بهاران لهیب

کابل- با قدرت گرفتن طالبان، زنان از درس، تحصیل و کار محروم شدند. این وضعیت، زنان افغان را ناامید نکرد و آنان به دنبال راه‌حل‌هایی برای نقش داشتن در جامعه پرداختند؛ از تجارت‌های کوچک گرفته تا ایجاد کورس‌های آموزشی برای هم‌نوعان‌شان، راه‌اندازی رستورانت‌ها و یکی دیگر از کارهایی که انجام دادند، فعالیت در بخش هنر رسامی و نقاشی است که دختران زیادی به این زمینه رو آوردند. با این حال، در این زمینه‌ها نیز با هزاران سرکوب و قید و بند مواجه شدند و بدبختی‌ها، توهین‌ها و تحقیرها را تجربه کردند.

هنر رسامی و نقاشی در جوامعی که به شدت افکار مردسالارانه و زن‌ستیزانه در آن‌ حاکم باشد، بیشتر به عنوان یک فعالیت مردانه شناخته می‌شود. از این ‌رو، وقتی به تاریخ مراجعه شود، نام زنان برجسته در هنر رسامی و نقاشی کمتر به چشم می‌خورد و اگر هم باشند، تعدادشان اندک است و عمدتاً در سال‌های اخیر از آنان نام برده شده است.

با این حال، در طول چهار سال حاکمیت طالبان، زنان زیادی در گوشه و کنار افغانستان فعالیت‌های هنری قابل تحسینی داشتند که باز هم اجازه انعکاس آن داده نشد یا از ادامه آن جلوگیری شد. گالری شقایق که چند روز پیش در تاریخ ۱۵ اسد، در یکی از مناطق کابل توسط زنان افتتاح شده بود، پس از گذشت چند روز، به گفته شاهدان محل، مورد حمله افراد «امر به معروف» طالبان قرار گرفت. آنان تمام آثار را شکستند و تلاش کردند تا زنان دست‌اندرکار را با خود ببرند، اما دکانداران اطراف اجازه ندادند.

یکی از شاهدان محل که نخواست نامش در گزارش ذکر شود، جریان را چنین بیان کرد: «یک هفته قبل، چند زن جوان در منزل سوم پلازایی که من در آن دکان دارم، اطاقی را کرایه گرفته و با جواز رسمی، برنامه افتتاحیه خود را برگزار کردند. آنان برای گروهی از دخترانی که از تحصیل بازمانده بودند، هنر رسامی و نقاشی تدریس می‌کردند.»

وی ادامه داد: «عصر دیروز، چند تن از افراد امر به معروف به بهانه بدحجابی و بداخلاقی زنان، هجوم آوردند و می‌خواستند آنان را با خود ببرند. اما همه دکانداران که در محل حضور داشتند، مانع شدند و اتهام‌شان را رد کردند.»

آن طرف‌تر، زن دست‌فروشی، ضمن تأیید سخنان این شاهد، گفت: «طالبان فقط مخالف کار زنان در دفاتر و مشاغل با ارزش هستند. آنان فقط می‌خواهند زنان دست به گدایی بزنند یا در خانه‌های مردم به کارهای خدماتی بپردازند، نه این ‌که تحصیل‌کرده باشند، چون از مقام خود می‌ترسند. حالا گالری این زنان را بستند، ولی مطمئن هستم که آنان دست از تلاش برنمی‌دارند و کار شان را به شکل مخفی ادامه خواهند داد.»

با وجود فشارها و سرکوب‌های مداوم طالبان علیه زنان، روحیه مقاومت و خلاقیت زنان افغان همچنان زنده است. تجربه گالری کابل نشان می‌دهد که حتی در سخت‌ترین شرایط، زنان برای حضور و نقش‌آفرینی در جامعه راه‌هایی پیدا می‌کنند، هرچند این راه‌ها گاه به فعالیت‌های پنهانی و دور از چشم حکومت منجر شود.