شهلا محمدی

مرکز خبر- در روزهای اخیر زن‌کشی و قتل زنان بە ویژە بە بهانە ناموس در حال افزایش بودە و جامعە ایران برای زنان نا امن شدە است. خانوادە بە عنوان نخستین نهاد اجتماعی خود عامل قتل زنان محسوب می‌شود.

قوانین، رسانەها و نهادهای اجتماعی و سیاسی هرکدام نقش موثری در افزایش یا کاهش قتل زنان بە ویژە بە بهانە ناموس دارند.   

مسئلە قتل زنان را با رضوان مقدم، سخنگوی کمپین توقف قتل‌های ناموسی مورد بررسی قرار دادیم.

رضوان مقدم، سخنگوی کمپین توقف قتل‌های ناموسی، در رابطه با قتل‌های ناموسی و افزایش آنها در سالهای اخیر بیان کرد: در سال ١۴٠٢، در کمپین توقف قتل‌های ناموسی، ١٨٧ قتل ناموسی مستند شده است. در رسانه‌های حکومتی یا نزدیک به حکومت، از قتل‌های ناموسی به عنوان قتل خانوادگی نام می‌برند که کاملا غلط است و اینجاست که مسئله را سیاسی می‌کند. یکی از دلایل عمده ارتباط قتل‌های ناموسی با حکومت، نقش حکومت در افزایش آن است. برخی فکر می‌کنند که قبلا هم اتفاق می‌افتاده اما رسانه‌ای نمی‌شده است. این نادرست است و قبلا اتفاق می‌افتاده اما در این بعد نبوده است و الان به طرز وحشتناکی تصاعدی شده و هر روز شاهد افزایش آن هستیم.

وی مواردی در رابطه با دلایل افزایش قتل‌های ناموسی و نیز سیاسی بودن آن اعلام کرد: حکومت، یک حکومت تئوتراتیک مردسالار است که برای زنان نقشی قائل نمی‌شود. زنان را مادون و زیردست مردان به حساب می‌آورد و این هم در قوانین و هم در رفتار جمهوری اسلامی قید شده است. اینکه حکومت در بیلبوردها شعار می‌نویسد بی‌حجابی زن از بی‌غیرتی شوهر است، این در حقیقت حامل یک پیام قوی است که مردان را تشویق می‌کند تا زنان خود را کنترل کنند.

او افزود: کتاب‌های درسی مملو از آموزش‌های غلط و زن ستیز است. از همه‌ی اینها مهمتر، قوانین است. طبق قوانین مدنی و مجازات اسلامی، ماده ۶٣٠ قانون مجازات اسلامی را داریم که در این ماده قانونی نه تنها ضدزن بلکه ضد حقوق بشر است. طبق این ماده، در صورتی که مرد همسر خود را در حال رابطه با فردی دیگر ببیند و از تمکین زن آگاه باشد، قانون به او اجازه‌ی قتل هر دو نفر را می‌دهد. این قانون که بسیار عقب مانده و وحشیانه است، به وضوح از یک انسان، یک قاتل می‌سازد. از آن طرف می‌بینیم که چندهمسری برای مردان قانونی است و زن هیچ حقی ندارد و حتی اگر زن بخواهد از طبیعی‌ترین حق خود یعنی طلاق استفاده کند، این حق را ندارد و حق طلاق با مرد است.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین، چون این قوانین در مجلس شورای اسلامی تصویب شده، مسئله سیاسی است و نمی‌توانیم بگوییم قتل خانوادگی است. در واقع نباید فریب واژه‌هایی که در رسانه‌های حکومتی بیان می‌شود را خورد. این نه قتل خانوادگی است و نه اختلاف خانوادگی. مثلا در مواردی که پدر اجازه نمی‌دهد دخترش مدل شود، این اختلاف خانوادگی نیست و کنترل بر بدن زن است.

 

«جنبش «زن زندگی آزادی» یک جنبش بی‌نظیر بود»

رضوان مقدم، با اشاره به خیزش انقلابی «ژن ژیان آزادی» به عنوان یک «جنبش بی‌نظیر» و کاهش موارد جنایت در طی این جنبش، بیان کرد: طی جنبش انقلابی «زن زندگی آزادی» که می‌توان گفت یک جنش بی‌نظیر بود در ایران و نه تنها تمام کشورهای پیرامون بلکه کشورهای اروپایی را هم تحت تاثیر قرار داد، میزان جرم و جنایت پایین آمده بود و در آن دوران تعداد خیلی کمی قتل ناموسی داشتیم. چون توجه جامعه به امر تغییر معطوف شده بود و امیدی در دل‌ها بود که تغییری در جامعه حاصل خواهد شد. بیشتر از آن مسئله حضور بسیار قدرتمند زنان در جامعه بود. قدرتی که زنان در رابطه با تغییر در جامعه نشان دادند، بسیار بی‌نظیر بود. بعد از اینکه این جنبش ایجاد شد، خیل عظیمی از زنان که کمتر فعال بودند، به میدان آمدند در حالی که مردان خانواده عقب‌تر بودند. یکی از دلایل افزایش قتل‌های ناموسی آگاه شدن زن‌ها به حقوقشان بود و از طرفی مردان جامعه عقب مانده و همچنان می‌خواهند آن قدرت و اقتدار قدیمی که توسط پدران و حتی مادران، حکومت و قانون به آنها داده شده بود را حفظ بکنند اما با یک مقاومت از طرف زنان جامعه روبرو هستند.

وی افزود: جنبش «زن زندگی آزادی» باعث شد که زنان زیادی نسبت به حقوق خودشان آشنا شوند، شجاع شوند، تحول پیدا کنند، مقابل سنت‌های ارتجاعی خانواده و هم جامعه بایستند. به همین دلیل بین منافع این دو قطب تضاد بیشتری دیده می‌شود. زن می‌خواهد روسری، این نماد کنترل و تحقیر، را بردارد، اما مرد و حکومت در تلاش‌اند آن را حفظ کنند. پس از جنبش «زن، زندگی، آزادی»، زنان را می‌بینیم که با شهامتی بی‌سابقه در اماکن عمومی در برابر نیروهای سرکوب مقاومت می‌کنند. حال این را در خانه بازتاب دهید؛ جایی که زن در برابر پدر، برادر، همسر، عمو و دیگران که نقش کنترلگر دارند، می‌ایستد. اما آنجا که مقاومت تاب نمی‌آورند، جنایت را با نام «قتل ناموسی» توجیه می‌کنند.

او همچنین افزایش موارد قتل‌های ناموسی را «یک فاجعه» عنوان کرد و گفت: در همین بهمن ماه، در عرض ٩ روز، ١۶ قتل ناموسی اتفاق افتاد و این یک فاجعه است و جامعه نباید در برابر این فجایع سکوت بکند. این یک مسئله‌ی اجتماعی است و متاسفانه حکومت به آن توجه نمی‌کند و فکر می‌کنند اگر اسم قاتل و مقتول را نبرند، چهره‌اش را بپوشانند و بگویند مسئله خانوادگی بوده، صورت مسئله را پاک می‌کنند اما اینها واقعیت‌های جامعه است و باید به آن پرداخته شود.

 

«کسانی که برای حفظ آبرو دست به قتل می‌زنند، در نهایت ارزش و اعتبار خود را در جامعه از دست می‌دهند»

سخنگوی کمپین مقابله با قتل‌های ناموسی، با بررسی نمونه‌های مختلف، بر اهمیت افزایش آگاهی و نقش سازمان‌ها، کمپین‌ها و رسانه‌ها تأکید کرد. او گفت: «آگاهی، پایه‌ی اساسی ایجاد امنیت و آرامش در جامعه است.» این آگاهی دو بُعد دارد: نخست، آگاهی زنان از حقوق خود، و دوم، آگاهی مردان نسبت به حقوق زنان، اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، و اصل برابری حقوقی زن و مرد. هیچ مردی نباید زنی را کنترل کند، چرا که زن، «ناموس» هیچ‌کس نیست. اگر جامعه به این سطح از آگاهی برسد، نیمی از مسیر را پیموده‌ایم، چرا که همیشه گفته‌اند: تشخیص بیماری، نیمی از درمان است.

وی در رابطه با نقش سازمان‌ها و کمپین‌ها بیان کرد: تا ۵ سال پیش اگر رسانه‌ها را بررسی بکنید می‌بینید که کمتر رسانه‌ای نسبت به قتل‌های ناموسی حساس بوده اما الان وقتی رسانه‌ها را بررسی کنید می‌بینید که در اغلب رسانه‌ها به این مسئله پرداخته شده است. کمپین توقف قتل‌های ناموسی نقش بسیار تاثیرگذاری در این زمینه داشته است. اول اینکه به طور مستقیم با کسانی که در رسانه‌ها بوده‌اند ارتباط داشته‌ایم تا مسئله را پوشش بدهند و ادبیاتشان را تغییر بدهند. همینکه الان می‌گوییم نگوییند قتل خانوادگی و رسانه‌ها متوجه می‌شوند که نباید از آن استفاده بکنند. چون خبرنگاران باید آگاه باشند و این بسیار نقش دارد در تصحیح ادبیات که رسانه‌ها به آن بپردازند.

رضوان مقدم در خصوص نقش رسانه‌ها نیز اظهار داشت: در واقع رسانه‌ها می‌توانند هم نقش منفی و هم نقش مثبت داشته باشند. نقش منفی وقتی ادبیات حکومت را بازتولید می‌کند و نقش مثبت وقتی آن ادبیات را اصلاح می‌کنند و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. یکی از کارهای کمپین توقف قتل‌های ناموسی، تحلیل خبر است. اگر بر اساس کودک همسری، ازدواج و... بوده، این مسائل تحلیل می‌شود تا جامعه آگاه شود.

وی افزود: مسئله‌ی دیگر، برگزاری کارگاه‌های آموزشی است. حکومت جمهوری اسلامی در ایران، حکومت طالبان در افغانستان و حکومت‌های مذهبی چون به برابری زن و مرد باور ندارند، در نتیجه برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای زنان و مردان جامعه دشوار است اما با همه دشواری‌ها، فعالین حقوق مدنی، فعالین حقوق زنان و کودکان، باید سعی بکنند کارگاه‌های آموزشی برای ارتقا سطح دانش و آگاهی مردم نسبت به حقوق انسانی هر فردی برگزار بکنند. علاوه بر آن، چگونگی مقابله با خشونت، چگونگی کنترل خشم، آموزش مهارتهای زندگی و... می‌تواند در کاهش خشونت علیه زنان و در نتیجه کاهش خشونت در جامعه تاثیر داشته باشد.

سخنگوی کمپین توقف قتل‌های ناموسی در پایان تأکید کرد: «این قتل‌ها نه‌تنها جان یک انسان را می‌گیرند، بلکه یک خانواده را نیز انگشت‌نما می‌کنند. مردی که مرتکب چنین جنایتی می‌شود، در نگاه جامعه منفور است. شاید چند نفر مانند خودش او را تأیید کنند، اما در برابر چشمان اکثریت، طرد و منزوی خواهد شد. هیچ‌کس حاضر نخواهد بود با او ارتباط برقرار کند و این ننگ، برای همیشه بر پیشانی خانواده‌اش خواهد ماند. پس آن‌هایی که گمان می‌کنند با قتل، از «آبرو» دفاع می‌کنند، باید بدانند که در واقع، اعتبار و جایگاه خود را برای همیشه از دست می‌دهند..»