مرکز خبر- با افزایش چشمگیر آلودگی هوا در استان خوزستان، مدارس ابتدایی و متوسطه اول از روز یک‌شنبه ۱۹ آبان‌ماه تا پایان ماه جاری به‌صورت غیرحضوری برگزار می‌شوند. بنا بر اعلام مرکز پایش کیفی هوای کشور، شاخص آلودگی در شهرهای آغاجری، اندیمشک، اهواز، خرمشهر، دشت آزادگان، شادگان، شوشتر، کارون، ماهشهر، ملاثانی و هویزه در وضعیت قرمز قرار دارد.

مدیر روابط عمومی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان نیز از قرار گرفتن هوای اهواز در وضعیت «بسیار ناسالم» (بنفش) خبر داده است. این وضعیت بحرانی در حالی رخ داده که در روزهای گذشته، آتش‌سوزی بخش عراقی تالاب هورالعظیم بر حجم آلودگی افزوده و شرایط تنفسی در مناطق غربی استان را وخیم‌تر کرده است.

 

آلودگی خوزستان؛ ترکیبی از نفت، نیشکر، زباله و خاک

حمیدرضا خدابخشی، رئیس انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان، در گفت‌وگو با خبرگزاری‌های داخلی ایران با بیان اینکه خوزستان در سال ۱۴۰۳ حتی یک روز هوای پاک نداشته است، گفت: «بیش از ۷۰ درصد آلودگی هوای خوزستان ناشی از ترکیب فلرهای نفتی، دود نیشکر و حریق تالاب‌هاست؛ بحرانی که اکنون به تهدیدی مستقیم برای جان میلیون‌ها نفر تبدیل شده است.»

او توضیح داد که فلرهای نفتی، مشعل‌هایی که برای سوزاندن گازهای همراه نفت روشن می‌مانند، حجم قابل‌توجهی از گازهای سمی و خطرناک از جمله دی‌اکسید گوگرد (SO₂) را وارد جو می‌کنند؛ گازی سرطان‌زا که اثرات شدید بر سلامت انسان و محیط‌زیست دارد.

در کنار این آلاینده‌ها، سوزاندن مزارع نیشکر در جنوب اهواز و مناطق مجاور، روش متداول و غیرمحیط‌زیستی برداشت محصول، نیز موجب گسترش دود غلیظ در منطقه شده است. همچنین در شمال‌شرقی اهواز، سایت زباله‌سوزی صفیره و سایر مراکز غیرمجاز دفع پسماند به تشدید آلودگی دامن زده‌اند.

حمیدرضا خدابخشی گفت: «در حال حاضر خوزستان با یک بسته کامل از آلاینده‌های تنفسی مواجه است. این ترکیب پیچیده از دود نفت، نیشکر، زباله‌سوزی و حریق تالاب‌ها، نه‌تنها اهواز بلکه شهرهای اطراف مانند ملاثانی، هویزه، سوسنگرد و حتی بهبهان را درگیر کرده است.»

 

روند فزاینده آلودگی در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴

به گفته حمیدرضا خدابخشی، در سال ۱۴۰۳، شهر اهواز حتی یک روز هوای پاک ثبت نکرده است و بیش از ۵۵ درصد روزهای سال در وضعیت ناسالم بوده‌اند، افزود: در سال ۱۴۰۴ نیز وضعیت بهبود نیافته بلکه وخیم‌تر شده است. در تابستان، سهم ریزگردها از آلودگی بیشتر است، اما در فصل برداشت نیشکر، دود حاصل از سوزاندن مزارع، فلرهای نفتی و آتش‌سوزی تالاب‌ها، آلودگی ترکیبی شدیدی ایجاد کرده‌اند.»

بر اساس این داده‌ها، حدود ۷۰ درصد از کل آلودگی هوای خوزستان به چهار منبع اصلی، فلرهای نفتی، مزارع نیشکر، زباله‌سوزی صفیره و آتش‌سوزی تالاب هورالعظیم، مربوط می‌شود. به گفته کارشناسان، حتی در روزهایی که ریزگردها کاهش می‌یابند، هوا همچنان ناسالم باقی می‌ماند زیرا آلاینده‌های سمی ناشی از سوختن مواد نفتی و آلی در جو باقی می‌مانند.

 

پیامدهای انسانی؛ نفس‌های بریده و مرگ‌های خاموش

آلودگی گسترده در خوزستان تنها یک بحران زیست‌محیطی نیست؛ بلکه مستقیماً سلامت مردم را تهدید می‌کند.

بر اساس اعلام معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، در یک سال گذشته ۱،۶۲۴ نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند. تنها در مهرماه امسال، ۲۲ هزار شهروند خوزستانی به علت مشکلات تنفسی به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند.

دکتر مهرداد شریفی، معاون بهداشتی دانشگاه جندی‌شاپور، گفت: «این میزان مرگ و مراجعه، ۴۲۷ میلیون دلار خسارت برای بخش سلامت استان ایجاد کرده است. شهرستان‌های اهواز، دشت آزادگان و هویزه در چند ماه اخیر فقط دو روز هوای سالم داشته‌اند.»

در کنار این آمار، گزارش‌های غیررسمی از افزایش نرخ سرطان‌های خون و ریه در استان خبر می‌دهند؛ روندی که به گفته کارشناسان، از میانگین کشوری بالاتر است.

 

تلاش‌های ناکافی برای کنترل بحران

رضا امینی، شهردار اهواز، با تأیید پیامدهای اقتصادی آلودگی گفت: «کاهش درآمدهای شهرداری، اجرای طرح زوج و فرد خودروها در محدوده کیانپارس، کاشت درخت در کمربند سبز و خرید ۴۸ دستگاه اتوبوس جدید از جمله اقدامات در دست اجرا برای کاهش آلودگی هواست.»

با این حال، کارشناسان تأکید دارند که این اقدامات در برابر حجم آلاینده‌های صنعتی و نفتی بسیار ناچیز است و بدون برنامه‌ریزی ملی برای مدیریت آلودگی نفتی، کنترل زباله‌سوزی و اصلاح شیوه برداشت نیشکر، بحران ادامه خواهد داشت.

در سال‌های اخیر، ترکیب دود فلرهای نفتی، سوختن نیشکرها، زباله‌سوزی صفیره، و آتش‌سوزی‌های مکرر در تالاب هورالعظیم، آسمان خوزستان را تیره کرده و زندگی میلیون‌ها نفر را در معرض تهدید قرار داده است.

امروز، خوزستان نه‌تنها با پدیده ریزگردها بلکه با «هم‌زمانی چند بحران آلایندگی» مواجه است؛ بحرانی که اگر بی‌وقفه ادامه یابد، ممکن است به یکی از جدی‌ترین تهدیدهای زیست‌محیطی کشور در دهه آینده تبدیل شود.