رجاء خیرات
مراکش - فیلم «میکوکو» به تم سیاسی‌سازی زن می‌پردازد؛ داستان از این قرار است که «دیلا» همسر شهردار شهر تصمیم می‌گیرد در انتخابات شهرداری نامزد شود، هرچند در ابتدای راه تردیدهایی نسبت به توانایی خود دارد. او با خیانت همسرش و تلاش‌هایش برای تخریب آبروی او روبه‌رو می‌شود، اما با پشتکار بر همه این موانع غلبه کرده و پیروز می‌شود؛ پیروزی‌ای که توانایی زنان را در رهبری و ایجاد تغییر به تصویر می‌کشد.

برنامه‌های جشنواره بین‌المللی سینمای آفریقایی خریبکه در بیست‌وپنجمین دوره خود با نمایش تعدادی فیلم ادامه دارد که مسئله زنان را در قالب درام بررسی می‌کنند. این آثار نگاهی انتقادی به ذهنیت غالب مردسالار در جوامع آفریقایی دارند؛ از جمله محرومیت زنان از حق ارث و آزادی و دشواری مشارکتشان در زندگی سیاسی، و موضوعات دیگری از این دست.

شامگاه دوشنبه ۲۳ ژوئن، مخاطبان جشنواره در بیست‌وپنجمین دوره آن در مراکش شاهد نمایش «میکوکو» بودند. این فیلم توسط کارگردان توگویی ساخته شده و بر اهمیت حضور زنان در عرصه سیاست به‌عنوان شرط اصلی تغییر، چه تغییر قوانین و چه تحول ذهنیت‌ها، تأکید دارد.

داستان فیلم درباره «دیلا» است؛ زنی که با شهردار شهر «میکوکو» ازدواج کرده است. تقابل میان این دو زمانی شکل می‌گیرد که شهرداری تصمیم می‌گیرد بازار سنتی شهر را خراب کند تا به جای آن یک مرکز خرید مدرن بسازد. «دیلا» تلاش می‌کند همسرش را متقاعد کند که از این طرح صرف‌نظر کند؛ طرحی که استقلال اقتصادی بسیاری از زنان فعال در آن بازار – از جمله خواهر خودش – را با مخاطره روبه‌رو می‌کند. اما شهردار بر تصمیمش پافشاری می‌کند. این پافشاری باعث می‌شود دیلا با جمعی از زنان و بعضی از مردان حاضر در بازار دیدار کند تا موضوع را با آن‌ها مطرح کند. آن‌ها پیشنهاد می‌دهند که او برای انتخابات شهرداری نامزد شود تا بتواند این تصمیم را متوقف کند.

وارد شدن به عرصه انتخابات برای دیلا که باور داشت تنها یک زن است و قادر به اداره شهرداری «میکوکو» نخواهد بود، امری غیرقابل تصور بود. اما پس از مدتی، با پی بردن به خیانت همسرش – رابطه‌ای که او با یکی از زنان فعال در بازار دارد و به او اطلاعاتی درباره جلسات دیلا می‌دهد – دیلا دچار بحران روحی می‌شود. سپس نیروی خود را بازیافته، به این نتیجه می‌رسد که از همسرش کمتر نیست و با اعتماد به نفس وارد رقابت انتخاباتی می‌شود. سرانجام با وجود تمام موانعی که همسرش برای تخریب شخصیت و آبرویش ایجاد کرد تا او را از هدفش منصرف کند و جلوی رقابتش را بگیرد، دیلا موفق می‌شود و پیروز می‌شود.

در پایان، شهردار که تلاش کرده بود مانع موفقیت او شود، سرانجام تسلیم شده و با ارائه تبریکی شایسته به پیروزی او، نوعی به رسمیت شناختن توانمندی زنان در عرصه سیاست انجام می‌دهد.

در حاشیه جشنواره، کارگردان توگویی، آنجیلا اکیریبورو، تأکید کرد که زنان در کشور توگو هنوز نتوانسته‌اند از باور رهایی یابند که سیاست برای مردان ساخته شده است و زنان هیچ الگویی ندارند که وارد دنیای سیاست شوند. او اشاره کرد که باور دارد تغییر هرگز بر سر میز طلایی نخواهد آمد؛ بلکه باید زنان خود وارد فعالیت‌های سیاسی شوند تا صدایی داشته باشند که توان تغییر قوانین و وضعیت کنونی جامعه توگو را داشته باشد.

در خصوص وضعیت زنان در توگو گفت: «زن توگویی، مانند زنان بسیاری از جوامع دیگر، با وجود تفاوت‌ها، هنوز به توانایی‌ها و خودباوری کافی نرسیده است. او همیشه قدم پس می‌گذارد تا مردان در صف‌های جلویی همه عرصه‌ها، نه فقط سیاست، حضور یابند؛ زیرا معتقد است که جایگاه او پایین‌تر از مرد است. بر این اساس، فیلم برای تمام زنان ساخته شده است.» او افزود: «همواره و هنوز می‌گویم اگر دنیا توسط زنان هدایت می‌شد، متفاوت بود.»

در خصوص حمایت برخی مردان از قهرمان فیلم «دیلا»، اشاره کرد که این مردان دارای تفکر فمینیستی‌ای هستند که به نقش مشترک زن و مرد و کار مشترک برای دستیابی به برابری و فرصت‌های برابر باور دارند. درست همان‌طور که زن پشت مرد می‌ایستد تا او را حمایت کند، زن نیز نیاز دارد که مرد پشت سر او باشد تا پشتیبانش باشد. او از این طریق می‌خواست به بینندگان مرد بگوید که مردانی نیز هستند که برابری را باور دارند و از زنان حمایت می‌کنند.

و زمانی که از او پرسیدند آیا سینما قادر است وضعیت زنان را تغییر دهد یا خیر، تأکید کرد که سینما می‌تواند نقش مهمی در تغییر ذهنیت‌ها و ارتقای وضعیت زنان ایفا کند. «زمانی که باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا شد، این به لطف مجموعه‌ای به نام «٢۴» بود — یک سریال آمریکایی مشهور که بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰ پخش شد.»

شهر خریبکه، شهر معدنی و صنعتی (پایتخت فسفات)، همچنان به جشن سینمای آفریقا ادامه می‌دهد؛ به روایت داستان‌های آن گوش می‌دهد، دغدغه‌ها و نگرانی‌هایش را به تصویر می‌کشد و صدای آن را به گوش می‌رساند؛ جایی که خلاقیت‌های بسیاری از کارگردانان زن و مرد از کشورهای مختلف قاره سیاه را روی پرده‌ی بزرگ در اختیار می‌گذارد تا عمق هنری مراکش و آفریقا را از طریق این تبادل و هماهنگی در دیدگاه‌های هنری متنوع به تصویر بکشد.

و این جشنواره در این مرحله نشان می‌دهد که لحظه‌ای است برای به رسمیت شناختن خالقانی که در چند دهه گذشته بار سینمای آفریقا را به دوش کشیده‌اند و فرصتی است برای گشایش درِ ورود به نسل جدیدی از کارگردانان زن و مرد تا روایت‌گر حماسه‌های آفریقایی به زبان نوینی باشند که هم‌گام با زمان بوده و نمایانگر آرزوها و بلندپروازی‌های این نسل باشد.