روژدا کزگین

 

مرکز خبر - زنان روزنامەنگار در بسیاری از کشورها تقریباً در تمامی عرصەهای رسانەای با مشکلات عدیدەای مواجه هستند. وضعیت رسانەها در ترکیه نیز همینطور است. روزنامەنگاران زن با خشونت، نابرابری در دستمزد، عدم امنیت شغلی، ساعات کاری طولانی، تجاوز و آزار جنسی روبرو هستند. روزنامەنگاران زن که گاه در رویدادهای اجتماعی مورد خشونت پلیس قرار می‌گیرند به دلیل انجام فعالیت‌های حرفەای خود بازداشت، دستگیر و تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.

روزنامەنگاران زن که در رسانەها فعالیت می‌کنند، هیچ گاه جایگاهی در پست مدیریتی ندارند و با وجود همەی مشکلات، به حرفه روزنامەنگاری خود ادامه می‌دهند. دبیر کل کنفدراسیون اتحادیەهای کارگری انقلابی (DISK) باسین ایش اوزگه یورتاش، در مورد شرایط کاری روزنامەنگاران زن صحبت کرد و وضعیت روزنامەگاران کورد و فشارهایی کە علیە آنها وجود دارد را ارزیابی کرد.

اوزگه یورتاش با اشاره به اینکه روزنامەنگاران زن به ندرت در پست‌های مدیریتی قرار می‌گیرند، اظهار داشت: مدیریت یک روزنامه، یک کانال تلویزیونی یا یک وب سایت دیجیتال همچون چیزی که تنها روزنامەنگاران مرد می توانند به آن دست یابند، پنداشتە می‌شود.  اوزگه یورتاش با اشاره به اینکه ممکن است سازمان‌های رسانه‌ای که آلترناتیو رسانه‌های اصلی هستند، گزینه‌هایی را پیشنهاد کنند که حامی روزنامه‌نگاران زن باشد، گفت: در حقیقت آلترناتیو واقعی فقط محتوای اخبار نیست، به نظر من شیوه کار سازمان‌های رسانه‌ای باید اساس سازمانی خود را نیز به عنوان الگوی آلترناتیو بنیاد نهند، برابرتر باشند، حقوق اولیەی کارکنان خود را رعایت کنند و کار و مدیریت فرآیند تولید خبر با درک دموکراتیک‌تر و شفاف‌تر نیز به حل این مشکل کمک کند.

 اوزگه یورتاش با تٲکید بر اینکه بازداشت روزنامەنگاران کورد در عملیات صبح روز ٢۵ آوریل، زمانی که آنها به پیشواز انتخابات ترکیه می‌روند تصادفی نیست، عنوان کرد که دولت در هر عملیات خود علیه جنبش کورد، می‌خواهد اوپوزیسیون را ترسانده و هر گامی که برای سرکوب روزنامەنگاران کورد به این هدف انجام می‌شود که در مدت کوتاهی به موجی از حمله تبدیل خواهد شد که همه خبرنگاران و همه را در بر خواهد گرفت.

 

 به دلیل نابرابری جنسیتی، زنان مجبور به کار با دستمزد کمتر و در شرایط بدون بیمه هستند. گاهی اوقات نیز با تجاوز و آزار جنسی مواجه می شوند. یکی از نابرابرترین بخش‌ها، بخش رسانه است. خبرنگاران زن در عرصەی رسانه با چه مشکلاتی مواجه هستند؟

 در ترکیه، شرایط کار در بخش رسانه سخت و دشوار است. مانند بسیاری از مشاغل مختلف، آنها با مشکلاتی روبرو هستند. همانطور که می‌دانیم، زندگی کاری در ترکیه در ٣٠ سال گذشته به شدت ناامن بوده است. کار با دستمزدهای پایین، بدون اتحادیه، بدون حقوق اجتماعی و امنیت شغلی گسترش یافتە است. وقتی خبرنگاران زن موضوع صحبت شوند، این مشکلات بیشتر می‌شود، زیرا فضای رسانه‌ای ترکیه محیطی است که کار ناامن در آن بسیار تجربه می‌شود. همچنین خبرنگاران زن با مشکل نابرابری در دستمزدها نیز مواجه هستند.

 

«تعداد کمی از زنان در پست‌های مدیریتی حضور دارند»

همانطور که در تمام دنیا و در سطح کشور، دستمزد کمتر زنان نسبت به مردان در کار رسانه‌ای موضوع مناقشه است. جدا از این، وقتی به رسانه‌های ترکیه می‌نگریم، می‌بینیم که به ندرت زنانی در پست‌های مدیریتی حتی در رسانه‌های مخالف حضور دارند. تا جایی که ما اطلاع داریم مدیریت یک روزنامه، یک کانال تلویزیونی یا یک وب سایت همچون چیزی پنداشتە می‌شود که تنها روزنامەنگاران مرد می‌توانند به آن دست یابند. اگر تعداد مدیران زن را در نظر بگیریم، می‌بینیم که تعدادشان بسیار اندک است و این نشانەی تبعیض است.

 

«زنان بیشتر هدف خشونت و تجاوز قرار می‌گیرند»

البته به همەی این مسائل باید موارد آزار و اذیت و خشونت در محیط کار را نیز اضافه کرد. باز هم، زنان به دلیل موقعیت حساس خود در زندگی اجتماعی و کاری ممکن است بیشتر هدف خشونت باشند. در حوزەی روزنامه نگاران باید خشونت دولت در خیابان‌ها، خشونت قانون و خشونت مهاجمانی که هر از گاهی تحت مدیریت غیرنظامیان یا اوباش غیرنظامی فعالیت می‌کنند نیز باید اضافه گردد.  به طور خلاصه می‌توان گفت که در حوزەی رسانە، زنان خبرنگار علاوه بر کار ناامن، کار با دستمزد کم، اعم از مزد و شرایط کاری و حق رسیدن به پست‌های مدیریتی، در بسیاری از موارد تبعیض را تجربه می‌کنند.

 

 

شما بیان کردید که وقتی خبرنگاران زن موضوع مناقشە باشند، مشکلات چند برابر می‌شود.  برای حل این مشکلاتی که بیان کردید چه پیشنهادی دارید، چگونه می‌توان بر این مشکلات فائق آمد؟

البته هر خبرنگاری در حل این مشکلات وظیفه دارد و وظیفه‌ای که باید بر دوش آنها باشد در درجەی اول سازماندهی و صنفی شدن است. زیرا ابزار مبارزەی مشترک با مشکلات اتحادیه است. اگرچه صنعت رسانه متأسفانه یکی از پنج صنعت با کمترین نرخ اتحادیه در بین ٢١ صنعت ترکیه است. در واقع، این یک تصویر غم انگیز است. من فکر می‌کنم تنها کاری که می‌توان برای حل مشکلات افراد شاغل در این بخش انجام داد، جست‌وجوی حقوق به صورت فردی و جمعی و مبارزه مشترک برای بهبود شرایط کار است. اما مسئولیت اصلی بر دوش دولت و قانونگذاران است. متأسفانه در ترکیه دولت در شرایط فعلی یک نهاد منظم نیست. از آنجایی که ترکیه از همەی ابزاری که در دست دارد برای تحت فشار قرار دادن روزنامه نگاران، دنیای روزنامه نگاری و دنیای رسانه استفاده می‌کند، در این برهه از تاریخ برای ترکیه روش چندان مؤثری نیست که به عنوان یک درخواست سازمان یافته از قدرت سیاسی این کار را انجام دهد.

 

به اهمیت سازماندهی برای حل مشکلات هم اشاره کردید. بر این اساس، مشارکت خبرنگاران زن در تشکل‌های حرفه‌ای چگونه است؟  آیا آنها می‌توانند در مکانیسم‌های تصمیم گیری شرکت کنند؟

متاسفانه در ترکیه تعداد زنان در فرآیندهای مدیریت اتحادیه کم است. مشخصات اعضای ما تقریبا نصف به نصف است. وقتی به سمت کارگری سندیکاهایی که واقعاً مستقل از دولت و سرمایه هستند نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که در حوزەی کارگری دو اتحادیه وجود دارد.  وقتی به سازمان‌های حرفه‌ای نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که تعداد زنان با مردان در شمار آنها قرار می‌گیرد. می بینیم که می‌توان در مکانیسم‌های مدیریتی در جایگاه‌های موثر قرار گرفت.

 

«جنبش زنان در ترکیه راه را برای همه باز کرد»

من فکر می‌کنم این تا حدی به دلیل سطح حرفه روزنامه نگاری در ترکیه است.  به دلیل جنبش زنان در ترکیه، راه را برای همه باز کرد و نقش فعالی در دگرگونی و زنانه شدن سازمان ها و انجمن ها ایفا کرد.  برای مثال اتحادیه کنفدراسیون اتحادیەهای کارگری انقلابی (DISK) باسین ایش اتحادیه خیلی بزرگی نیست. این اتحادیه سومین یا چهارمین اتحادیه بزرگ جهان است. اما ٣ نفر از ٧ مدیریت ما زن هستند. همەی کمیته انضباطی ما زن هستند. تعداد زنان در گروه‌های تحقیقاتی ما تقریباً برابر با مردان است. من می‌دانم که در اتحادیه دیگر و انجمن خبرنگاران نیز چنین جدولی وجود دارد. تا جایی که من می‌دانم و دنبال می کنم، سازمان‌ها یا گروه‌های ارتباطی مستقل زنان مختلف وجود دارد. در این زمینه فکر می‌کنم وقتی سازمان‌های حوزەی روزنامه نگاری را با سازمان‌های دیگر حوزه‌ها مقایسه می‌کنیم، وضعیت بهتری دارند.

 

روزنامه نگاری در ترکیه روز به روز سخت تر می شود.  پس از انتخابات سراسری ١۴ می، انتظارات شما در مورد حقوق و آزادی روزنامه نگاران چیست؟

من فکر می‌کنم در این موضوع به جای بیان انتظارات باید تکلیف در جای خود باشد.  زیرا مهم نیست که چه کسی در قدرت باشد، ما خواستار آزادی مطبوعات، پایان سانسور، پایان دادن به هدف قرار دادن خبرنگاران از طریق عملیات قانونی خواهیم بود و دولت و قوه قضائیه دست خود را از خبرنگاران پس خواهند گرفت.

ما می‌دانیم که هر چه دولت انتخاب کند، تا زمانی که ما آن را به صورت سازمان یافته مطالبه نکنیم، محقق نمی‌شود. این تا حدی نظر شخصی من است، اما اکثر دوستان من در اتحادیه نظرات مشابهی دارند. زیرا آزادی مطبوعات، آزادی اندیشه و آزادی مردم که باید در یک کشور دموکراتیک وجود داشته باشد، در کشورهایی مانند ما، بر اجرای آزادی اطلاعات پافشاری کرده اند.

 

«ما خواستار آزادی روزنامه نگاران زندانی پس از ١۴ اردیبهشت خواهیم بود»

بنابراین، می‌توانم بگویم که امید ما نیست، بلکه میل و آرزوی ما برای مبارزه است، مانند امروز پس از ١۴ می، حکومتی است که به حق اطلاعات مردم احترام می‌گذارد و بالاتر از همه آزادی مطبوعات را رعایت می‌کند.  اکنون دوستان روزنامه نگار زیادی در زندان داریم.  دوستانی داریم که بعد از خرداد سال گذشته در اردیبهشت ماه پس از عملیات علیه دوستانمان از سنت مطبوعات آزاد دستگیر شدند.  ده ها روزنامه نگار با درخواست چندین دهه زندان محاکمه می شوند.  تقریباً هر روز یک روزنامه نگار آماده شهادت یا حضور در دادگاه خود در دادگاه است.  البته خواسته ما و همیشه درخواست ما این است که روزنامه نگاران زندانی آزاد شوند، کار خبرنگاری جرم زدایی شود، حرفه ما در حین انجام کار متهم نشود، مانع پیگیری اخبار نشوند. که نباید هدف پلیس و امثال دولت قرار گیرند و مهمتر از همه درخواست ما این است که حکومت از طریق نهادها و عقایدی که در دست دولت است به سکوت و شکنجه خبرنگاران پایان دهد.

 

شما به فشارهایی که از طرف سنت مطبوعات آزاد بر روزنامه ها وارد می شود اشاره کردید.  صبح روز ٢۵ آوریل، عملیات دیگری انجام شد.  در این عملیات که در ٢١ ولایت انجام شد بیش از ١٠٠ نفر بازداشت شدند.  خبرنگاران کورد نیز در میان بازداشت شدگان هستند. فشار بر خبرنگاران کورد را چگونه ارزیابی می کنید؟

در این عملیات اعضای اتحادیه ما از جمله بسیاری از خبرنگاران بازداشت شدند.  در واقع ما از زمان عملیات ٨ ژوئن علیه خبرنگاران در دیاربکر همین حرف را زده ایم. عملیات دولت برای محدود کردن فضای دموکراتیک و آزادی مطبوعات و بیان همیشه از مطبوعات کورد شروع می شود و سپس در سراسر کشور گسترش می یابد.  اولاً من فکر می کنم که این حمله تصادفی نبوده و در جریان انتخابات اتفاق افتاده است. می بینیم که آنها خلق کورد را هدف قرار می دهند و با خاموش کردن رسانه‌های کردی سرعت تبلیغات انتخاباتی (تا جایی که من از بیرون می توانم به دلیل وظیفه حرفه ای من مشاهده کنم) که بسیار موفق، بسیار پر سر و صدا و متنوع است را کاهش می دهند.   همچنین من فکر می‌کنم که آنها سعی دارند همکاران ما، به ویژه سازمان‌های رسانه‌ای را که با صدای جنبش کوردی کار می کنند، جرم انگاری کنند. با وجود اینکه در حال حاضر قرار منع تعقیب در پرونده وجود دارد، طبق معمول ادعاهایی مانند «عضویت در سازمان» و «تبلیغ سازمان» وجود دارد.

 

«عملیات اخیر شامل قصد موجی از حملات علیه همه خبرنگاران است»

من معتقدم که دولت مخالفان را از طریق جنبش کورد در هر فرآیندی مرعوب می‌کند و در هر گامی در برابر سکوت خبرنگاران کرد قصد دارد به موجی از حملات تبدیل شود که شامل همه روزنامه نگاران و همەی رسانه‌ها می شود.  در این زمینه ما بسیار نگران و عصبانی هستیم. از آنجایی که روزنامه نگاران دستگیر شده در ٨ ژوئن حدود یک سال و یک ماه بعد محاکمه می‌شوند، مشخص نیست که آنها به چه جرمی متهم هستند.  می بینیم که برخی از همکاران ما که در مهرماه بازداشت شده اند، تنها به دلیل فعالیت‌های روزنامه نگاری با اتهامات مختلفی روبرو هستند. البته در ذیل این نیز تلاش می‌شود تا حرفه خبرنگاری را جرم تعریف کرده و فعالیت‌های روزنامه نگاری را جرم انگاری کنند.

 

«اتحاد در برابر حملات مهم است»

اما، البته، هدف قرار گرفتن سازمان‌هایی کە صدا و نفس خلق کورد هستند و نقش مهمی در مخالفت ترکیه دارند و کلید دموکراتیک شدن ترکیه هستند، چیزهای بیشتری را به ما می‌گوید. ‌مانند بسیاری از مردم، من شخصاً باور ندارم که تا زمانی که خواسته‌های مردم کوردستان برآورده نشود، دموکراسی کامل در این کشور تحقق یابد.

یکی از شاخص‌های اصلی این امر رسانە است. وقتی همکاران ما در "آمد" تقریباً هر شش ماه یکبار بازداشت می‌شوند، سرکوب می‌شوند و کار روزنامه نگاری آنها به عنوان یک جرم نشان داده می‌شود، من باور ندارم که بتوانیم به طور کامل و آزادانه یک کار روزنامه نگاری واقعی را در ترکیه انجام دهیم. به همین دلیل معتقدم که اتحاد در برابر این حملات مهم است.

 

در آخر، آیا خواستە یا پیامی برای زنانی دارید که مصمم هستند علیرغم همه سختی‌ها به حرفه خبرنگاری خود ادامه دهند؟

مهم ترین پیام من برای روزنامه نگاران زن، سازماندهی و عضویت در کنفدراسیون اتحادیەهای کارگری انقلابی (DISK) باسین ایش است.  زیرا قدرت ما ناشی از اتحاد ما کارگران است.  به عنوان زنان، قدرت ما واقعاً از اتحاد ما ناشی می شود.  به نظر من جنبش زنان در ترکیه یکی از ساختارهای اجتماعی است که به ویژه در ١٠-١۵ سال اخیر مصمم ترین و ارادتمندانه‌ترین نگرش را در برابر اقدامات ضد دموکراتیک حکومت از خود نشان داده است. من فکر می کنم که تزریق این پویایی به اتحادیه های کارگری و سازمان های حرفه ای ما به دموکراتیک شدن رسانه های ترکیه و دستیابی به شخصیتی برابرتر کمک خواهد کرد.  بنابراین، برای یک فضای رسانەای آزاد و برابر، از همه همکارانم می‌خواهم که برای آزادی مطبوعات سازماندهی و مبارزه کنند و در محیطی امن تلاش کنند.