تونس؛ وقتی زنان و کودکان، حافظان زمین می‌شوند
راضیه الوحیشی، فعال جامعه مدنی و کارشناس ارتباطات زیست‌محیطی، معتقد است که مثلث محیط زیست از مدرسه، کودک و مادر تشکیل می‌شود و تأکید دارد که باید از زنان حمایت شود، زیرا آن‌ها حلقه‌ای اساسی در توسعه پایدار هستند.
نزیهه بوسیدی
تونس- با وجود اینکه مسائل زیست‌محیطی در خاورمیانه اغلب نادیده گرفته می‌شوند، در تونس نیز تحولات سیاسی یک دهه گذشته باعث کاهش توجه به محیط زیست شده است. با این حال، برخی انجمن‌ها و سازمان‌های جامعه مدنی همچنان برای آگاهی‌بخشی و حفاظت از محیط‌زیست تلاش می‌کنند. یکی از این نهادها، انجمن «شبکه کودکان زمین» به مدیریت راضیه الوحیشی است که فعالیت خود را از دل مدارس آغاز کرده و تمرکز آن بر آموزش کودکان و مشارکت مادران است.
الوحیشی می‌گوید: «ما یک انجمن تفریحی نیستیم، بلکه آینده‌محور هستیم. باور داریم که توسعه پایدار باید از مدرسه و خانواده شروع شود.» این انجمن با اجرای پروژه‌هایی در مدارس مختلف، به آموزش مفاهیم محیط‌زیستی، آگاهی درباره تغییرات اقلیمی و حتی بازنگری در محتوای کتاب‌های درسی پرداخته است. از نگاه الوحیشی، کودک، مدرسه و مادر سه رکن حیاتی برای ساختن آینده‌ای سبزتر هستند.
او بر نقش زنان، به‌ویژه مادران، در انتقال مفاهیم محیط‌زیستی، حفظ منابع طبیعی و تربیت نسل آینده تأکید می‌کند و می‌گوید: «زنان در تمامی ابعاد زندگی حضور دارند و توانمندسازی آن‌ها یعنی تقویت کل ساختار توسعه.» به گفته او، زنان روستایی تونس با وجود سختی‌های فراوان، از کشاورزی خانوادگی محافظت می‌کنند و نقش مهمی در امنیت غذایی دارند.
در پروژه‌هایی که این انجمن اجرا کرده، از جمله ساخت رستوران مدرسه‌ای و کاشت سبزیجات با مشارکت مادران، پیوند عمیقی میان زمین، خانواده و آموزش ایجاد شده است. به گفته الوحیشی، دانش‌آموزان با مشارکت در چنین پروژه‌هایی، حس تعلق بیشتری به مدرسه و محیط‌زیست پیدا می‌کنند.
او همچنین از تجربه همکاری با زنان جندوبه در تونس و زنان مناطق روستایی مراکش سخن می‌گوید که حاضر به ترک زادگاه خود نشدند و با استفاده از ظرفیت‌های بومی، تولیدات محلی را توسعه دادند. در یکی از این پروژه‌ها، زنان آموزش دیدند، زمینی در اختیار گرفتند و تولیدات خود را به مدارس فروختند تا چرخه‌ای پایدار میان محیط‌زیست، آموزش و خانواده شکل بگیرد.
الوحیشی وضعیت محیط‌زیست تونس را نتیجه سال‌ها بی‌توجهی می‌داند و می‌گوید: «فرهنگ زباله‌ریزی، سوزاندن جنگل‌ها بدون احیای آن‌ها، آلودگی منابع آب و تخریب زیست‌بوم‌ها همه نشان‌دهنده فقدان رویکرد جدی به این مسئله است.» به گفته او، با وجود اینکه تونس پیش‌تر قوانین مناسبی در این حوزه داشته، اما پس از تحولات سیاسی اخیر، اجرای آن‌ها متوقف شده است.
او همچنین به ضعف آموزش رسمی و غیبت فعالیت‌های داوطلبانه در مدارس اشاره کرده و می‌گوید باید برای مشارکت کودکان در پروژه‌های زیست‌محیطی مشوق‌هایی مانند نمره یا گواهی در نظر گرفت. همچنین پیشنهاد می‌دهد که در تمامی وزارتخانه‌ها بخشی به محیط‌زیست اختصاص یابد و از ظرفیت‌هایی مانند انرژی خورشیدی و جمع‌آوری آب باران استفاده شود.
الوحیشی تأکید می‌کند که حفاظت از محیط‌زیست تنها با قانون حاصل نمی‌شود، بلکه نیازمند آگاهی و مشارکت مردمی است. او می‌گوید: «به جای تصویب قوانینی که اجرایی نمی‌شوند، باید سیاست‌های تشویقی در پیش گرفته شود. وقتی مردم نتیجه را ببینند، همکاری خواهند کرد.»
در پایان، وی از نقش جامعه مدنی در این زمینه تمجید می‌کند، اما می‌افزاید: «متأسفانه دولت تونس نه تنها از این تلاش‌ها پشتیبانی نمی‌کند، بلکه با بی‌تفاوتی آن‌ها را بی‌اثر می‌سازد.»