روایت رنج‌های زنان کشاورز تونس در قاب هنر
در چارچوب تلاش‌های مستمر برای به‌رسمیت‌شناختن شرایط کارگران زن در بخش کشاورزی، دومین کنگره جنبش زنان کارگر کشاورزی در تونس آغاز به‌کار کرد. در این کنگره، رنج‌ها و دشواری‌های این زنان از طریق اجراهای هنری متنوع به تصویر کشیده شد.
نزيهه بوسعيدی
تونس- مسئله کارگران زن در بخش کشاورزی تونس، یکی از مهم‌ترین موضوعات اجتماعی و اقتصادی کشور به شمار می‌رود؛ موضوعی که بازتاب‌دهنده چالش‌های زنان در این بخش از جمله شرایط کاری سخت، دستمزدهای پایین، نبود حمایت‌های اجتماعی و بهداشتی، و دشواری‌های ایاب‌وذهاب و امنیت شغلی است.
روز چهارشنبه ۷ مه، دومین کنگره جنبش زنان کارگر کشاورزی در قصر کنفرانس‌های پایتخت تونس برگزار شد. در این رویداد، با اجرای برنامه‌های متنوع هنری شامل شعر، موسیقی و نمایش، به وضعیت دشوار این زنان پرداخته شد. نقطه اوج برنامه، اجرای نمایشی بود که برای نخستین‌بار به‌طور خاص به روایت رنج‌های روزمره زنان کشاورز پرداخت و با اعتراضی نمادین به قوانین موجود و مسئولان پایان یافت. این نمایش به کارگردانی «هاله بن عیاد» و با مشارکت شماری از کارگران زن اجرا شد. آنان در نقش‌هایی کلیدی و با مهارتی چشمگیر، حضار را شگفت‌زده کردند.
هاله بن عیاد درباره این تجربه گفت: «نمایشی ۳۸ دقیقه‌ای را امروز به صحنه بردیم؛ تجربه‌ای بسیار مهم برای من. از همان لحظه‌ای که انجمن "صدای زنان" با من تماس گرفت، بدون لحظه‌ای تردید پذیرفتم؛ چون این موضوع برای من هم به‌عنوان یک زن و هم به‌عنوان یک شهروند تونسی اهمیت دارد.»
او افزود: «می‌دانستم شرایط زنان کشاورز سخت است، اما آن‌چه در ذهن داشتم بسیار ساده‌تر از واقعیت بود. در یک جلسه مجازی، آنان روایت‌هایی تکان‌دهنده از زندگی‌شان گفتند. سپس یک هفته با هم کار کردیم و سه روز به‌طور فشرده به تمرین نمایش پرداختیم. این زنان به من درسی تازه در زندگی آموختند؛ از درک عمیقشان از موضوع، با وجود چالش‌های فنی نمایش، شگفت‌زده شدم.»
هاله بن عیاد در پایان تأکید کرد که هنر نمایش می‌تواند نقش مؤثری در بازتاب و واکاوی مسائل اجتماعی داشته باشد.
زنان کشاورز روایت می‌کنند؛ از دستان یخ‌زده در دریا تا تهدیدهای خانگی به‌دلیل فعالیت صنفی
پس از اجرای نمایش در دومین کنگره جنبش زنان کشاورز در تونس، شماری از زنان کارگر به بیان تجربیات و دشواری‌های خود پرداختند.
عایشه بن‌نصر، یکی از کارگران دریا، گفت: «ما نزدیک به صد زن هستیم، از بیست تا هشتاد ساله، که در تمام فصول به جمع‌آوری حلزون دریایی (ببوش) مشغولیم. در زمستان، سرما دستان و پاهایمان را منجمد می‌کند.» او اضافه کرد که به‌دلیل ناتوانی در تأمین هزینه‌های تحصیل فرزندانش، ناچار است آن‌ها را با خود به کار ببرد، نه به مدرسه.
او با بغض ادامه داد: «برای اینکه فرزندانم درس بخوانند، ناچارم کار کنم. در یکی از روزها هنگام کار در دریا، با جسد نوزادی مواجه شدم که سر و دستانش جدا شده بود، سه روز توان حرکت نداشتم.» عایشه آرزو دارد روزی بتواند فرزندانش را از چنگال فقر و استثمار نجات دهد و آن‌ها را به تحصیل بازگرداند.
در بخش دیگری از کنگره، نزیهه دبّابی، زن کارگر و فعال صنفی، روایت کرد که برخی از زنان به‌دلیل تلاش برای پیوستن به تشکل‌های صنفی یا مشارکت در جنبش، در خانه با خشونت همسران مواجه می‌شوند. او با صدایی پر از اعتراض پرسید: «آیا فعالیت صنفی جرم است؟ آیا رساندن صدای ما به مسئولان ناپسند است؟» نزیهه تأکید کرد: «ما سکوت نخواهیم کرد، مبارزه‌مان برای احقاق حقوق ادامه دارد.»
جامعه مدنی چه می‌گوید؟
در همین راستا، دالیا مبروک، هماهنگ‌کننده پروژه‌ها در سازمان همکاری برای حمایت از دولت‌های نوپا، توضیح داد که این سازمان بیش از پنج سال است بر وضعیت زنان کشاورز تمرکز کرده است.
او گفت: «در مرحله نخست، موضوعاتی چون بیمه اجتماعی، حمایت‌های بهداشتی، خطرات سموم، و مشکل حمل‌ونقل کشاورزی محور کار ما بود. طی سال‌های اخیر، با برگزاری حلقه‌های گفت‌وگو میان زنان کشاورز، وزارتخانه‌ها، تعاونی‌ها و واسطه‌ها، سعی کردیم راه‌حل‌هایی برای وضعیت بحرانی حمل‌ونقل ارائه دهیم.»
از جمله پیشنهادهای مطرح‌شده، افزایش نظارت بر وسایل نقلیه و حذف نقش واسطه‌هاست. دالیا توضیح داد: «با اینکه رابطه زن کشاورز با واسطه تنها کاری نیست، او گاهی منبع تأمین دارو یا وام هم هست، اما ما باید ساختاری جایگزین با نظارت دولت ایجاد کنیم.»
او پیشنهاد داد که نقشه‌ای کشاورزی از زنان کارگر در هر منطقه، بر اساس فصل و ظرفیت‌ها، تهیه شود و دفاتری شبیه به دفاتر کاریابی ایجاد گردد تا رابطه‌ای مستقیم و سازمان‌یافته بین زنان کشاورز و کارفرماها شکل بگیرد. او افزود: «وقتی تصویر روشنی از کشاورزان و فصل کاری داشته باشیم، می‌توانیم مسیرهای امن‌تر و سازوکارهایی انسانی‌تر برای کار و حمل‌ونقل فراهم کنیم.»