«لمابعد الآن» زمانی که فاجعه به رنگی بر روی بوم نقاشی تبدیل میشود
هنرمند هند الراشدی با تأکید بر اینکه هنر به وسیله‌ای برای شفای روانی و بخشی از درمان فاجعه‌ها تبدیل شده است، گفت: «ما تراژدی‌های خود را با هنر، شعر، و داستان به تصویر می‌کشیم. هیچ چیزی پاک نمی‌شود، اما با گذشت زمان، سنگینی آن کمتر میشود.»
ابتسام اغفیر
بنغازی- در یک شب طوفانی از ماه سپتامبر ۲۰۲۳، طوفان دانیال شهر درنه لیبی را درنوردید و یکی از بزرگترین بلایای طبیعی تاریخ این کشور را رقم زد. این طوفان تنها یک طوفان معمولی نبود، بلکه به یک فاجعه انسانی بی‌سابقه تبدیل شد و بارش شدید باران منجر به فروپاشی سدهای وادی درنه شد و سیلاب‌های ویرانگر تمامی محله‌های شهر را ویران کرد و شهر را در تاریکی مرگ و ویرانی غرق کرد. مردم لیبی هنوز از این فاجعه بهبود نیافته‌اند، اما پس از گذشت یک سال و چند ماه، همچنان در تلاش برای عبور از آن هستند.
هند الراشدی، هنرمند نقاش که خود فاجعه طوفان دانیال را در درنه تجربه کرده، نتوانست در برابر ابعاد این فاجعه سکوت کند. او قلم خود را برداشت تا تصاویری از صحنه‌هایی که از ذهنش پاک نمی‌شد به بوم نقاشی‌اش بیاورد. این تصاویر حزن و اندوه را منتقل می‌کنند، اما در عمق آنها بذرهای امید نهفته است. این فقط رنگ‌هایی نبودند که تابلوهایش را تزئین می‌کردند، بلکه فریادی خاموش بودند که درد و امید، غم و بهبودی، فاجعه و پس از آن را در خود حمل می‌کردند.
روز شنبه ٢۵ اسفندماه، هند الراشدی، در اولین نمایشگاه هنری‌اش تحت عنوان «المابعد الآن» که توسط موسسه تاسیلی برای هنر در شهر درنه برگزار شد و موسسه برح برای فرهنگ و هنر در بنغازی میزبان آن بود، عنوان عامیانه «وقتی تصویر حرف می‌زند» بیشتر از هر چیزی روح نمایشگاه را بیان می‌کرد. زیرا نقاشی‌ها تنها رنگ‌ها نبودند، بلکه شاهدان زنده‌ای از چهره‌های بازماندگان، به‌ویژه زنان بودند که بیشترین تأثیر را از فاجعه متحمل شدند.
زمانی که درد به هنر تبدیل میشود
هند الراشدی در گوشه‌ای از نمایشگاه ایستاده و به یکی از نقاشی‌هایش نگاه می‌کند که شش ماه بعد از طوفان کشیده است. این نقاشی او را به دنیای هنر بازگرداند، جایی که او از آن فاصله گرفته بود. این نقاشی تصویری از وضعیت در روز طوفان بود که توسط یکی از دوستانش توصیف شده بود. او به یاد می‌آورد که چگونه جسدها در داخل پارچه‌ها پیچیده شده بودند چون کفن کافی وجود نداشت. او نمی‌دانست که داخل این بسته‌ها اجساد هستند تا زمانی که موهای زنان را دید که باد آنها را پراکنده کرد. او از هولناکی آنچه دیده بود شوکه شد. وقتی او آنچه را دیده بود برایم تعریف کرد، احساس کردم باید آنچه را تجربه کرده بود بکشم. این فقط یک توصیف نبود، بلکه تجربه‌ای بود که مرا به عمق درد برد و با صدایی پر از غم می‌گوید، آنجا بود که تابلوی «دانیال» متولد شد.
هند الراشدی پس از فاجعه مدتی از نقاشی دست کشید. چگونه ممکن است قلم‌مو بتواند رنگ‌های درد را ثبت کند؟ اما او پس از چند ماه بازگشت و رنگ‌هایی که انتخاب کرد کاملاً متفاوت بودند. او می‌گوید هنر نمی‌تواند فقط یک توصیف باشد، بلکه تجربه‌ی عمیق درد است که به بوم نقاشی منتقل میشود. او از بازگشت به نقاشی بعد از فاجعه می‌گوید: «رنگ‌های من از آنچه که همه ما دیدیم الهام گرفته شد، آب و گل، آثار باران، و سبزه‌هایی که به عنوان شاهد بر آنچه گذشته است باقی ماندند. این رنگ‌ها اکنون بخشی از حافظه‌مان شده‌اند و زخمی هستند که به آسانی پاک نمی‌شود.»
زن همه چیز بود
نمادگرایی زن در نقاشی‌های هند الراشدی آشکار بود. چشمان زنانه‌ای که او کشیده بود بدون هیچ ویژگی خاصی بودند، گویی آینه‌ای بودند که درد هر زنی را که خانواده‌اش را از دست داده بود یا پس از طوفان تنها مانده بود، انعکاس می‌دادند. «در درنه، زن نیمی از جامعه نیست، بلکه همه جامعه است. هنرمندان، روزنامه‌نگاران، شاعران و مادران، همه آنها آنجا بودند، درد را تجربه می‌کردند و بار آن را به دوش می‌کشیدند». او اشاره می‌کند که بیشتر قربانیان طوفان زنان و کودکان بودند..
هند الراشدی با اشاره به اینکه او با وجود این درد، به توانایی زن به ویژه مادران برای شفا ایمان دارد، گفت: «وقتی کودکی دارید که به شما وابسته است، شما توانایی بیشتری برای عبور از بحران پیدا می‌کنید. ما فراموش نمی‌کنیم، اما ادامه می‌دهیم.»
چرا بنغازی؟
انتخاب بنغازی برای برگزاری اولین نمایشگاه هند الراشدی تصمیمی بود که از دل و قلب او برخاسته است. این دو شهر ارتباطی ویژه دارند. پس از فاجعه، بنغازی پناهگاهی برای بسیاری از مردم درنه بود، مانند دستی که به سوی ما دراز شد وقتی که همه چیز را از دست داده بودیم. او تأکید می‌کند که این نمایشگاه به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه در درنه ادامه خواهد یافت و شاید در تونس هم نمایشگاه دیگری برگزار شود.
زمانی که هنر به ابزاری برای نجات تبدیل میشود
نمایشگاه «المابعد الآن» تنها یک نمایشگاه هنری نبود، بلکه پیامی بود که می‌گفت درنه بهبود خواهد یافت و هنر می‌تواند وسیله‌ای برای درمان باشد. در سراسر جهان، هنر به بخش مهمی از درمان روانی فاجعه‌ها تبدیل شده است. هند الراشدی در نهایت می‌گوید: «درنه همیشه شهر هنر بوده است و بعد از همه اینها همچنان خواهد ماند.»