افسون افشاری

آلودگی هوا در ایران یک مشکل جدی و پیچیده است که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. برخی از مهم‌ترین عوامل آلودگی هوا در ایران عبارتند از:

ترافیک سنگین: خودروها و وسایل نقلیه موتوری که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند، یکی از بزرگترین منابع آلودگی هوا هستند.

صنایع و کارخانجات: فعالیت‌های صنعتی و تولیدی نیز به میزان زیادی آلاینده‌ها را وارد هوا می‌کنند.

گرمایش خانگی: استفاده از سوخت‌های فسیلی برای گرمایش منازل در فصل‌های سرد سال نیز به آلودگی هوا دامن می‌زند.

شرایط جغرافیایی و اقلیمی: برخی از شهرهای ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی خاص، بیشتر در معرض آلودگی هوا قرار دارند.

مازوت‌سوزی در ایران به ویژه در فصل‌های سرد سال و در زمان‌هایی که مصرف گاز طبیعی افزایش می‌یابد، به عنوان یک جایگزین برای سوخت گاز در نیروگاه‌ها و صنایع استفاده می‌شود. این موضوع به دلیل کمبود گاز طبیعی و نیاز به تامین انرژی در کشور رخ می‌دهد.

 

تاثیرات مازوت‌سوزی بر آلودگی هوا شامل موارد زیر است:

افزایش آلاینده‌ها: سوزاندن مازوت باعث تولید آلاینده‌های زیادی مانند دی‌اکسید گوگرد (SO2)، اکسیدهای نیتروژن (NOx) و ذرات معلق می‌شود که به شدت کیفیت هوا را کاهش می‌دهند.

مشکلات تنفسی و قلبی: افزایش آلاینده‌ها می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی، حملات قلبی و سایر مشکلات سلامتی شود. این تاثیرات به ویژه برای افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن، کودکان و سالمندان خطرناک است.

باران اسیدی: آلاینده‌های تولید شده از سوزاندن مازوت می‌توانند باعث ایجاد باران اسیدی شوند که به اکوسیستم‌های طبیعی آسیب می‌زند.

استفاده از مازوت به دلیل تاثیرات منفی آن بر محیط زیست و سلامت انسان‌ها، همواره مورد انتقاد کارشناسان محیط زیست قرار گرفته است. با این حال، به دلیل محدودیت‌های موجود در تامین گاز طبیعی، همچنان در برخی مناطق از این سوخت استفاده می‌شود.

آخرین اخبار نشان می‌دهد که استفاده از مازوت همچنان ادامه دارد و این موضوع به دلیل تاثیرات منفی آن بر آلودگی هوا و سلامت عمومی مورد انتقاد قرار گرفته است. به عنوان مثال، در برخی از نیروگاه‌ها و صنایع که دور از کلان‌شهرها قرار دارند، به دلیل کمبود گاز طبیعی، از مازوت استفاده می‌شود.

 

تاثیرات سدسازی در کردستان بر آلودگی هوا

۱. افزایش گرد و غبار:

- کاهش جریان آب: احداث سدها باعث کاهش جریان آب در پایین دست می‌شود. این کاهش جریان آب می‌تواند منجر به خشک شدن زمین‌ها و افزایش گرد و غبار شود. در مناطقی که خاک خشک و بدون پوشش گیاهی است، باد می‌تواند ذرات خاک را به هوا بلند کند و باعث افزایش گرد و غبار شود.

- تخریب پوشش گیاهی: کاهش جریان آب می‌تواند به تخریب پوشش گیاهی در پایین دست سدها منجر شود. پوشش گیاهی نقش مهمی در تثبیت خاک و کاهش گرد و غبار دارد. با تخریب پوشش گیاهی، خاک بیشتر در معرض فرسایش بادی قرار می‌گیرد و گرد و غبار افزایش می‌یابد.

۲. تغییرات اقلیمی محلی:

- افزایش رطوبت در محدوده دریاچه سد: احداث سدها باعث افزایش رطوبت در محدوده دریاچه سد شدە است. این افزایش رطوبت می‌تواند به تغییرات اقلیمی محلی منجر شود و شرایط آب و هوایی منطقه را تغییر دهد.

- کاهش رطوبت در پایین دست: در مقابل، کاهش جریان آب در پایین دست سدها می‌تواند به کاهش رطوبت خاک و هوا در این مناطق منجر شود. این کاهش رطوبت می‌تواند شرایط را برای افزایش گرد و غبار فراهم کند.

 

تاثیرات خشک شدن دریاچه ارومیه بر آلودگی هوا

۱. افزایش گرد و غبار نمکی:

- بستر نمکی دریاچه: با خشک شدن دریاچه ارومیه، بستر نمکی آن به منبعی برای تولید گرد و غبار نمکی تبدیل شده است. باد می‌تواند ذرات نمک را از بستر خشک دریاچه بلند کند و به مناطق اطراف منتقل کند. این گرد و غبار نمکی می‌تواند کیفیت هوا را به شدت کاهش دهد و مشکلات تنفسی ایجاد کند.

- انتقال گرد و غبار به مناطق دورتر: گرد و غبار نمکی می‌تواند به مناطق دورتر از دریاچه نیز منتقل شود و کیفیت هوا را در مناطق وسیعی تحت تاثیر قرار دهد.

۲. تاثیرات بر سلامت عمومی:

- مشکلات تنفسی: گرد و غبار نمکی می‌تواند مشکلات تنفسی مانند آسم و برونشیت را تشدید کند. افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی، کودکان و سالمندان بیشتر در معرض خطر هستند.

- مشکلات قلبی: افزایش غلظت ذرات معلق در هوا می‌تواند به مشکلات قلبی و عروقی منجر شود. تحقیقات نشان داده است که آلودگی هوا می‌تواند خطر حملات قلبی و سکته‌های مغزی را افزایش دهد.

۳.تاثیرات اقتصادی و اجتماعی:

- کاهش بهره‌وری کشاورزی: گرد و غبار نمکی می‌تواند به اراضی کشاورزی آسیب برساند و بهره‌وری کشاورزی را کاهش دهد. این مسئله می‌تواند به مشکلات اقتصادی برای کشاورزان و جوامع محلی منجر شود.

- افزایش هزینه‌های درمانی: افزایش مشکلات سلامتی ناشی از آلودگی هوا می‌تواند به افزایش هزینه‌های درمانی برای افراد و دولت منجر شود.

این تاثیرات نشان می‌دهد که مدیریت منابع آبی و حفظ اکوسیستم‌های طبیعی مانند دریاچه ارومیه بسیار مهم است تا از تاثیرات منفی بر آلودگی هوا و سلامت عمومی جلوگیری شود.

طبق گزارش‌ها، آمار مراجعه به بیمارستان‌ها به دلیل مشکلات تنفسی ناشی از آلودگی هوا در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. به عنوان مثال، در سال جاری، تعداد مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌ها به دلیل مشکلات تنفسی حدود ۲۱ درصد افزایش یافته است.

در مورد مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا، آمارها نشان می‌دهند که سالانه حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار نفر در ایران به دلیل مشکلات مرتبط با آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. در تهران، این رقم حدود ۷ هزار نفر در سال است. این آمارها نشان‌دهنده تأثیرات جدی آلودگی هوا بر سلامت عمومی است.

در روزهای اخیر، آلودگی شدید هوا در شهرهای مختلف ایران از جمله تهران، خوزستان، ارومیه و زابل باعث افزایش قابل توجه مراجعه به بیمارستان‌ها شده است. طبق گزارش‌ها، تعداد مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌ها به دلیل مشکلات تنفسی و بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا در این مدت حدود ۲۱ درصد افزایش یافته است.

در تهران، در بازه زمانی ۱۱ تا ۲۰ آذر ماه، ۱۳ درصد از مراجعه‌کنندگان به اورژانس به علت بیماری‌های تنفسی بوده‌اند. این وضعیت در دیگر شهرهای آلوده نیز مشابه بوده و باعث افزایش فشار بر سیستم بهداشتی و درمانی شده است.

 

آلودگی هوا تأثیرات منفی زیادی بر سلامت زنان دارد، به ویژه برای زنان باردار. برخی از این تأثیرات عبارتند از:

۱.مشکلات بارداری: آلودگی هوا می‌تواند خطر زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و حتی سقط جنین را افزایش دهد. همچنین، احتمال ابتلای نوزاد به اوتیسم در زنانی که در دوران بارداری در معرض آلودگی هوا قرار دارند، بیشتر است.

۲.بیماری‌های تنفسی: زنان به دلیل سیستم تنفسی حساس‌تر، بیشتر در معرض بیماری‌های تنفسی مانند آسم و برونشیت قرار دارند. آلودگی هوا می‌تواند این بیماری‌ها را تشدید کند و باعث مشکلات جدی‌تری شو.

۳.مشکلات قلبی و عروقی: آلودگی هوا می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد. این مسئله به ویژه برای زنانی که سابقه بیماری‌های قلبی دارند، خطرناک است.

۴.مشکلات باروری: آلودگی هوا می‌تواند بر باروری زنان تأثیر منفی بگذارد و احتمال بارداری را کاهش دهد.

آمار دقیقی از درصد زنان که سالانه به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند، به طور جداگانه منتشر نشده است. با این حال، به طور کلی، آلودگی هوا در ایران سالانه باعث مرگ حدود ۳۰ تا ۳۵ هزار نفر می‌شود. از این تعداد، درصد قابل توجهی مربوط به زنان است، به ویژه زنان باردار و افرادی که دارای بیماری‌های مزمن هستند.

سرمایه‌داری، با تمرکز بر تولید بیشتر و کسب سود، اغلب به فعالیت‌هایی روی می‌آورد که منجر به آلودگی هوا می‌شوند. این فعالیت‌ها شامل سدسازی، استفاده از سوخت‌های فسیلی مانند مازوت در کارخانه‌ها و صنایع سنگین است که همگی به انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های هوا منجر می‌شوند.

آلودگی هوا ناشی از این فعالیت‌ها می‌تواند به مشکلات جدی برای سلامت انسان‌ها منجر شود. بیماری‌های تنفسی مانند آسم و برونشیت، بیماری‌های قلبی و سایر مشکلات بهداشتی از جمله عواقب این آلودگی‌ها هستند. زنان و کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر و نیاز بیشتر به هوای پاک، بیشتر در معرض خطرات این آلودگی‌ها قرار دارند.

در نهایت، این آلودگی‌ها نه تنها به محیط زیست آسیب می‌زنند، بلکه به سلامت و کیفیت زندگی مردم نیز لطمه می‌زنند. سرمایه‌داری با اولویت دادن به سود، می‌تواند به مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی گسترده‌ای منجر شود که تأثیرات آن بر جامعه، به ویژه بر گروه‌های آسیب‌پذیر، بسیار شدید است.