مرکز خبر- سیستم ایمنی به طور معمول بدن را در برابر میکروب‌هایی مانند باکتری و ویروس محافظت می‌کند و در صورت شناسایی عوامل بیماری‌زا در بدن سریعا به آنها حمله کرده و از بین می‌برند.

به‌طور معمول، سیستم ایمنی بدن می‌تواند سلول‌های خارجی را از سلول‌های داخلی خود بدن تشخیص دهد. اما بیماری خود ایمنی، وضعیتی است که سیستم ایمنی بدن اشتباها بخشی از بدن مانند مفاصل یا پوست را به‌عنوان مهاجم شناسایی و با آزاد کردن پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی به سلول‌های سالم حمله می‌کنند. شایع‌ترین بیماری‌های خود ایمنی وقتی بوجود می‌آیند که سیستم ایمنی بدن در برابر یک یا چند ماده‌ی تشکیل‌دهنده‌ی طبیعی بدن پاسخی را ایجاد کند که گویی مضر هستند.

برخی از بیماری‌های خود ایمنی تنها یک عضو را در بدن هدف قرار می‌دهند. به‌عنوان مثال در دیابت نوع ۱ بدن به لوزالمعده آسیب می‌زند اما در بیماری‌های دیگر مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)  بر روی کل بدن تأثیر می‌گذارد.

شیوع بیماری‌های خود ایمنی و شدت آن در زنان

پزشکان به طور دقیق علت اصلی بیماری‌های خود ایمنی را تشخیص نداده‌اند، اما با این حال برخی از افراد نسبت به سایرین بیشتر به یک بیماری خود ایمنی مبتلا می‌شوند و این بیماری در زنان نسبت به مردان شیوع بیشتری دارد و غالباً این بیماری در سال‌های باروری زن (از سنین ۱۵ تا ۴۴ سالگی) شروع می‌شود.

 برخی از بیماری‌ها مانند لوپوس زنان ۱۰ برابر بیشتر از مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیشتر اختلالات خود ایمنی نادر هستند. با این حال، تعداد کلی موارد ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی به دلایل ناشناخته در حال افزایش است.

برخی از بیماری‌های خود ایمنی در گروه‌های نژادی خاصی شایع‌تر است. به‌عنوان مثال، لوپوس بیشتر در بین قفقازی‌ها روی مردم آفریقایی آمریکایی و اسپانیایی تأثیر می‌گذارد. برخی از بیماری‌های خود ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس و لوپوس جنبه‌ی ارثی دارند. همه‌ی اعضای خانواده لزوماً به یک بیماری مشابه مبتلا نخواهند شد، اما مستعد ابتلا به بیماری خود ایمنی هستند.

 

 

انواع بیماری‌های خود ایمنی و علت ابتلا

اختلالات خود ایمنی به دو نوع کلی تقسیم بندی می‌شوند. مواردی که به بسیاری از اندام‌ها آسیب می‌رسانند و به آن‌ها بیماری‌های خود ایمنی سیستمیک گفته می‌شود.

مواردی که تنها به یک عضو یا بافت منفرد به طور مستقیم آسیب می‌زند و باعث اختلالات خود ایمنی موضعی می‌شوند. با این حال، تمایز به این دو نوع مشکل و مبهم می‌باشد زیرا اختلالات خود ایمنی موضعی به طور غیرمستقیم بر سایر اندام‌ها و سیستم‌های بدن تأثیر می‌گذارد.

از آنجا که شیوع بیماری‌های خود ایمنی در حال افزایش است، محققان گمان می‌کنند عوامل محیطی مانند عفونت و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا حلال‌ها نیز می‌تواند در بروز آن‌ها موثر باشد. رژیم غذایی که غذاهای پر چربی و کلسترول، پروتئین بالا، قند بالا و مصرف نمک اضافی دارد و همچنین مصرف مکرر غذاهای فرآوری شده که باعث چاقی می‌شود، بر این بیماری تاثیر می‌گذارد.

 

 شایع‌ترین بیماری‌های خود ایمنی

بیش از ۸۰ بیماری مختلف خود ایمنی وجود دارد، علائم اولیه بسیاری از بیماری‌های خود ایمنی تا حدود زیادی شبیه بهم هستند و عبارتند از: خستگی، ریزش مو، بثورات پوستی، تب درجه پایین، اختلال در تمرکز، التهاب و قرمزی، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در دست و پا.

 دیابت نوع ۱

لوزالمعده، هورمون انسولین را برای تنظیم قند خون تولید می‌کند. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی بدن سلول‌های تولید‌کننده انسولین در لوزالمعده را مورد حمله قرار داده و از بین می‌برد.

 

آرتریت روماتوئید (RA)

در آرتریت روماتوئید(RA)، سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می‌کند. این حمله باعث التهاب، درد و سفتی در مفاصل می‌کند.

 

پسوریازیس یا آرتریت پسوریازیس

سلول‌های پوستی به طور معمول رشد می‌کنند و وقتی دیگر نیازی به آن نباشد ریخته می‌شوند. پسوریازیس باعث می‌شود سلول‌های پوستی خیلی سریع تکثیر پیدا کنند که در این شرایط سلول‌های اضافی، تکه‌های قرمز ملتهبی را در بدن بوجود می‌آورند. ۳۰ درصد از مبتلایان به پسوریازیس علائمی مانند التهاب، سفتی و درد در مفاصل را تجربه می‌کنند. 

 

بیماری اسکلروز

مولتیپل اسکلروز (MS) در سیستم عصبی مرکزی، غلاف میلین یعنی پوشش محافظ سلول‌های عصبی را محاصره می‌کند. صدمه به غلاف میلین سرعت انتقال پیام‌ها بین مغز و نخاع را به بقیه‌ی قسمت‌های بدن کاهش می‌دهد. این آسیب می‌تواند منجر به بروز علائمی مانند بی‌حسی، ضعف، مشکلات تعادل و راه رفتن شود. 

لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)

اگرچه پزشکان در دهه‌ی ۱۸۰۰ برای اولین بار لوپوس را به‌عنوان بثورات پوستی توصیف می‌کنند، اما شکل سیستمیک که شایع‌ترین آن است در واقع بر بسیاری از اندام‌های بدن از جمله مفاصل، کلیه‌ها، مغز و قلب تأثیر می‌گذارد. 

 

 بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده (IBD) اصطلاحی است که برای توصیف شرایط ایجاد التهاب در بافت داخلی دیواره‌ی  روده به کار می‌رود. هر نوع IBD قسمت متفاوتی از دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 

بیماری گریوز

بیماری گریوز به غده‌ی تیروئید در گردن حمله می‌کند و باعث تولید بیش از حد هورمون‌های آن می‌شود. افزایش سطح بالای این هورمون‌ها باعث تقویت فعالیت‌های بدن و بروز علائمی مانند عصبی بودن، ضربان سریع قلب، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می‌شود.

 

سندرم شوگرن

در سندرم شوگرن، سیستم ایمنی بدن به غددی که باعث مرطوب بودن چشم و دهان می‌شوند حمله می‌کند. علائم بارز سندرم شوگرن خشکی چشم و دهان است، اما ممکن است بر روی مفاصل یا پوست هم تأثیر بگذارد.

میاستنی گراویس

میاستنی گراویس بر روی تکانه‌های عصبی تأثیر می‌گذارد و ارتباط اعصاب به عضلات را مختل می‌کند. شایع‌ترین علامت آن ضعف عضلانی است که با فعالیت بدتر می‌شود و با استراحت بهبود می‌یابد. در این بیماری، اغلب عضلات کنترل کننده‌ی حرکت چشم، باز شدن پلک، بلع و حرکات صورت درگیر می‌شوند.

بیماری سلیاک

افراد مبتلا به بیماری سلیاک نمی‌توانند غذاهایی که حاوی گلوتن است مانند پروتئین موجود در گندم، چاودار و سایر محصولات غلات را بخورند. در این شرایط وقتی گلوتن در روده‌ی کوچک قرار بگیرد، سیستم ایمنی بدن به این قسمت از دستگاه گوارش حمله می‌کند و باعث التهاب می‌شود.

 

درمان بیماری‌های خود ایمنی

اصولا روند‌های درمانی نمی‌توانند بیماری‌های خود ایمنی را درمان کنند، اما آنها می‌توانند واکنش ایمنی بیش فعال را کنترل کرده و التهاب را کاهش دهند یا حداقل درد و التهاب را تسکین ببخشند. البته درمان‌هایی برای تسکین علائم مانند درد، تورم، خستگی و بثورات پوستی وجود دارد.

از جمله درمان‌‌ها می‌توان به داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی، داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن (ناپروسین) اشاره کرد. علاوه بر دارو درمانی، داشتن یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم می‌تواند در تسکین علائم این بیماری‌ها موثر باشد.