برژین کارا

مخمور - تنور که قدمتی طولانی دارد، نسل به نسل منتقل شده و تا امروز ادامه دارد. در ابتدا برای گرم کردن خانه، زیر خانه‌های گِلی تنور ساخته می‌شد و به مرور زمان تنور که وسط خانه ساخته می‌شد، به عنوان تنور نان‌پزی و بعدها بیرون خانه برای پخت نان و گوشت استفاده می‌شد. در دوران معاصر نیز تنورها به فضاهای سربسته‌ای به نام «تنورخانه» یا «سر تنور» منتقل شدند و تنورهایی از گِل درست شده و یا در زیر زمین قرار داده شده و به قد انسان می‌رسد. برای ساخت تنورها از گِل، موی بز و پنبه استفاده می‌شود، سپس جلوی آفتاب آن را خشک می‌کنند و سپس روی زمین یا زیر زمین قرار داده می‌شود و دور آن را می‌پوشانند.

تنور تاریخ خود و طعم و عطری که به نان می‌دهد را حفظ کرده است. در کوردستان هنوز خانواده‌ها و همسایه‌ها دور هم جمع می‌شوند و این سنت را ادامه می‌دهند. زنانی که دور تنور جمع می‌شوند، نان درست می‌کنند و چای می‌نوشند، بخشی از این سنت هستند. این سنت که قرن‌ها ادامه داشته و نسل به نسل منتقل شده است.

تنور هزاران سال است که در جغرافیای کوردی مورد استفاده قرار گرفته است، دلیل اصلی محبوبیت آن البته طبیعی و کاربردی بودن آن است، امروزه در روستاهایی که ما زندگی می‌کنیم، تنور ابزار اصلی برای تهیه‌ی نان است. کوردها نه تنها جایی که در آن ساکن بودند بلکه به هر کجا مهاجرت کردند، سنت ساختن تنور را ادامه دادند.

 

فرهنگ تنور توسط زنان زنده نگه داشته شده است

در اردوگاه آوارگان شهید رستم جودی مخمور از تنور بهرە بردە و این فرهنگ توسط زنان زنده نگه داشته شده است و زنان اردوگاه مخمور صدها سال است که سعی در ادامه‌ی سنت استفاده از تنور دارند. یکی از این زنان گولی چله است که به کار ساختن تنور مشغول است. گولی چله که نزدیک به ٨٠ سال سن دارد، برای زنده نگه‌داشتن فرهنگ استفاده و ساخت تنور و امرار معاش خانواده‌اش به فرزندان و عروس‌هایش فرهنگ ساخت تنور را آموزش می‌دهد.

 

ساخت تنور در شرایط پناهندگی

گولی چله با اشاره اینکه در روستا فرهنگ ساخت تنور را آموخته است، گفت: ما در روستا تنور درست می‌کردیم، درختان زیادی در روستا بود، ما زنان روستا به همدیگر کمک می‌کردیم. تمامی ساکنان روستا در جلوی خانه‌هایشان تنور ساخته و به همدیگر کمک می‌کردند. بعد از مهاجرت، به اردوگاه رسیدیم، نه نانی داشتیم، نه چیزی، بنابراین باید چاره‌ای می‌اندیشیدیم. وقتی که به اتروش رسیدیم، خواهرم به من کمک کرد و دو تنور درست کردیم. اینطوری شروع به کار کردیم.

 

«نان تنوری که در زیر زمین قرار می‌گیرد خوشمزه‌تر است»

گولی چله با اشاره به اینکه برای زنده ماندن شروع به ساختن تنور کردند، گفت: «وقتی به اردوگاه مخمور رسیدیم، چند تنور درست کردیم، یکی از همسایه‌هایمان یکی را برای خودش برد. بعداً برای امرار معاش تنورها را برای فروش درست می‌کردیم. در روستا برخی از افراد تنورهایشان را روی زمین قرار می‌دادند و برخی دیگر زیر زمین. نان تنوری که در تنور زیر زمین قرار می‌گیرد، خوشمزه‌تر است.»

 

«ما بیشتر تنورها را در بهار و پاییز درست می‌کنیم»

گولی چله درباره‌ی ساخت تنور صحبت کرد و گفت: وقتی به اردوگاه مخمور رسیدیم، به دلیل نبود امکانات و گِل مناسب زمین را می‌کندیم و تنور را درست می‌کردیم و بعداً توانستیم از خارج از اردوگاه مخمور گِل بیاوریم و تنور درست کنیم و به دلیل گرما در بهار و پاییز تنور درست می‌کنیم.