شهلا محمدی

مرکز خبر- روز شنبه ۳۰ آگوست، به ابتکار «کمپین توقف قتل‌های ناموسی» و با حضور شش سخنران از جمله الهه امانی، فعال حقوق زنان؛ تمنا ساتیا، بنیانگذار سازمان صلح‌آفرین «نرگس‌ها» از کشمیر هند؛ سلامیه رمضان، مدیرعامل «ابتکار برای توانمندسازی و کارآفرینی اجتماعی»؛ فاطمه آیتاج، ریاست مشترک حزب زنان ترکیه؛ ورا المولا، هماهنگ‌کننده شبکه «سازندگان جوان صلح»؛ لاما دراباتی، پزشک و مدافع حقوق زنان؛ و ملیحه مغازی، مورخ اجتماعی، نشستی با عنوان «نقش زنان در صلح پایدار» به صورت آنلاین و از طریق پلتفرم زوم برگزار شد.

دکتر رضوان مقدم سخنگوی «کمپین توقف قتل‌های ناموسی» در ابتدای نشست، با اشاره به اهمیت حضور شش سخنران از کشور‌های درگیر جنگ، تاکید کرد  کە صداها، تجربیات و دیدگاه‌های این زنان نه تنها برای درک چالش‌های آنان، بلکه برای درک قدرت دگرگون‌کننده‌ای که آنها برای ایجاد صلح و آشتی به ارمغان می‌آورند، ضروری است.

وی تاکید کرد که زنان همیشه در خط مقدم تلاش برای پایان دادن به خشونت، التیام جوامع و پایه‌گذاری صلح پایدار بوده‌اند. با این حال، اغلب اوقات سهم آنها نادیده گرفته شده یا از مذاکرات رسمی کنار گذاشته می‌شوند. وی تاکید کرد فراتر از مرزها و فرهنگ‌ها، صلح بدون مشارکت و رهبری کامل زنان نمی‌تواند پایدار باشد.

 

عاملان صلح، حاملان خاطرات و سازندگان آینده

الهه امانی، فعال حقوق زنان به عنوان مجری نشست نیز در سخنان خود تاکید کرد کە در طول تاریخ و فراتر از مرزها، زنان اغلب بدون اینکه تلاش‌های آنان به رسمیت شناخته شود و علیرغم خطراتی کە در کمین آنها بوده است، معماران آرام صلح و صدای جسور برای عدالت بوده‌اند، و اکنون ما در زمانی گرد هم آمده‌ایم که جهان شاهد شکاف عمیق، جنگ، آوارگی و بی‌ثباتی سیاسی است.

وی با اشارە به وضعیت زنان در افغانستان، فلسطین و سوریه، لبنان و ترکیه، هند، ایران و اوکراین تاکید کرد کە زنان در بحبوحه جنگ، خواستار صلح هستند و زندگی را حفظ می‌کنند.

وی افزود: آنچه ما را در اینجا با زمینه‌های متنوع متحد می‌کند، این حقیقت است که بدون مشارکت کامل و برابر زنان، صلح پایداری نمی‌تواند وجود داشته باشد. زنان نه تنها خواستار توقف خشونت هستند، بلکه چشم‌اندازی برای تغییر جوامع نیز ارائه می‌دهند، به ریشه‌های خشونت می‌پردازند، اختلافات را التیام می‌بخشند و اطمینان حاصل می‌کنند که توافق صلح نه تنها صدای تفنگ‌ها را خاموش می‌کند، بلکه صداهایی را که مدت‌ها نادیده گرفته شده‌اند، تقویت می‌کند.

وی تاکید کرد کە این نشست نشان می‌دهد کە زنان تنها قربانی جنگ نیستند بلکه آنها می‌توانند عاملان صلح، حاملان خاطرات و سازندگان آینده باشند.

 

چالش‌های زنان در هند و ایستادگی در برابر مردسالاری

تمنا ساتیا، از کشمیر هند و بنیانگذار سازمان صلح‌آفرین «نرگس‌ها»، گفت: زنان همان کسانی هستند که می‌توانند در تبدیل درگیری به صلح پایدار نقش ایفا کنند؛ مادرانی که خانواده‌ها را شکل می‌دهند، در مرزها زندگی می‌کنند و با وجود جنگ، از تحصیل فرزندان حمایت می‌کنند.

او افزود: رهبری زنان، عرف‌های مردسالارانه را شکست و نشان داد که مشارکت زنان سازنده و ضروری است. وقتی تلاش کرد صدای این زنان را به میزهای صلح برساند، با مقاومت مواجه شد.

ساتیا تأکید کرد: مسائل زنان در هند چندوجهی است؛ از تروریسم فرامرزی و افراط‌گرایی تا هرج و مرج سیاسی. با این حال، زنان آموزش دیدند و توانستند در میز مذاکره حضور یابند، در کاهش درگیری‌ها نقش داشته باشند و روایت‌های صلح‌سازی را پیش ببرند.

 

زنان بافت اجتماعی را التیام می‌دهند

سلامیه رمضان، فعال حقوق زنان و مدیرعامل «ابتکار برای توانمندسازی و کارآفرینی اجتماعی»، گفت: صلح نه یک رویا، بلکه ضرورتی روزانه است که مستلزم کرامت، امنیت و رهایی از خشونت اجتماعی و سیاسی است.

او افزود: زنان در فلسطین و مناطق درگیری بار مضاعفی بر دوش دارند؛ آنها اغلب نخستین اهداف خشونت و در عین حال نخستین واکنش‌دهندگان هنگام فروپاشی جوامع‌اند. وقتی خانواده‌ها خانه‌های خود را از دست می‌دهند یا معیشت نابود می‌شود، زنان هستند که زندگی روزمره و کسب‌وکارهای کوچک را بازسازی می‌کنند.

سلامیه بر سه ضرورت برای صلح پایدار تأکید کرد: تاب‌آوری اقتصادی زنان، التیام بافت اجتماعی و چالش‌کردن سیستم‌های ناعادلانه. زنان با ایستادن در برابر قتل، مطالبه جایگاه مشروع در تصمیم‌گیری و رد کنترل مردسالارانه، مسیر صلح را هموار می‌کنند.

او تأکید کرد: از اورشلیم تا بیت لحم، از غزه تا کابل و تهران، مبارزات زنان به هم پیوسته است. با اعتماد، حمایت و رهبری زنان، نه تنها لطف نمی‌کنیم، بلکه امکان صلح را تضمین می‌کنیم. صلح بدون عدالت پایدار نخواهد بود.

 

زنان؛ خط مقدم مقاومت و صلح در ترکیه

فاطمه آیتاج، ریاست مشترک حزب زنان ترکیه، گفت: خشونت و قتل‌های جنسیتی در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته و عاملان آن مصونیت دارند. خروج دولت از کنوانسیون استانبول، شکست بزرگی بود که حمایت از زنان را تضعیف و نشان داد زندگی زنان برای دولت اولویت ندارد.

او افزود: قطب‌بندی سیاسی، فشار بر جامعه مدنی و سرکوب فعالان و روزنامه‌نگاران، فعالیت سازمان‌های زنان را سخت کرده، اما زنان همچنان در خط مقدم مقاومت‌اند؛ با سازماندهی تجمعات، ایجاد شبکه‌های همبستگی و مطالبه آینده‌ای برابر و صلح‌آمیز.

آیتاج تأکید کرد: صلح بدون زنان ناقص است. زنان باید به‌عنوان نیروی فعال صلح شناخته شوند، نه صرفاً قربانی جنگ.

او درباره روند صلح گفت: اعتماد به حزب حاکم و ائتلاف ملی‌گرا ممکن نیست. پیشنهاد آزادی عبدالله اوجالان بیشتر برای کسب رأی کوردها و تغییر قانون اساسی است تا اردوغان بتواند در قدرت بماند. بسیاری از رهبران سیاسی در زندان‌اند؛ بنابراین این روند بیش از آنکه واقعی باشد، مانوری برای تحکیم قدرت است. ما خواهان تشکیل کمیته‌ای در پارلمان هستیم تا صدای زنان در روند صلح شنیده شود.

 

پیوند صلح‌آمیز زنان یک نیاز است

ورا المولا، فعال حقوق زنان و هماهنگ‌کننده شبکه «سازندگان جوان صلح»، گفت: لبنان کشوری است گرفتار چرخه‌های خشونت، از جنگ داخلی تا فروپاشی اقتصادی و جنگ‌های اخیر. در این میان، زنان بارهای نامرئی را به دوش کشیده‌اند اما از تصمیم‌گیری ملی کنار گذاشته شده‌اند؛ در حالی‌ که حفظ صلح بدون زنان ممکن نیست.

او با اشاره به جنوب لبنان گفت: پس از آتش‌بس، ۷۰ درصد خانه‌ها نابود شد و این زنان و جوانان بودند که شبکه‌های غیررسمی برای جابه‌جایی خانواده‌ها، تأمین غذا و مراقبت روانی ایجاد کردند. آنها شکاف‌های فرقه‌ای را پر کرده، اشکال جدیدی از رهبری را شکل داده و ساختارهای مردسالارانه را به چالش کشیده‌اند.

ورا تأکید کرد: زنان در سراسر منطقه، از فلسطین، سوریه و ایران تا یمن و افغانستان، با سیستم‌های مشترک خشونت، جنگ، آوارگی اجباری و اقتدارگرایی روبه‌رو هستند. همبستگی فرامرزی زنان، شکلی از مقاومت و ضرورتی برای صلح است.

او خواستار توقف نسل‌کشی، پاسخگو کردن عاملان جنایات جنگی، تضمین حضور زنان در مذاکرات به‌عنوان تصمیم‌گیرنده و حمایت بلندمدت از سازمان‌های زنان شد. همچنین بر اهمیت محافظت از مدافعان حقوق زنان و تقویت همبستگی جوانان در اروپا و خاورمیانه برای صلح پایدار تأکید کرد.

 

سقوط یک دیکتاتور لزوماً صلح پایدار را به ارمغان نمی‌آورد

لاما دراباتی، پزشک و مدافع حقوق زنان، گفت: زنان نخستین قربانیان جنگ و خشونت و در عین حال اولین عاملان صلح هستند. از همان روزهای اول درگیری سوریه، مشخص شد که ایجاد صلح نیازمند حضور زنان و مردان صلح‌ساز از ادیان و فرقه‌های مختلف است.

او افزود: زنان نه قربانی منفعل، بلکه عوامل فعال انعطاف‌پذیری‌اند که می‌توانند شکاف‌ها را پر کنند و تغییر پایدار ایجاد کنند. اما سقوط یک دیکتاتور بدون فرآیندهای فراگیر و محوریت زنان، صلح پایدار نمی‌آورد؛ نمونه آن قتل‌عام‌های سویدا و مناطق ساحلی سوریه است.

دراباتی تأکید کرد: حضور زنان در بازسازی آینده ضروری است؛ مطالعات نشان می‌دهد وقتی زنان در میز مذاکره حضور دارند، احتمال ماندگاری توافق صلح ۳۵ درصد بیشتر است. با این حال، زنان در منطقه اغلب از فرآیندهای رسمی کنار گذاشته می‌شوند، در حالی‌ که نیازهای جوامع خود را بهتر می‌فهمند.

او افزود: فعالان زن در سودان، یمن، افغانستان، مصر و تونس با سرکوب روبه‌رو هستند اما امید به تغییر و خواست کرامت، برابری و عدالت را حفظ می‌کنند. هرگاه زنان کنار گذاشته شوند، صلح متزلزل است و هرگاه گنجانده شوند، مسیرهای گفتگو و ثبات بلندمدت باز می‌شود.

دراباتی سه اولویت کلیدی را بیان کرد:

١- زنان باید در مرکز فرآیندهای صلح، به‌عنوان تصمیم‌گیرنده و مذاکره‌کننده، حضور داشته باشند.
٢- شبکه‌های محلی و منطقه‌ای زنان تقویت شوند تا صدای آن‌ها قوی‌تر و حمایت در شرایط خصومت‌آمیز فراهم شود.
٣- سرمایه‌گذاری پایدار در رهبری زنان، شامل منابع، آموزش و حمایت بلندمدت، برای صلح پایدار ضروری است.

 

پیشگیری از جنگ به معنای ساختن جوامع فراگیر است

ملیحه مغازه‌ای، مورخ اجتماعی، گفت: در جنگ دوازده روزه اسرائیل و ایران، زنان و کودکان بیشترین هزینه را پرداختند، اما در تاریک‌ترین لحظات، روح تاب‌آوری انسان و همبستگی زنان آشکار شد؛ مردم غذا و سرپناه خود را به اشتراک می‌گذاشتند.

او افزود: قطعنامه ۱۳۲۵ شورای امنیت تأثیر نامتناسب درگیری بر زنان را به رسمیت می‌شناسد و مشارکت کامل زنان در صلح را خواستار است، اما تاریخ نشان داده اغلب زنان حذف می‌شوند. وقتی زنان به‌عنوان رهبر و تصمیم‌گیرنده حضور دارند، توافقات صلح پایدارتر می‌شوند، زیرا دیدگاه آنها ریشه در زندگی روزمره، خانواده و جامعه دارد.

ملیحه مغازه‌ای تأکید کرد: صلح پایدار یعنی عدالت، کرامت، فرصت و امنیت انسانی؛ بدون زنان به‌عنوان تصمیم‌گیرندگان واقعی، صلح شکننده و موقت است. او افزود: پیشگیری از جنگ به اندازه پایان دادن به آن اهمیت دارد و نیازمند جوامع فراگیر است که زنان قدرت را به اشتراک بگذارند و همه صداها شنیده شود.

نشست با تأکید زنان شرکت‌کننده بر همبستگی برای پایان جنگ و تحقق صلح پایدار پایان یافت و ضرورت برگزاری چنین نشست‌هایی در سطح منطقه‌ای مورد تأکید قرار گرفت.