روژدا کیزگین

مرکز خبر- مجمع جهانی اقتصاد (WEF) آخرین گزارش خود را در مورد نابرابری جنسیتی در سطح جهان که از سال ٢٠٠۶ هر ساله تهیه می‌شود، در ماه ژوئن منتشر کرد. در گزارش نابرابری جنسیتی جهانی در سال ٢٠٢٣، ترکیه در بین ١۴۶ کشور در رتبه‌ی ١٢٩ قرار گرفت. افغانستان در رتبه‌ی آخر قرار دارد و پس از افغانستان چاد، الجزایر، ایران و پاکستان قرار دارند.

 

«برابری جنسیتی به بن بست رسیده است»

تخمین زده می‌شود که نابرابری عمیق جنسیتی که با رشد ٠.٣ درصدی به ثبت رسیده است، به نقطه‌ی توقف رسیده و طی ١٣١ سال قابل رفع است. در این گزارش، تغییر نابرابری جنسیتی اجتماعی در ۴ بخش اصلی «مشارکت و فرصت اقتصادی»، «دستاوردهای آموزشی»، «سلامت و بقا» و «توانمندسازی سیاسی» سنجیده شد. با توجه به این؛ ترکیه در شاخص مشارکت اقتصادی و فرصت‌های برابر بین دو جنس در رتبه‌ی ١٣۴، در شاخص برابری جنسیتی در سطح آموزش رتبه‌ی ١٠١، در شاخص برابری جنسیتی در سیاست رتبه‌ی ١١٢ و در شاخص برابری جنسیت و شرایط سلامت و امید به زندگی در رتبه‌ی ٩٩ قرار دارد.

همان‌طور که در این شاخص مشاهده می‌شود، در ترکیه نابرابری جنسیتی در تمام زمینه‌های زندگی به تدریج در حال کاهش است. اوزگول کاپدان، داوطلب پلتفرم زنان برای برابری (ESİK) که از سال ٢٠٠٣ در جنبش زنان مشارکت داشته است، نابرابری جنسیتی در ترکیه را ارزیابی کرد. ازگول کاپدان با بیان اینکه در تمامی شاخص‌ها مانند آزادی مطبوعات، نابرابری جنسیتی و حقوق جامعه‌ی «LGBTI+» کاهش چشمگیری دارد، گفت: «این‌ موضوع که ما کجا هستیم و در چه مقیاسی قرار داریم واقعاً دردناک است.»

 

«یک پویایی بزرگ با آزادی همراه است»

اوزگول کاپدان با بیان اینکه در ترکیه یک پویایی بسیار بزرگ سازمان یافته و غیرمتشکل وجود دارد که دارای برابری و آزادی است و از این منظر نیازی به نگاه به علائم و پارامترها نیست، گفت: «زیرا تضمین اصلی این است. منبع اصلی این است. میشە گفت «باید امیدوار بود»، زنان زیادی در ترکیه هستند که به احترام، برابری، آزادی و زندگی که در جامعه سزاوار آن هستند واقف هستند. من این را برای هر بخش اجتماعی می‌گویم. این بسیار مهم است. به همین دلیل باید با هم ارزیابی کنیم.»

 

«زنان درهای برابری و آزادی را باز خواهند کرد»

اوزگول کاپدان با بیان اینکه معتقدم زنان راهی برای برابری و آزادی خواهند گشود، گفت: «وقتی زنان کلید را در دست بگیرند همه چیز می‌تواند تغییر کند و ما می‌توانیم به این معیارها و پارامترها غلبه کنیم. من به این اعتقاد دارم. در کنار نابرابری، یاد بگیرید که نابرابری چگونه است. در حال حاضر، ممکن است بخش بزرگی از جامعه بر سر این موضوع باشند که «این LGBTI+ کیست» و «آن‌ها چه نوع افرادی هستند»، اما از سوی دیگر، روندی وجود دارد که فکر می‌کند افراد LGBTI+ نیز همانند من و شما باید زندگی کنند. ظلم و خشونت در زندگی روزمره‌ ما را مجبور به یادگیری می‌کند، ما را مجبور به سازماندهی می‌کند و ما را مجبور می‌کند در کنار هم بمانیم.

 

«ما در جریان انتخابات خشونت کامل را تجربه کردیم»

اوزگول کاپدان به انتخابات سراسری ١۴ ماه مه و روند انتخابات ریاست جمهوری ترکیه توجه کرد و گفت: «ما خشونت کامل را تجربه کردیم. خشونت فیزیکی و فشار بر صندوق‌ها نیز مورد بحث قرار گرفت. همه‌ی افرادی که می‌توانند متفاوت به دنیا نگاه کنند و با دیدی انسانی‌تر به حقوق بیاندیشند، به ویژه زنان، مورد خشونت روانی شدیدی قرار گرفتند. ادامه‌ی این امر به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد. من به عنوان فردی دهه‌ی شصتی صحبت می‌کنم. در بخش مهمی از کودکی‌ام، در شهری کوچک در دریای سیاه به دنیا آمدم و در جایی که پس از سال ١٩۶۵، زن و مرد ١۵ تا ٢٠ ساله دست در دست، با هم بازی می‌کردند، بزرگ شدم. الان چنین چیزی وجود ندارد. مولودخوانی به عروسی‌ها اضافه شد، قبلاً فقط در تشییع جنازه‌ها بود. به نوعی، برخی از تشریفات و مقبولیت‌ها صورت گرفت. عروسی‌ها در مکان‌هایی برگزار می‌شود که زن و مرد جداگانه می‌نشینند. من هرگز پیرمرد ساکاریا را فراموش نمی‌کنم که می‌گفت: «لباس کوتاه نپوش، من تحریک می‌شوم». این جملات بسیار رایج است. این همان چیز خطرناک است. از دیرباز در جنبش زنان خودمدیریتی وجود داشته است. فرآیندی وجود دارد که می‌توانیم آن را آزادسازی بنامیم. این معیار خطر است. این جنبه‌ی منفی فشار و نقطه‌ای است که به آن رسیدیم.»

 

«تشکل زنان باید بزرگ‌تر شود»

اوزگول کاپدان نحوه‌ی عملکرد تشکل‌های زنان و نهادهای مدنی در برابر این نوع فشارها و تبعیض‌ها را موضوعی گسترده دانست و به اختصار گفت: «سازمان زنان باید رشد کند. ما تا حدودی در EŞİK این را عملی می‌کنیم. بسیاری از زنان از همه‌ی بخش‌های جامعه، از هر سنی، از همه‌ی گروه‌های آموزشی می‌توانند با هم تولید کنند. گاهی اوقات ممکن است برای برخی از ما دردناک باشد و این روندی است که دشواری‌های زیادی دارد یا می‌توانیم بگوییم «لازم نیست چرا داریم صحبت می‌کنیم». با هم بودن در شرایط چنین کشوری چندان آسان نیست. اما از سوی دیگر، انرژی مبارزه‌ی داخلی بسیار آگاهانه و شناخته شده‌ای در EŞİK وجود دارد. EŞİK یک سبک سازمانی گسترده است، ما بدون اینکه بگوییم یک سازمان چتر یا پلتفرمی برای یک هدف مشترک هستیم، شروع به کار کردیم. بدون دانش نیست، اما قادر به توسعه‌ی مدل‌های کاری دقیق است. آن‌ها از سرتاسر ترکیه دور هم جمع شده‌اند و دیدار رو در رو از نظر اقتصادی امکان‌پذیر نیست. البته ملاقات در زوم و برقراری ارتباط در واتس‌آپ سختی‌ها و محدودیت‌هایی دارد. با وجود همه‌ی این‌ها، آن‌ها انرژی لازم برای مبارزه با هم را دارند. افزایش تنوع در تمامی حوزه‌های انسانی و انتقال تنوع باید پذیرفته شود.»

 

«ما نمی‌دانیم چه خبر است»

اوزگول کاپدان با بیان اینکه این روند از سال ٢٠١٠ با این جمله که «زن و مرد برابر نیستند» آغاز شد و همچنان نیز ادامه دارد، گفت: «زنان در رنج هستند، چند سالی است که زندگی ما به شدت آسیب می‌بیند، در هر روندی کمی بیشتر به عقب برمی‌گردیم. اما ما یک تفاوت داریم، جنبش زنان می‌داند که چه چیزی به عقب برمی‌گردد و چه چیزی از ما گرفته می‌شود. ما می‌دانیم که چه چیزی را از دست می‌دهیم. این بسیار مهم است. ما اکنون می‌توانیم از دست بدهیم، ما این قدرت را داریم که از طریق گفت‌وگو و توافق چیز بهتری بسازیم. این قدرت و انرژی است که این ابعاد را معکوس می‌کند.»

 

«نابرابری به مرز خصومت با زنان رسیده است»

اوزگول کاپدان با اشاره به اینکه نابرابری در اشکال مختلف خود را نشان می‌دهد، به این مثال اشاره کرد: «این به طرق مختلف اتفاق افتاد. می‌گفتند بچه‌ی ٩ ساله می‌تواند ازدواج کند و می‌گفتند زنان دنبال کار نباشند، به این دلیل که مردها بیکار می‌مانند. براساس داده‌های جمع آوری شده توسط سازمان‌های مردم نهاد، ٨٠ درصد زنانی کە به قتل می‌رسند زنانی هستند کە از طلاق گرفتەاند. با این حال، هیچ زنی همسر خود را بیهوده ترک نمی‌کند. زندگی مشترک در اثر خشونت مردان به مرحله‌ی طلاق می‌رسند. آن‌ها سعی می‌کنند کار را سخت کنند. ممنوعیت سقط جنین یک گام مهم بود. صرف اشاره به ممنوعیت سقط جنین برای بازگرداندن برخی مکانیسم‌ها کافی بود. هم در دنیا و هم در ترکیه سخت است. روندی که ما در آن زندگی می‌کنیم ممنوعیت سقط جنین است. این یک تأثیر اجتماعی نیز دارد. هیچ تضمینی وجود ندارد که زنی که می‌خواهد سقط جنین کند، کشته شود یا نه! به دلیل این احتمال، زنان نه اقدام به سقط جنین می‌کنند و نه مخفیانه انجام می‌دهند. بین سال‌های ٢٠١۴ تا ٢٠٢٠، تعداد زنانی که به دنبال حمایت برای سقط جنین بودند، افزایش یافت. به طور کلی خدمات لازم در بیمارستان انجام می‌شود. ما درخواست‌های زیادی دریافت کردیم. در حال حاضر آن درخواست حتی ممکن است پذیرفته نشود. م در خصومت با زنان اغراق شده است و به طور جدی به سمت این نقطه حرکت می‌کنیم که «زنی که اطاعت نمی‌کند جادوگر است و کشتن او مهم است».

اوزگول کاپدان از کشته شدن حداقل ٣ زن در هر روز خبر داد و با اشاره به اینکه این آمار از سال ٢٠٠٩ مخفی شده است، گفت: «واقعاً درک این موضوع سخت است که روزی ٣ زن فقط به دلیل زن بودن کشته می‌شوند. این به عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات کشور مطرح نمی‌شود. کشتن یک زن در روز یعنی کشتن ٣۶٠ زن در سال، اگر این زنان همزمان کشته می‌شدند، سال‌ها عزا اعلام می‌شد!»

 

«برنامه‌ی قطع ارتباط با جهان ادامه دارد»

اوزگول کاپدان با بیان اینکه کنوانسیون رفع تمامی اشکال تبعیض علیه زنان (CEDAW) که در سال ١٩٨۵ به امضای ترکیه رسید، دارای سازوکارهایی برای مبارزه با ایده‌ی نابرابری جنسیتی است و اظهار داشت که با توسعه‌ی جنبش زنان برخی مکانیسم‌های برابری توسط مردم ایجاد شد، اما این روند متوقف شد و CEDAW به فراموشی سپرده شد. اوزگول کاپدان با بیان اینکه CEDAW نیز در این روند مورد تهدید قرار گرفته است، گفت: «فرآیند جدا شدن از قوانین بین‌المللی حقوق بشر کاری نیست که برای جلب رضایت چند طرف انجام شود. این اشتباه است. این برنامه‌ای است که از سال ٢٠٠٢ اجرا می‌شود. این یک برنامه‌ی سیاسی برای ترکیه است که از قوانین بین‌المللی فاصله بگیرد و به سمت قوانین چندجانبه حرکت کند. اما در سال ٢٠٠٨ که سیستم ۴+۴+۴ در آموزش و پرورش مطرح شد، این سیگنال داده شد. بخش مهمی از برنامه تقویت دیانت و پیوستن به حوزه‌ی اجتماعی بود. متأسفانه به دلیل برخی از مشکلات موجود، این موضوع به طور کامل در طرف‌های مقابل مطرح نشد. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که کسانی که از کلمه‌ی سکولاریسم استفاده می‌کردند شرمنده بودند. سکولاریسم و برابری هر دو اصول جهانی هستند.

 

«همه‌ی حقوق برابری و آزادی باید محافظت شود»

اوزگول کاپدان با بیان اینکه با تحمیل قانون اساسی که با عبارت «آزادی حجاب» به جامعه ارائه می‌شود، مواجه هستیم، گفت: در مرحله‌ی بسیار خطرناکی قرار داریم. EŞİK بارها قصد اصلی تغییر قانون اساسی را اعلام کرده است. امیدوارم نمایندگان مجلس حمایت نکنند و زندگی همه‌ی زنان بی حجاب و با حجاب را مسموم نکنند. در مجلسی که ٨٠ درصد آن مرد هستند و بخش قابل توجهی از آن‌ها به برابری زن و مرد اعتقادی ندارند، کار ما سخت است، اما باید موفق شویم.

اوزگول کاپدان که این پیام را داد که برابری و آزادی همه باید حفظ شود، گفت: برابری و آزادی زنان مورد توجه همه‌ی متخصصان است. جدایی از این‌جا یعنی جامعه‌ای که خوش نیست، یعنی ایران و افغانستان. به همین دلیل است که ما باید در مقابل هر گونه استثمار بدون گسستن از وحدت بایستیم.