RANİA ABDULLAH

Yemen- Yemen’de 2015 yılından bu yana devam eden savaş ve çatışmalardan en çok kadınlar ve kız çocukları etkilendi. Yemen Haklar ve Özgürlükler Ağı, 21 Eylül 2016- 1 Mart 2024 tarihleri arasında, top atışları, mayın patlamaları ve keskin nişancı saldırıları sonucu 2 bin 786 kadının katledildiğini, 4 bin 369 kişinin de yaralandığını açıkladı. Bu sayının devam eden saldırılar nedeniyle daha da arttığı biliniyor.

Çatışmaların arttığı bölgelerde kadınlar cinsel şiddete, insan kaçakçılığına ve zorla evlendirilme gibi tehditlere maruz kalıyor. Kadınlara yönelik taciz ve tecavüz vakalarının arttığı bildiriliyor. Yemen’de ekonomik krizin derinleşen izlerinin yanı sıra en çok konuşulan meselelerden biri de ailelerin ekonomik zorlukları gerekçe yaparak kız çocuklarını evlendirmeleri. Bu durum raporlara erken yaşta evlilik oranlarının savaş nedeniyle önemli ölçüde arttığı şeklinde yansıyor.

Ülkede son dönemde konuşulan meselelerden biri de geçerli nikah akitleri yani resmi evlilikler ve bu evliliklerin sonlandırılmasında yaşanan sıkıntılar. Bu konuda da kadınlardan yana kararlar alınmadığı gibi yasalar da kadınları gözetmiyor. Geçerli bir nikah akdinin şartlarından biri tarafların kabulü ve rızası ancak Yemen hukukuna göre, geri alınabilir boşanma halinde (yani birinci veya ikinci boşanmadan sonra) kadın kocasının velayetine geri verildiğinde, kadının rızası aranmıyor. Üstelik bu karar kadına rağmen sözle veya fiili olarak gerçekleştirilebilir.

Zorla geri getirildi

Çatışmaların ortasında yaşam mücadelesi veren ve güvenliği için gerçek adını yazamadığımız Amani Qaed’de benzer bir süreç yaşıyor. Amani Qaed, eşiyle anlaşmazlıklar nedeniyle boşandı ama rızası dışında şiddet gördüğü eve geri getirildi. Yani boşanma davası kaçırılarak geçersiz sayıldı. Amani Qaed “Aramızda sürekli sorunlar çıktı ve büyük bir kavgadan sonra benden boşandı. İkinci boşanmaydı, bu yüzden babamın evine gitmeye, yeni bir hayata başlamaya ve ona sonsuza dek veda etmeye karar verdim. Ama bir süre sonra beni geri ‘aldığını’ iddia ettiğinde şaşırdım" diyor.

Boşanmadan sonra bir bekleme süresi olduğunu ve bunu bilmediğini anlatan Amani Qaed, “Beni geri ‘aldığını’ iki tanığın huzurunda söyledi. Haber yıldırım gibi geldi. Benden boşanmadığını iki buçuk aydır bilmiyordum ve bunu kabul etmedim” diye ekliyor.

Boşandığında başkasıyla evliydi

Aslında Amani Qaed, boşanmanın ardından başka biriyle evlenmişti. Eski eşinin onu boşamadığını söylemesiyle işler daha karmaşık hale geldi. Amani Qaed, "Beni istediği zaman boşayan bir adamla yaşayamam. Çocuklarımın velayetini bırakmamın bana acı ve ızdırap verdiği doğru, ama bunu yapmak zorundaydım" derken ekliyor: "Bir kadın neden boşanamıyor. Bir kadın boşanmadan sonra rıza gösterme ve eşine dönmeyi kabul etme hakkından neden mahrum bırakılıyor?”

‘Yasal düzenlemeler yapılmalı’

Avukat Ghaza Al-Samai, yasaların olmayışıyla kadınların yaşamlarının hiçe sayıldığını belirterek kadınların onurlarının kırıldığını söylüyor. Kadınların hayatlarını garanti altına alacak yasaların olmasını isteyen Ghaza Al-Samai, "Şu an ki yasa, kadının aleyhine erkeğin tarafındadır, çünkü evlilik, evine dönüşün kadının veya velisinin rızası olmadan geçerli olduğunu hükme bağlamıştır" diyor. Kadın haklarıyla ilgili birçok yasal düzenleme yapılması gerektiğini vurgulayan Ghaza Al-Samai, "Yemen yasama organı bu hükmü değiştirmeli. Yemen yasalarının belirli hükümleri nedeniyle kadınlara karşı çok sayıda ihlal var ve bu da çok sayıda soruna yol açıyor. Temsil ettiğimiz kadınların bazıları bize bilgileri olmadan boşanamadıkları şikayetiyle geliyor ve bu bir sorun” şeklinde konuşuyor.

Ghaza Al-Samai, ülkede bu konuyla ilgili çok fazla vaka yaşandığına işaret ederek en azından yeni bir evlilik içinde olan kadınlar için bile olsa resmi bilgilendirme yapılmasını istedi. Kadınların reddetme hakkına sahip olduğunu vurgulayan Ghaza Al-Samai, kısa sürede kadınlar lehine düzenlemelerin yapılması gerektiğine dikkat çekti.