می‌ایستیم. این سرزمین ماست و حق داریم در آن زندگی کنیم، هر چقدر هم شرایط دشوار باشد.» در این روزهای سخت که مردم فلسطین دشوارترین دوران خود را سپری می‌کنند، زنان فلسطینی همچنان نماد پایداری و خلاقیت هستند.
درد و رنج زنان غزه بخشی از تلاشی مستمر برای زنده ماندن است، اما آنها با اراده‌ای استوار به آفرینش امید ادامه می‌دهند، حتی اگر این امید از چیزی به سادگی نان‌های خشک بازیافتی سرچشمه بگیرد.