BAHARİN LEHİB

Kabil- Afganistan antik çağlardan bu yana birçok medeniyetin buluşma noktası oldu. Bamiyan'daki Budist sanat eserleri ve mağaralardaki, M.S. 5 ila 9’uncu yüzyıllara uzanan duvar resimleri, Budizmin önemli örneklerinden sayılıyor.

6’ncı yüzyılda inşa edilen Bamiyan Budaları, Afganistan'ın merkezindeki Bamiyan vadisindeki kumtaşı kayalıklarına oyulmuş, 35 ve 54 metre yüksekliğinde iki anıtsal boyutta heykel. Bu heykeller, Gandharan Budist sanat okulunun yanı sıra, Budizm'in daha geniş kültürel manzarasını en iyi şekilde örnekliyor.

Sanat yeniden canlandı

M.S 7’nci yüzyılda İslam'ın Afganistan'a gelmesiyle birlikte, dini inançlar nedeniyle görsel sanatlar kısıtlandı. 20’nci yüzyılda görsel sanatlar yeniden canlandı. Kabil'deki Güzel Sanatlar Okulu da dahil olmak üzere sanat okulları kuruldu.

Sanat eserleri yağmalandı

Savaşların başlaması ve Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal etmesiyle birlikte, sanatçılar, diğer Afgan vatandaşları gibi, farklı ülkelere göç etmek zorunda kaldılar. İç savaşlar sırasında tarihi sanat eserleri yağmalandı. Tarihi kalıntılar Taliban yönetiminin ilk yıllarında tahrip edildi ve yıkıldı.

Sanat kadınlarla gelişti

Afganistan’da resim alanının gelişmesinde kadınlar önemli roller üstlendi. Ne yazık ki, ataerkil sistem ve köktendinci yapılanmalar nedeniyle, birçoğunun adı tarihe geçemedi. Tüm engellere rağmen, resim ve diğer sanat alanlarında çalışan birçok kadın sanatçı oldu. Bu sanatçılar arasında, Şehrazat Aryubi öne çıktı. Modern resim, soyut ve figüratif eserler alanında çalışan sanatçının eserlerinin karakteristik özelliği gelenek, kadın kimliği ve modernitenin bir birleşimi.

Bir diğer sanatçı Manijeh Shafiq de, eserlerinde Afgan kadınların çektiği acılar, sessizlik ve direniş gibi temalara odaklandı. Leila Amiri ise göç, savaş ve Afgan mülteci kadın ve çocukların yaşadığı zorluklardan ilham alan modern resimler yaratıyor.

Kadınlar için her şey yasaklandı

Taliban'ın ülkede yönetimi ele geçirmesiyle birlikte kadınlara yönelik çoğu faaliyet durduruldu. Resim, Afgan kadınların gizlice yapmaya devam ettiği az sayıdaki faaliyetten biri haline geldi. Son yirmi yılda duvar resimleri, Afganistan'da yaygın bir sanat olsa da Taliban'ın geri dönmesiyle bu eserlerin çoğu silindi, bugün kentte görülebilen tek çizim kadın giyimine ilişkin.

Kadınların mücadelesini çizdi

Ülkede tüm yasaklamalara rağmen kadınlar özgülüklerini istemekten vazgeçmiyor. Taliban iktidara geldiğinde eğitiminden mahrum bırakılan 16 yaşındaki Saima Reza, "Taliban yönetimiyle, milyonlarca Afgan kızı gibi ben de eğitimimden mahrum bırakıldım. Ancak kadınlar bu durumu protesto etti; bugüne kadar mücadeleye devam ettiler. Onların mücadelelerinden ilham alarak, Afgan kadınlarının sesini yükseltmede rol almak istedim. Kafamdaki resmi bir okulun duvarına çizdim" diyor.

Tutuklanmayı göze aldı

Resim çizdiği okul duvarının Taliban’ın kontrol noktasına yakın bir yerde bulunduğunu anlatan Saima Reza, "Karanlık bir gecede, aceleyle ve fark etmeyecekleri bir şekilde çizdim. Tutuklanabileceğimi biliyordum, ancak Afganistanlı ve dünyanın diğer bölgelerindeki kadınların mücadelelerinin hikayelerini duyup okuduğumda, kendi kendime ne kadar küçük olursa olsun, benim de bir rol oynamam gerektiğini kendime söyledim. Çalışmam yaklaşık iki saat sürdü ve tüm malzemeleri önceden evde hazırlamıştım. Soğuk bir kış gecesiydi ve Taliban üyeleri odalarından çıkmadı. Bu yüzden çalışmamı tamamlamayı başardım. Çizimim duvarda uzun süre kaldı. Sanırım Taliban bunun anlamını anlamamış veya silme fırsatı bulamamıştı. Neyse ki başardım ve bu yolda devam etmeyi planlıyorum" şeklinde konuşuyor.