بهاران لهیب

کابل- افغانستان از لحاظ صحی نیز یکی از عقب‌مانده‌ترین کشورها به شمار می‌رود. سال‌هاست که افرادی که در حد متوسط زندگی می‌کنند، برای ابتدایی‌ترین درمان‌ها به کشورهای همسایه، به‌ویژه پاکستان و همچنین هند، مراجعه می‌کنند. دواهای بی‌کیفیت به افغانستان وارد می‌شود که منجر به درمان‌های ناکارآمد و کم‌کیفیت می‌گردد.

در طول بیست سال گذشته، به‌ دلیل فساد مالی گسترده در افغانستان، تعداد زیادی پوهنتون(دانشگاه) تأسیس شد. در کنار سایر بخش‌ها، افراد زیادی در حوزه طبی به تحصیل پرداختند، اما سطح تحصیلی بسیار پایین بود. طی سه سال اخیر، پوهنتون خصوصی زیادی، به‌ویژه برای زنان، برخی رشته‌های طبی را که از طرف طالبان اجازه تدریس دارند، ارائه می‌دهند. با این‌حال، اکثریت این پوهنتون‌ها با کمبود استادان حرفه‌ای مواجه هستند. به همین دلیل، وضعیت اسفباری در بخش آموزش علمی طب حاکم است و همچنان در سراسر افغانستان مراکز صحی کافی برای رسیدگی به مریضان وجود ندارد.

باید گفت که این مشکلات بیشتر برای زنان اثرات شدیدی دارد، به‌ویژه زنانی که زایمان دارند. در کنار وضعیت بد اقتصادی، داشتن فرزندان زیاد، ضعیف بودن زنان از لحاظ جسمی و نداشتن آمادگی جسمانی برای بارداری، کم‌سن بودن مادران و نداشتن دسترسی به مراکز صحی، همگی موجب افزایش آمار مرگ و میر مادران و کودکان می‌شوند.

طبق گزارش «صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد» یونیسف: «آمار مرگ و میر مادران در جریان زایمان به دلیل مراجعه نکردن به متخصصان صحی ماهر بالاست. تنها ۶۷ درصد زنان برای زایمان به متخصص صحی مراجعه می‌کنند.»

در این گزارش آمده است: «هر زن باید در دوران بارداری چهار بار به دکتر مراجعه کند، اما در افغانستان تنها یک‌سوم زنان به خدمات صحی دسترسی دارند.»

همچنین سازمان جهانی بهداشت در گزارشی آورده است: «روزانه ۲۴ مادر در جریان زایمان و ۱۶۷ کودک به دلیل نبود مراکز صحی در افغانستان جان خود را از دست می‌دهند.»

در این گزارش اشاره شده است: «این سازمان با کمبود بودجه مواجه است. امسال ۴۲۸ مرکز صحی ثابت و سیار بسته شده است و اگر رسیدگی نشود، آمار مرگ و میر افزایش خواهد یافت.»

با این حال، طبق معمول وزارت بهداشت طالبان در گزارش سالانه خود اعلام کرده است که مرگ و میر مادران و نوزادان کاهش یافته است.

ما با دکتر مرسل سروش از ولایت پروان در این‌باره صحبت کردیم. او گفت: «در افغانستان، آن دسته از زنانی که در جریان زایمان به شفاخانه‌ها(بیمارستان) مراجعه می‌کنند، خوشبخت‌ترین زنان محسوب می‌شوند. زیرا در مرکز ولایت پروان، تنها یک شفاخانه دولتی داریم که علاوه بر سایر بخش‌ها، بخش ولادی و نسایی نیز فعال است. اما ما ابتدایی‌ترین امکانات را نداریم و حتی تخت برای مریضان کافی نیست، به‌طوری که گاهی دو مریض در یک تخت بستری می‌شوند.»

نسرین غنی، ۲۵ ساله، که باردار پنجمین فرزندش بود، به‌سختی حرکت می‌کرد. از او احوالش را پرسیدیم. او به ما گفت: «من هنوز ۱۴ ساله نشده بودم که ازدواج کردم. به‌دلیل اینکه یک پسر دارم، فرزندانم بدون فاصله زیاد متولد شدند.»

نسرین فقط یک‌بار موفق شده بود که نزد داکتر برود. مرکز صحی بیش از یک ساعت با او فاصله دارد. در ضمن، فرزندی که قرار است دوباره متولد شود، دختر است. خانواده همسر و  همسرش به آن علاقه‌ای ندارند که زنده به دنیا بیاید یا مرده، زیرا نسرین قبلاً سه دختر دیگر دارد.

نسرین اضافه کرد: «من علاقه داشتم تحصیلات خود را به اتمام برسانم و در یکی از مکاتب دخترانه مدیر شوم و به زنان دیگر کمک کنم. اما اجازه این کار را پیدا نکردم. اکنون تلاش دارم که دخترانم باسواد شوند و آرزوی مرا برآورده کنند.»