رانیا عبدالله

یمن ـ بافت «مَعاوَز»، از صنایع دستی کهن و سنتی یمن، حرفه‌ای است که همواره در انحصار مردان بوده است. با این حال، زنانی به تازگی ثابت کرده‌اند که می‌توانند به این عرصه که مردان برای دهه‌ها از آنِ خود می‌دانستند و با آن تجارت می‌کردند، قدم بگذارند.

 

هنرِ بافندگی در دستان زنان

سناء الاصبحی، بافندگی «مَعاوَز» را در اتحادیه زنان یمن در منطقه‌ی الشمایتین، واقع در حومه‌ی شهر تعز، فرا گرفت. او که پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه نتوانسته بود شغلی برای تأمین نیازهای خود و خانواده‌اش بیابد، این هنر را به تنها منبع درآمد خویش بدل کرد.

«مَعاوَز» پارچه‌ای مستطیل‌شکل است که مردان آن را به گونه‌ای دور کمر خود می‌بندند که تا پایین زانو را می‌پوشاند. این پوشش یکی از نام‌آشناترین لباس‌های محلی مردانه و از صنایع نساجی سنتی یمن به شمار می‌رود. «مَعاوَز» سنتی در برابر نمونه‌های صنعتی وارداتی از چین، توانسته است هویت متمایز و نقش‌های چشم‌نواز خود را حفظ کند. مردم محلی برای «مَعاوَز»های دست‌بافت ارزش بسیاری قائل‌اند، چرا که آن را از حیثِ زیبایی و کیفیتِ نخ، برتر و مرغوب‌تر از نمونه‌های صنعتی می‌دانند.

سناء الاصبحی، یکی از کارآموزان این حرفه، می‌گوید: «پیش از این، بیکار بودم و هیچ درآمدی نداشتم. اما پس از آموزش بافندگی، صاحب درآمدی هرچند اندک شده‌ام که هم برایم شروعی امیدوارکننده بوده و هم باعث شده کارم شناخته شود.»

او درباره‌ی چگونگی پیوستنش به این دوره‌ها می‌گوید: «از دوستی شنیدم که اتحادیه زنان یمن دوره‌های آموزشی متنوعی برگزار می‌کند. بافت «مَعاوَز» از آنجایی که برای جامعه‌ی ما حرفه‌ای نو بود، نظرم را جلب کرد. با آنکه پس از فارغ‌التحصیلی و بیکاری به مرز ناامیدی رسیده بودم، احساس کردم چیزی را یافته‌ام که می‌تواند برایم مفید باشد».

 

طلوعی دیگر

 

 

هر صبح با دمیدن سپیده، سناء الاصبحی روزی نو را آغاز می‌کند. او پس از به پایان رساندن دوره‌ی آموزشی با درجه‌ی ممتاز، اکنون خود به مربی زنانی از روستا بدل شده است که به اتحادیه می‌پیوندند. او که مغازه‌ای برای عرضه‌ی تولیداتش ندارد، محصولات خود را به صورت آنلاین به فروش می‌رساند و می‌گوید: «احساس سربلندی می‌کنم که وارد یک چالش شدم و در آن پیروز شدم. امروز هم تولیدکننده‌ام و هم مربی، و رؤیایم این است که کارگاه بزرگی برپا کنم و تولیداتمان را در بازار توزیع نمایم».

«مَعاوَز»های یمنی به طرح‌های متنوع و رنگ‌های زنده‌شان شهرت دارند و در انواعی چون لحجی، حضرمی، حدیدی، شبوانی و بیضانی عرضه می‌شوند. سناء توضیح می‌دهد: «قیمت هر «مَعاوَز» به نقش‌ونگار و نوع نخ آن بستگی دارد و «مَعاوَز» سلطانی، مشهورترین و گران‌بهاترین نوع آن است».

بر اساس گزارش مرکز مطالعات استراتژیک صنعا، در دوران جنگ، زنان به نان‌آور اصلی خانواده بدل شده‌اند. این زنان اغلب کسب‌وکارهای نوپایی را، عمدتاً در خانه، راه‌اندازی کرده یا در بازارهای ورودی شهرها و روستاها به مشاغل و تجارتی روی آورده‌اند که پیش از این در سلطه‌ی مردان بود.

 

حرفه‌ای نو برای زنان

 

 

اکنون ۱۰۰ زن از حومه‌ی تعز در شهرستان الشمایتین، بافت «مَعاوَز» را به شیوه‌ای حرفه‌ای آموخته‌اند. اتحادیه زنان یمن در این منطقه، نقشی کلیدی در توانمندسازی این زنان برای ورود به حرفه‌ای ایفا کرد که روزگاری در انحصار کامل مردان بود. سمیره العزعزی، مدیر این اتحادیه، توضیح می‌دهد که این رویکرد حاصل انتخاب حرفه‌هایی نوآورانه بوده است: «ما کوشیدیم تخصص‌های ویژه‌ای را برگزینیم که برای زنان سودمند باشد؛ حرفه‌هایی مانند بافت «مَعاوَز» که برای زنان کاملاً جدید بود، تعمیر پنل‌های خورشیدی و تهیه‌ی ادویه‌جات از جمله این حرفه‌ها هستند».

او اضافه می‌کند: «وقتی به فکر آموزش «مَعاوَز» افتادیم، هیچ مربی زنی نیافتیم و ناچار شدیم از یک مربی مرد کمک بگیریم. پس از پایان دوره، دریافتیم که برخی از کارآموزان چنان مهارتی کسب کرده‌اند که خود می‌توانند به دیگران آموزش دهند. دوره‌ی نخست با ۲۵ کارآموز آغاز شد و سپس همین گروه، آموزش دیگران را بر عهده گرفتند و به این ترتیب همگی هم مهارت یافتند و هم به استقلال مالی رسیدند».

با این همه، صرفاً آموزش صنایع دستی برای احقاق حقوق زنان و پر کردن شکاف عمیق جنسیتی کافی نیست. جمهوری یمن در سال ۲۰۱۷ در قعر جدول شاخص جهانی شکاف جنسیتی قرار گرفت. سناء الاصبحی و زنان بسیار دیگری چون او، آرزو دارند کسب‌وکار کوچکشان روزی در بازارهای منطقه گسترش یابد.