افراح شوقی

پاریس - رنج و محنت زنان سودانی، بزرگ‌ترین و ویرانگرترین پیامد جنگ داخلی است؛ جنگی که از حدود دو سال پیش در سودان آغاز شده و همچنان ادامه دارد. بسیاری از داستان‌های زنان آواره و بازمانده‌ای که در معرض خشونت و تجاوز قرار گرفته یا خانواده خود را از دست داده‌اند، احتمالاً هنوز ثبت و ضبط نشده و آمار دقیقی از آنان در دست نیست.

به گفته نجلاء محمد علی، وکیل و فعال حقوق بشر مقیم پاریس، اوضاع در سودان روزبه‌روز دشوارتر می‌شود و واکنش به فریادرسی زنان بسیار ضعیف است. او معتقد است: «مسئله سودان توجه کافی جامعه جهانی را به خود جلب نکرده است. با وجود تمام داستان‌های هولناک و خطراتی که خانواده‌های سودانی در مسیر دشوار آوارگی با آن روبرو بوده‌اند، هنوز سازوکار مناسبی برای تسهیل ورود و پذیرش پناهندگی آن‌ها فراهم نشده است».

وی افزود: «مایه تأسف است که زنان و کودکان در سودان با وضعیت امنیتی و بهداشتی وخیمی روبرو هستند؛ وضعیتی که پیوسته خطرناک‌تر نیز می‌شود. این شرایط ایجاب می‌کند که همه بر وضعیت آنان تمرکز کرده و به فریادشان گوش دهند. بسیاری از زنان مسافت‌های طولانی را پیاده به سوی اتیوپی، چاد، اوگاندا، لیبی و مصر پیموده‌اند. برخی نیز برای در امان ماندن، در داخل کشور به خارطوم، پایتخت، آواره شده‌اند که این مسیر هم آسان نبوده است. در این میان، زنانی فرزندان خود را از دست داده‌اند و گروهی دیگر پس از پیمودن مسیری طولانی و پیاده از جنوب سودان به اریتره، در معرض خشونت‌های شدید قرار گرفته‌اند. برای مثال، زنان منطقه 'الجزیره' توسط گروه‌های مسلح به قتل رسیدند، مورد تجاوز قرار گرفتند و بازداشت شدند. در اتیوپی نیز، در حادثه 'جنگل اولالا' در منطقه امهارا، زنان توسط گروه‌های مسلح مورد ضرب و شتم و ارعاب قرار گرفتند. این منطقه به زندان بزرگی برای بیش از شش هزار پناهجوی سودانی تبدیل شده و از حمایت دولت اتیوپی یا سازمان ملل بی‌بهره است. علاوه بر این، زنان در مناطق دارفور، جنینه، نیاله و فاشر، و همچنین در اردوگاه آوارگان 'ابو شوک'، حتی در پناهگاه‌ها نیز از محاصره و خطرات پیرامون خود در امان نیستند».

او به گزارشی اشاره کرد که سرنوشت ۱۱ خانواده را روایت می‌کند که شماری از اعضا و کودکان خود را در صحرای لیبی از دست دادند و زنان سالمند در میان آنان جان باختند. وی افزود: «مایه تأسف است که درخواست‌های کمک فراوانی از سوی زنان قربانی خشونت و تجاوز به دست ما می‌رسد. ما با فعالان و بازماندگان در اردوگاه‌های آوارگان در ارتباطیم و آن‌ها داستان‌های خود را برای ما بازگو می‌کنند. گزارش‌هایی نیز از اتاق‌های اورژانس و کمیته‌های مقاومت دریافت می‌کنیم، اما گوش شنوایی برای این روایت‌ها و عزمی برای حمایت از آنان وجود ندارد».

وی درباره آمار زنان قربانی خشونت و آزار توضیح داد: «آمار دقیقی در دست نیست. برای مثال، زنانی که رسماً شکایت کرده و شهادت داده‌اند، تنها دو درصد از کل قربانیان را تشکیل می‌دهند، چرا که بسیاری از موارد اصلاً به پلیس گزارش نمی‌شود. علاوه بر این، زنان باردار بسیاری به دلیل نبودِ امکانات بهداشتی، همراه با جنین خود جان باخته‌اند».

«ما از تصمیمات وزارت کشور فرانسه برای کاهش پذیرش درخواست‌های پیوستن به خانواده مطلع هستیم. درخواست خود من برای آوردن دخترم که در بحبوحه جنگ در خارطوم زندگی می‌کند، رد شده است. در چنین شرایطی، تنها راه رسیدن به خاک فرانسه، مهاجرت غیرقانونی و پرخطر از راه دریاست که این خود یکی از پیامدهای تلخ جنگ است».

او درباره فعالیت سازمان‌های سودانی در فرانسه برای حمایت از خانواده‌های تازه‌وارد گفت: «هرچند پیوندهای اجتماعی به ارائه حمایت‌های محدود کمک می‌کنند، اما هیچ سازمان بشردوستانه‌ای که به‌طور ویژه به حقوق زنان بپردازد، وجود ندارد. البته برخی سازمان‌ها و انجمن‌های داوطلب سودانی برای استقبال از بازماندگان خشونت و ارائه کمک‌های اولیه، مشاوره و راهنمایی تلاش می‌کنند، اما این فعالیت‌ها سازمان‌یافته نیست. برای نمونه، پلتفرم 'بنیان' در زمینه حقوق زنان، مشارکت سیاسی و ارائه مشاوره فعال است».

او توضیح داد: «ما در حد توان خود برای حمایت از غیرنظامیان در سودان، به‌ویژه زنان و کودکان، تجمعات و تظاهراتی را سازماندهی می‌کنیم. در همین راستا، دو کنفرانس برگزار کردیم: یکی در اوگاندا با مشارکت گسترده و دیگری با حضور دوستان عرب و فرانسوی برای بررسی مسائل آموزش و حمایت از زنان که هم‌زمان با روز ۸ مارس بود. همچنین اخیراً تظاهراتی در مرکز پاریس علیه جنایات نیروهای پشتیبانی سریع در اردوگاه‌های زمزم و الفاشر و در اعتراض به شمار بالای قربانیان زن برپا کردیم. ابتکار دیگر ما، کارزار 'یک یورو' برای جمع‌آوری کمک‌های مالی برای مردم سودان بود که خوشبختانه با استقبال خوبی مواجه شد».

نجلاء محمد علی، فعال حقوق بشر، در پایان صحبت‌هایش گزارش‌های متعدد سازمان‌های مختلف درباره خشونت جنسی علیه زنان را «هولناک» خواند. او به‌طور مشخص به آخرین گزارش ارائه‌شده توسط مولانا روضه ادریس عبدالقادر، عضو کمیته ملی تحقیق درباره جنایات و نقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه در سودان، استناد کرد.

گفتنی است، گزارش «واحد مبارزه با خشونت علیه زنان و کودکان» به‌تنهایی ۱۳۹۲ مورد خشونت جنسی را مستند کرده که توسط نیروهای پشتیبانی سریع از آغاز جنگ در ۱۵ آوریل ۲۰۲۳ صورت گرفته است. همچنین، از مجموع ۱۲۰٬۳۷۶ شکایت کیفری ثبت‌شده در کمیته مربوطه در سراسر ایالات، تنها به ۳٬۷۸۷ مورد رسیدگی شده است. این گزارش تأکید می‌کند که آمار مستندشده، تنها ۲ درصد از موارد واقعی را بازتاب می‌دهد.