آرژین دیلک اونجل

آمد- سیاست‌های اخیر حزب عدالت و توسعه در قبال زنان، موجی از مخالفت را برانگیخته است. حاکمیت که زن را تنها در چارچوب خانواده به رسمیت می‌شناسد، با سیاست‌های گوناگون مانع دستیابی زنان به استقلال اقتصادی می‌شود.

بحث «ایجاد محدودیت برای نفقه» که پس از «کارگاه نفقه»، برگزار شده توسط وزارت دادگستری و وزارت خانواده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۸ آغاز شد، همچنان ادامه دارد. همزمان، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در ژانویه ۲۰۲۵ با اشاره به «کاهش سطح باروری»، این سال را «سال خانواده» نامید.

بلافاصله پس از آن، بحث بر سر «حق ارث» به میان آمد. با اجرای مقررات جدید، اصل «تقسیم برابر ارث» که یک الزام قانونی بود، لغو شد. این تغییرات بنیادین، ضمن تأثیر همه‌جانبه بر زندگی زنان، نابرابری جنسیتی را عمیق‌تر می‌کند.

سازمان‌های زنان تأکید دارند که این سیاست‌های ناقض حقوق، به افزایش خشونت دامن زده است. بر اساس داده‌های آژانس خبری ژن‌نیوز، تنها در پنج ماه نخست سال ۲۰۲۵، ۱۲۶ زن توسط مردان به قتل رسیده‌اند.

زینب دویگو، فعال حقوق زنان و فمینیست مسلمان، با اشاره به نقش حاکمیت در افزایش زن‌کشی، معتقد است که وظیفه‌ی اصلی در پیشگیری از خشونت، بر دوش سازمان‌های زنان است. او می‌گوید داستان خشونت بسیاری از زنان پنهان می‌ماند و دیگران تنها پس از وقوع فاجعه است که از رنج‌های آنان آگاه می‌شوند.

 

عدم حمایت قانون از زنان در نظام مردسالار

زینب دویگو با اشاره به قوانین موجود در ترکیه می‌گوید: «قوانین فعلی، حمایت از زنان را در اولویت قرار نداده‌اند، زیرا نظام حقوقی ما اساساً 'مردانه' است. با وجود این، ما دورانی طولانی را برای اجرای مؤثر حقوقی چون کنوانسیون استانبول، قانون شماره ۶۲۸۴ و حق نفقه مبارزه کردیم. این خود نشان می‌دهد که مسئله ساختاری است و در این نظام سلطه‌ی مردسالار، قانون از ما محافظت نمی‌کند.»

او با تأکید بر لزوم به چالش کشیدن این سیستم، می‌افزاید: «عاملان جنایت اغلب با 'تخفیف حسن رفتار' پاداش می‌گیرند و ما موظفیم جنبه‌های فاسد این سیستم را که حقوق زنان را به رسمیت نمی‌شناسد، بیش از پیش افشا کنیم.»

 

خانواده برای زنان، مترادف با 'راز' است

زینب دویگو در نقد نام‌گذاری «سال خانواده» می‌گوید: «در دنیای من، خانواده یادآور یک کلمه است: راز. خشونت می‌بینی، باید آن را چون رازی سربه‌مهر نگه داری. رنج می‌کشی و کتک می‌خوری، اما به تو می‌گویند 'راز است، مبادا بروز دهی'. ما زنان محصول جامعه‌ای هستیم که ما را شرمنده می‌کند تا شرم‌هایمان را پشت دیوارهای راز پنهان کنیم.»

 

قتل‌هایی که 'خودکشی' نام می‌گیرند

او با اشاره به قتل‌هایی که خودکشی جلوه داده می‌شوند، ادامه می‌دهد: «روند منتهی به مرگ یک زن، کاملاً سیاسی است. زنی را می‌بینیم که بارها شکایت کرده، اما سیستم قضایی دادخواست‌های طلاقش را نادیده گرفته است. این ناکارآمدی سیستم است که به خشونت مردانه مشروعیت می‌بخشد. در برابر این نظام پدرسالار که از خانه تا دولت ریشه دوانده، ما به زنانی رازدار بدل شده‌ایم. باید پیش از آنکه کار از کار بگذرد، مداخله کرد.»

 

تغییر قوانین به تنهایی کافی نیست

زینب دویگو با تأکید بر اینکه تنها قوانین برای محافظت از زنان کافی نیست، می‌گوید: «در جوامع بسته، 'قوانین شفاهی' بر قوانین مکتوب اولویت دارند. باید سیاست‌هایی برای تضعیف این قوانین نانوشته تولید کنیم. ما زنانی هستیم که رویای جهانی بدون نیاز به پناهگاه را در سر داریم. برای اینکه بتوان تجربیات زنان را مرئی ساخت و سیاست‌های درستی تدوین کرد، نهادهای محلی و مدنی باید در هم تنیده عمل کنند.»

 

باید به روایت‌های خشونت، پیش از کشته شدن زن دسترسی یافت

او وظایف سازمان‌های زنان را چنین برمی‌شمرد: «به فضاهایی نیاز داریم که زنان را منزوی نکنند، شبکه‌های همبستگی را ببافند و بحران‌ها را به سرعت مدیریت کنند. به کنشگری‌ای نیاز داریم که اصل معافیت از مجازات را به صورت اجتماعی طرد کند. ورود به بسیاری از خانه‌ها دشوار است. ما به عنوان سازمان‌های زنان ناگزیر از حضور در میدان هستیم تا پیش از آنکه زنی کشته شود، به داستان خشونت درون آن خانه‌ها دسترسی پیدا کنیم. چاره‌اندیشی پس از فاجعه، پایدار نیست.»

 

کنار هم بودن، فضایی امن می‌آفریند

او مبارزه‌ی مشترک جنبش کورد و جنبش فمینیستی را عنصری حیاتی می‌داند: «این گردهمایی مبارزه را غنی‌تر می‌کند. زنان کورد با خشونت دوگانه‌ی دولت و مردسالاری روبرو هستند. وقتی صدای ما در برابر این خشونت یکی می‌شود، قدرتمان افزایش می‌یابد. به یاد دارم در گذشته گاهی در درک یکدیگر دچار مشکل بودیم، اما تجربیات مشترک زنانه برای ما زمینه‌های اتحاد آفرید. این کنار هم بودن، برای ما فضاهای امن ایجاد می‌کند. اگر جنبش زنان ضعیف بود، بسیار بیشتر از کنوانسیون استانبول را از دست می‌دادیم.»

 

ناچاریم قدرتمند باشیم

زینب دویگو سخنان پایانی خود را با یک فراخوان آغاز می‌کند: «وظیفه‌ی ما این است که مانع تکرار داستان خشونت برای زنانی شویم که هرگز صدایشان به ما نرسیده است. متأسفانه ما اغلب پس از مرگشان است که روایتشان را می‌شنویم. برای پایان دادن به این چرخه، سازمان‌های زنان باید با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و گسترش اتحاد و همبستگی، این انزوا را بشکنند و قدرتمندانه عمل کنند.»