اسماء فتحی

قاهره – علیرغم سقوط نظام پیشین سوریه، اما صحنه همچنان به دلیل به قدرت رسیدن احمد الشرع، معروف به «الجولانی»، رهبر هیئت تحریر الشام و رئیس دولت موقت، درهم و برهم است. این وضعیت باعث شده بسیاری درباره آینده سوریه نگران باشند، به ویژه که قدرت پیش‌بینی‌شده ممکن است ادامه‌ای بر سازمان القاعده باشد، چیزی که نویدبخش آینده‌ای پیچیده‌تر در تمام جنبه‌ها است.

این مسئله نگرانی فعالان زن مصری را در مورد سرنوشت و آینده زنان سوریه در سایه سلطه جهادی‌ها برانگیخته است. آنان این وضعیت را با دوران به قدرت رسیدن اخوان‌المسلمین در مصر مقایسه می‌کنند؛ دورانی که زنان از عرصه عمومی کنار گذاشته شدند، نقش‌هایشان به امور نگهداری و مراقبت محدود شد و حضورشان در مشاغل مختلف به خطر افتاد.

تعدادی از زنان مصری در گفت‌وگو با خبرگزاری ما به بررسی وضعیت زنان سوریه و نیازهای مرحله پیش رو پرداختند تا اطمینان حاصل شود که زنان همچنان در صحنه حضور دارند. همچنین، خبرگزاری ما بخشی از نگرانی‌های آنان را که ناشی از مقایسه وضعیت سوریه و مصر پس از سال ٢٠١١ است، بررسی کرد.

 

چالش‌هایی که زنان سوریه پس از پایان جنگ با آن مواجه هستند

هبه ممتاز، مشاور انجمن‌های مردم‌نهاد در زمینه اقلیم، محیط‌زیست و کشاورزی، با اشاره به اینکه وضعیت سوریه نگران‌کننده است و به‌ویژه پس از پایان مرحله انتقالی زنان با چالش‌های زیادی در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی روبه‌رو هستند، گفت: زنان بار سنگینی را به دوش می‌کشند، از جمله تجربه خشونت‌هایی نظیر تجاوز و حملاتی که در طول جنگ‌ها و درگیری‌ها علیه آنان انجام می‌شود. وی افزود که از دست دادن‌های بزرگی رخ داده و بسیاری از زنان سرپرست خانواده شده‌اند، که همه اینها بار مضاعفی را بر دوش آنان می‌گذارد و نیازمند مدیریت در دوره آینده است.

هبه ممتاز همچنین با تأکید بر اینکه کمبود آموزش برای دختران به دلیل تخریب مدارس و زیرساخت‌ها به شدت احساس می‌شود، گفت: این امر منجر به اختلال در مراقبت‌های بهداشتی آنان نیز شده است، زیرا بیمارستان‌ها تخریب شده و پزشکان و پرستاران کمیاب هستند. علاوه بر این، زنان با چالش‌های خانوادگی و حرفه‌ای دیگر مواجه هستند، زیرا در شرایط عادی نیز فرصت‌های عادلانه‌ای برای کار وجود ندارد و این وضعیت در دوره جنگ‌ها و درگیری‌ها بدتر می‌شود.

هبه ممتاز در ادامه‌ی صحبت‌های خود با تاکید بر اینکه مهاجرت اجباری نیز تأثیر عمیقی بر وضعیت زنان گذاشته است، به‌ویژه به دلیل رنج‌هایی که در اردوگاه‌ها متحمل می‌شوند و تأثیر مستقیم تغییرات اقلیمی و انتشار گازهای گلخانه‌ای بر آنان، همچنین به آسیب‌های روانی پس از جنگ اشاره کرد و توضیح داد: وضعیت روانی ناشی از جنگ می‌تواند بسیاری از زنان را در معرض افکار خودکشی و دیگر بحران‌های روحی قرار دهد.

وی با بیان اینکه بزرگترین چالش‌هایی که زنان سوریه پس از پایان جنگ با آن روبه‌رو هستند، ایفای نقش در مرحله بازسازی کشور و همچنین نمایندگی آنان در مراکز تصمیم‌گیری است، تأکید کرد: معمولاً در چنین شرایطی، پس از تثبیت اوضاع، تلاش‌هایی برای حذف زنان از صحنه و به حاشیه راندن آنان صورت می‌گیرد و حتی ممکن است حقوق و دستاوردهای پیشین آنان کاهش یابد.

 

 

هیئت تحریر الشام تهدیدی برای آزادی زنان در صورت به قدرت رسیدن

دعاء العجوز، وکیل دادگستری، نیز با تأکید اینکه مردم سوریه حق دارند از پیروزی و رهایی از شرایط سخت گذشته خود خوشحال باشند، گفت: اما وضعیت کنونی بسیار شبیه به دوران حکومت اخوان‌المسلمین در مصر است، دورانی که دستاوردهای زنان به طور کلی دچار عقب‌گرد شد.

وی نگرانی خود را از حضور «هیئت تحریر الشام» در رأس صحنه سیاسی کنونی ابراز کرد و بیان داشت: آن‌ها از نظر دیدگاه‌ها و سیاست‌ها تفاوت چندانی با اخوان‌المسلمین پس از انقلاب مصر در ژانویه ٢٠١١ ندارند. این گروه‌ها با وعده‌ها و شعارهایی ظاهر می‌شوند که در ابتدا امیدوارکننده به نظر می‌رسند، اما اجرای آن‌ها در عمل ممکن است کاملاً متفاوت باشد، و این موضوع نیازمند هوشیاری و احتیاط است.

دعاء العجوز در ادامه‌ی صحبت‌های خود توضیح داد: زنان سوری باید به آینده خود توجه ویژه‌ای داشته باشند، به‌ویژه در برابر قوانینی که ممکن است شکل حضور زنان را محدود کند و حقوق آنان را کاهش دهد و آنچه برایشان مجاز یا ممنوع خواهد بود را تعیین کند. حضور زنان در مشاغل و انواع هنرها، با توجه به مقایسه با وضعیت مصر، ممکن است در خطر باشد و نیاز به تضمین‌های قاطع‌تری دارد.

وی در  پایان صحبت‌های خود گفت: «در مصر پس از انقلاب، ما شاهد عقب‌گرد در تمام دستاوردهای زنان بودیم. اخوان‌المسلمین از زنان برای انتخابات و جمع‌آوری آرا استفاده کردند، اما پس از آن، آنان را از صحنه کنار گذاشتند. همچنین، میان زنان عضو جماعت و زنان عادی تبعیض قائل شدند». وی در ادامه با اشاره به اینکه زنان مصری پس از روی کار آمدن اخوان‌المسلمین تحت فشارهای زیادی قرار گرفتند، نسبت به سرنوشت زنان سوری ابراز نگرانی کرد، به‌گونه‌ای که نقش آنان در عرصه عمومی محدود شده و صرفاً به وظایف خانوادگی در حیطه خصوصی محصور شود.

 

 

تجربه سوریه دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد است و آگاهی، عامل تعیین‌کننده خواهد بود

سلوى بشیر، بنیانگذار ابتکار «سفینه» برای حمایت از زنان در شهر اسکندریه، اظهار داشت که آنچه سوریه به دست آورده، پیروزی بزرگی علیه سلطه و قدرت است. او به تصویر زنان زندانی در زندان‌ها اشاره کرد و گفت: این صحنه همزمان شادی‌بخش و هراس‌انگیز است، زیرا وضعیت این زنان نیازمند حمایت روانی فشرده‌ای است تا بتوانند از این تجربه تلخ عبور کنند، به‌ویژه کودکان زندانی که زندان را خانه واقعی خود می‌دانند.

وی با تأکید بر اینکه تجربه سوریه دارای ویژگی‌های خاصی است که ممکن است با دیگر کشورها متفاوت باشد، افزود: «من روی آگاهی مردم سوریه شرط می‌بندم، به‌ویژه با توجه به تجربیاتی که در کشورهای دیگر پس از انقلاب‌ها و آزادی رخ داده است. این آگاهی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به‌درستی با واقعیت جدید مواجه شوند.»

سلوى بشیر با اشاره به اینکه نگرانی مصری‌ها بیشتر است، زیرا آن‌ها تجربه‌ای دشوار را پشت سر گذاشته‌اند، گفت: اما این تجربه با وجود سختی، خطر کمتری نسبت به وضعیت سوریه داشت، چرا که اخوان‌المسلمین در مقایسه با القاعده می‌تواند میانه‌روتر باشد. وی افزود: پیشینه «هیئت تحریر الشام» نشان می‌دهد که آن‌ها از ایدئولوژی خود عقب‌نشینی نخواهند کرد و این افکار همچنان در حال اجرا خواهند بود. با این حال، مردم سوریه اسلام سیاسی و تأثیر آن بر سایر ملت‌ها را دیده‌اند و بنابراین تجربه کافی برای برخورد با آن را دارند.   

سلوی بشیر در پایان صحبت‌های خود تأکید کرد: وضعیت زنان چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ همیشه دشوارترین وضعیت بوده است، این موضوع اهمیت حرکت‌های زنان را در دوره آینده دوچندان می‌کند تا با هرگونه تلاش برای حذف یا به حاشیه راندن زنان توسط «هیئت تحریر الشام» یا دیگر گروه‌ها مقابله کنند.