مرکز خبر- در پی درگیری‌های جاری در سودان، زنان همچنان در معرض انواع مختلفی از نقض حقوق بشری قرار دارند که شامل خشونت جنسی و بردگی است. این وضعیت نیازمند مداخله فوری از سوی جامعه جهانی و سازمان‌های حقوق بشری، با تمرکز بر ارائه حمایت و مراقبت از قربانیان و تقویت نقش زنان در فرآیندهای صلح و آشتی، برای تضمین حفاظت از آن‌ها است.

سودان، شاهد تغییرات سیاسی گسترده‌ای است تا جهت‌گیری حکومتی کشور را به سمت دوران پس از درگیری‌ها تنظیم کند، به ویژه پس از آنکه ارتش سودان اخیراً مناطق وسیعی از خارطوم پایتخت و اطراف آن را که از زمان آغاز درگیری‌ها تحت کنترل نیروهای پشتیبانی سریع بود، بازپس‌گرفت.

تحلیلگران سیاسی بر این باورند که اعلام تشکیل یک دولت انتقالی جدید به‌زودی با ریاست غیرنظامی، در زمینه‌ای مهم قرار دارد، زیرا سودان با فشارهای داخلی و خارجی روبه‌رو است که به نگرانی‌ها از سوءاستفاده نظامیان از جنگ جاری برای به‌دست آوردن کنترل قدرت در کشور مربوط می‌شود. برخی دیگر معتقدند که اعلام انتخاب نخست‌وزیر غیرنظامی از میان تکنوکرات‌ها نشانه‌ای «مثبت» است.

درگیری‌ها میان ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع از زمانی که این درگیری‌ها در اواسط آوریل ۲۰۲۳ آغاز شد، به ۱۳ ایالت از ۱۸ ایالت کشور گسترش یافته است. بر اساس گزارش‌های سازمان ملل متحد، در این درگیری‌ها بیش از ۲۰ هزار غیرنظامی کشته و حدود ۱۵ هزار نفر آواره و پناهنده شده‌اند؛ در حالی که تحقیقات دانشگاه‌های آمریکایی تعداد کشته‌ها را حدود ۱۳۰ هزار غیرنظامی برآورد کرده است.

بر اساس هشدارهای سازمان پزشکان بدون مرز، نصف جمعیت سودان، معادل ۲۴.۶ میلیون نفر، با سطوح بالای بحران امنیت غذایی مواجه هستند که از این میان، ۸.۵ میلیون نفر در وضعیت اضطراری یا مشابه قحطی قرار دارند.

در ۱۸ نوامبر گذشته، سازمان ملل در گزارش جدید خود سوی اطلاعات نگران‌کننده‌ای منتشر کرد ، براساس این گزارش ۷۵٪ از جمعیت جنوب سودان در فصل خشک سال ۲۰۲۵ با بحران شدید امنیت غذایی روبرو خواهند شد و کودکان با سطوح بالای گرسنگی و سوءتغذیه مواجه خواهند بود.

حتی مراکز بهداشتی و بیمارستان‌ها و کارکنان آن‌ها نیز از تبعات درگیری‌ها در امان نمانده‌اند، چرا که مورد حمله هوایی و غارت قرار گرفته‌اند، که باعث شده حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از بیمارستان‌ها از خدمت خارج شوند. در ایالت خارطوم، از دو سال پیش تاکنون تنها حدود ۵۴ پزشک کشته شده‌اند. این در حالی است که پزشکان اعلام کرده‌اند که حملات به بیمارستان‌ها عمدی بوده است، امری که کشور را با بحران بهداشتی و انسانی بی‌سابقه‌ای روبه‌رو کرده است. این وضعیت بیماران و مجروحان را بدون مراقبت پزشکی رها می‌کند و همچنین موجب شیوع بیماری‌ها و اپیدمی‌ها در میان مردم می‌شود، در حالی که کمبود شدید در تأمین منابع اساسی وجود دارد و این وضعیت نظام بهداشتی را به مرز فروپاشی کامل رسانده است.

در این میان، یک تراژدی کمتر دیده شده نیز وجود دارد، و آن رنج زنان است که به دلیل درگیری‌های مداوم، بهای سنگینی می‌پردازند و در عین حال از مشارکت در گفت‌وگوهایی که به پایان دادن به این درگیری‌ها مربوط می‌شود، کنار گذاشته می‌شوند. آن‌ها همچنین در معرض انواع مختلفی از خشونت و نقض حقوق بشر قرار دارند، در حالی که زندگی‌شان با فقر شدید و کمبود امکانات بهداشتی، به ویژه در زمینه سلامت جنسی و پیشگیرانه، همراه است.

گزارش‌های کمیسیون عالی حقوق بشر سازمان ملل در تاریخ ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴ اشاره کرده‌اند که نیروهای پشتیبانی سریع «مسئول» ارتکاب جرائم خشونت جنسی گسترده در مناطق تحت کنترل خود بوده‌اند، از جمله تجاوز جمعی، ربایش و بازداشت قربانیان در شرایطی که به حد بردگی جنسی می‌رسد؛ که این امر نگرانی‌های شدیدی را در مورد امنیت زنان و دختران در آن مناطق ایجاد کرده است.

واحد مبارزه با خشونت علیه زنان پیش‌تر اعلام کرده بود که تعداد موارد تجاوز گزارش شده در میان زنان سودانی تنها حدود ۲ درصد از موارد واقعی را تشکیل می‌دهد، امری که آن‌ها را با شرایط دشواری روبه‌رو خواهد کرد.

یکی از آمارهای نگران‌کننده‌ای که از سوی سازمان زنان در منطقه شاخ آفریقا (SIHA) منتشر شده، نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد از زنانی که در سودان مورد تجاوز قرار گرفته‌اند، قربانی تجاوز جمعی بوده‌اند. بسیاری از آن‌ها همچنین قربانی آدم‌ربایی بوده‌اند. گزارش‌ها حاکی از آن است که بیشتر حوادث مستند در این سازمان توسط نیروهای پشتیبانی سریع و برخی گروه‌های دیگر انجام شده است، به طوریکه آن‌ها در مکان‌های مختلف داخل کشور، زنان سودانی را شکنجه، تجارت و مورد تجاوز قرار داده‌اند.

درگیری‌ها معمولاً در هر زمان و مکان آثار عمیقی بر جوامع باقی می‌گذارند، اما زنان و دختران اغلب از بیشترین آسیب‌ها رنج می‌برند و سنگین‌ترین بار تبعات روانی، اجتماعی و اقتصادی را تحمل می‌کنند. درگیری‌ها باعث جابجایی صدها هزار خانواده شده است که تاثیر زیادی بر زنان و دختران گذاشته است، زیرا آن‌ها خود را در برابر چالش‌های عظیمی در زمینه‌های روانی، مراقبت از خانواده و سازگاری با واقعیت جدید می‌بینند.

بی‌شک، درگیری‌ها تأثیرات روانی و اجتماعی جدی‌ای بر تمامی اقشار جامعه دارند، اما این تأثیرات برای زنان شدیدتر از دیگران است، زیرا منجر به بروز مشکلات روانی بسیاری از جمله صدمات روانی و اختلالات پس از سانحه (PTSD)، به دلیل خشونت یا از دست دادن یکی از اعضای خانواده می‌شود. ترس، افسردگی و اضطراب مزمن نیز از دیگر پیامدهای این بحران‌ها هستند. زنان به ویژه هنگامی که خود را مجبور به تحمل مسئولیت‌ها و مواجهه با خشونت خانگی می‌بینند، با استرس و فشار روانی زیادی روبه‌رو می‌شوند که همچنان یک معضل نگران‌کننده است. با وجود قوانین، سیاست‌ها و برنامه‌هایی که باید از آن‌ها حمایت کنند، بسیاری از زنان همچنان در شرایط نابرابری، عقب‌ماندگی، توسعه نیافتگی و فقر زندگی می‌کنند که شدت آن با درگیری‌ها افزایش یافته است. یکی از مهم‌ترین دلایل شیوع خشونت خانگی، ترس از انگ اجتماعی و سکوت در برابر مظاهر خشونت و عدم گزارش آن‌ها، آداب و رسوم، سنت‌ها و فرهنگ‌های اجتماعی است که مانع از بیان مشکلات و درخواست کمک از خارج از خانواده می‌شوند.

با این حال، با وجود تمامی مشکلاتی که زنان با آن روبه‌رو هستند، آن‌ها هنوز نقش مؤثری در حفظ ثبات خانواده خود ایفا می‌کنند. زنان به ارائه حمایت عاطفی به اعضای خانواده خود می‌پردازند، به آن‌ها گوش می‌دهند تا از آثار صدمات کاسته شود و انسجام خانوادگی را تقویت کرده و اعضا را تشویق به هم‌دلی و همکاری در برابر شرایط سخت می‌کنند.

در خصوص تحولات سیاسی اخیر که کشور در حال تجربه آن است، واقعیت کنونی نقش جدیدی را بر عهده زنان سودانی می‌گذارد. غیرقابل قبول است که زنان در مذاکرات صلح میان نیروهای نظامی و غیرنظامی حقوق قانونی خود را دریافت نکنند. در این راستا، سوالاتی برای بسیاری از مردم مطرح می‌شود، مانند اینکه چرا بندهایی برای جلوگیری از وقوع حملات جنسی به زنان، به عنوان جرم سازمان‌یافته‌ای که طبق قوانین بین‌المللی مجازات دارد در نظر گرفته نمی‌شود؟ با وجود ابتکارات و میانجی‌گری‌هایی که از سوی کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده صورت می‌گیرد، این تلاش‌ها فاقد دستورکارهای حقوقی اساسی است.

همچنین سکوت بین‌المللی و عدم توجه رسانه‌ها به رنج‌های زنان در سودان و خشونت‌هایی که متحمل می‌شوند، به طور مستقیم به تداوم بحران بدون یافتن راه‌حل‌های مناسب کمک می‌کند. بر همین اساس، سازمان‌های حقوق بشری باید نقش مؤثری در محافظت از زنان در برابر نقض حقوقشان ایفا کنند و حقوق آن‌ها را تضمین نمایند. از ضروریات این است که نمایندگی زنان در مراحل انتقالی به گونه‌ای باشد که متناسب با واقعیت‌ها و مشارکت‌های آن‌ها در جامعه باشد. زنان تنها قربانیان و ابزار جنگ نیستند، بلکه رهبران و شرکای اصلی در تغییر و صلح هستند و این امر تنها با حل ریشه‌ای مشکلات آن‌ها و تضمین حقوق کاملشان میسر خواهد شد.

در اینجا می‌توان گفت که درگیری‌ها آثار ویرانگری بر زنان گذاشته است، اما آن‌ها با استقامت خود قادرند رنج‌ها را به انگیزه‌ای برای ایستادگی و بازسازی آینده کشور تبدیل کنند. از طریق حمایت روانی، انسجام خانوادگی و توسعه مهارت‌ها، زنان قادر خواهند بود از آثار درگیری‌ها عبور کنند. بنابراین، ضروری است که جامعه جهانی و سازمان‌های بشردوستانه تلاش‌های خود را برای حمایت از زنان سودانی که با شرایط انسانی دشواری مواجه هستند، افزایش دهند تا آن‌ها بتوانند آثار روانی و اجتماعی که در پی این درگیری‌ها بر جای مانده است را پشت سر بگذارند.