ساریا دنیز

مرکز خبر- در ترکیه زندان‌ها از گذشته تا به امروز به شکنجه، نقض حقوق، انزوا و مرگ معروف بوده‌اند. بر اساس داده‌های وزارت دادگستری در تاریخ ۱۲.۱۲.۲۰۲۲، تعداد ۳۳۶ هزار و ۳۱۵ زندانی در زندان‌های ترکیه وجود داشتەاند، از این تعداد شمار زندانیان ۶۵ سال به بالا ۵۵۱۳ نفر بودە است. به گفته این وزارت، ٢٧٧ زندان منزوی، ٨٨ زندان باز، ۴ خانه آموزش اطفال، ١٠زندان زنان، ٨ زندان باز زنان و ٩ زندان عمومی اطفال، در مجموع ۳۹۶ زندان  وجود دارد. ظرفیت این زندان‌ها ۲٨۶ و ٧٩٧ نفر است در این شرایط ۴۹ هزار و ۵۱٨ زندانی به عنوان مازاد بر ظرفیت در زندان‌ها نگهداری می‌شوند.

 

زندانیان بیمار

۶۵۱هزار و ۵۱۷ زندانی در زندان‌هایی هستند که تقریبا هر روز حقوق بشر در آنها نقض می‌شود طبق گفتەهای سازمان حقوق بشر آمارهای واقعی بیشتر از این است زیرا زندان‌ها مکان‌های باز برای بازرسی نیستند. زندانیانی که نمی‌توانند به خدمات بهداشتی لازم دسترسی داشته باشند در زندان رها می‌شوند تا بمیرند. روند مراجعه به بیمارستان برای زندانیانی که نمی‌توانند درمان لازم با مسکن در بندهای زندان را دریافت کنند نیز به عنوان شکنجه تعریف می‌شود. زندانیانی که هنگام ورود و خروج از زندان برهنه و داخل دهانشان تفتیش می‌شود، مجبور می‌شوند با دستبند معاینه شوند. مدافعان حقوق بشر می‌خواهند با رعایت مقررات لازم، آزادی زندانیان بیمار را تضمین کنند، آنها خواستار پایان دادن به اقدامات غیرانسانی پیش از درمان هستند.

اگرچه در همەی عرصه‌های مبارزه به وضعیت زندانیان بیمار اشاره می‌شود، اما «ساخت نظام کیفری در درون نظام کیفری» ادامه دارد. بر اساس داده‌های انجمن حقوق بشر، تنها در سال ٢٠٢٢، ۷۶ نفر در زندان‌ها و  ۳۵ نیز نفر تنها به دلیل بیماری جان خود را از دست دادەاند. مرگ سایر زندانیان نیز مشکوک تلقی شد. وقتی گفته می‌شود «در روند حکومت AKP، زندان‌ها به خانه‌های مرگ تبدیل می‌شوند»، این گفته با اعداد تقویت می‌شود.  

 

اعدام‌های خودسرانە

در سال‌های اخیر، سوزاندن زندانیان در زندان‌ها به عنوان روشی برای مجازات استفادە شده است. از آزادی زندانیان با تصمیمات هیئت‌های اداری و نظارت با اعمال ندامت و پشیمانی، آواز، رقص و یا بسیاری از اعمال خودسرانه دیگر جلوگیری می‌شود. در ترکیه، حداقل ۱۳۶ نفر که بیشتر آنها زندانی سیاسی هستند، در سال ٢٠٢٢ با تصمیمات خودسرانه در زندان‌ها اعدام شدند.

 

عدم قانون از تاریخ تا‌کنون ادامه دارد

زندان‌هایی کە در سال‌های اخیر هم با ظرفیت و هم با تخلفاتی که تجربه می‌کنند در دستور کار قرار گرفته‌اند. در واقع تاریخ زندان‌های کشور نشان می‌دهد که این وضعیت همیشه به همین منوال است، مشکل با لایه‌بندی، تغییر و کتمان با انواع ناعدالتی‌ها ادامه دارد و مبارزه و مقاومت در برابر تاریخ شکنجه که از دهه ۱۹۵۰ با سانساریان خان آغاز شد، به همین منوال پیش می‌رود.

 

آغاز شکنجه از سانساریان خان

سانساریا خان که به عنوان یک ساختمان پلیس در استانبول مورد استفاده قرار می‌گرفت، یکی از مراکز شکنجه دهه ۱۹۵۰ و ۶۰ بود کە در  ٣٣ سلول وجود دارد بسیاری از نویسندگان، شاعران و سیاستمداران مانند روحی سو، احمد عارف و مهری بلی در آن شکنجه شده‌اند. سانساریان خان که محل شکنجه ناراضیان درگیر در جنبش انقلابی است، به خاطر «تابوت‌هایی» که مردم را داخل آن می‌گذارد، به یادگار مانده است. روحی سو شکنجه‌ای را که در اینجا تجربه کرده اینگونه توصیف می‌کند: سخت‌ترین چیز تابوت است!  تابوت مانند جعبه کوچکی است که می‌تواند فردی را که زانو زده داخل آن قرار داد. دستت کشیده نمیشه و سرت بالا نمیاد. بعد از مدتی درد غیر قابل تحمل می شود. اهمت عارف همچنین در خاطرات خود می‌گوید برخی از آنها پس از یک ماه به دلیل ریختن فاضلاب و آب کثیف به سلول‌هایشان دیوانه شده و روانە بیمارستان شدند. استقلال نظامی در سال ١٩٧١نیز روند دیگری را در کشور نشان می‌دهد، انقلابیون دستگیر شده پس از شکنجه در گایرتپه به بسیاری از زندان‌ها، عمدتاً پادگان سلیمیه و زندان نظامی مالتپه فرستاده می‌شوند. معلوم است که افراد زیادی در اینجا در جریان شکنجه به قتل رسیده‌اند. به عنوان مثال، زمانی که ماهیر چایان در زندان مالتپه مجروح شد، او را به درب زندان خود زنجیر کردند، همچنین ابراهیم کایپاککایا انقلابی که حاضر به مخفی شدن نبود، پس از چهار ماە شکنجە در آمد و در ١٨ مه سال ١٩٧٣  به قتل رسید.

 

دوره ١٢ سپتامبر

١٢ سپتامبر یکی از نقاط عطف مهم ترکیه است. با کودتای نظامی، شکنجه به شکلی ملموس افزایش یافت. در این دوره، زندانیان سیاسی به ویژه در بسیاری از زندانیان در  زندان شماره ۵ آمد، شعبه سیاسی گایرتپه، زندان متریس و زندان مامک به شدت مورد شکنجه قرار گرفتند. سوابق رسمی نشان می‌دهد که تعداد زندانیانی کە کشته شده‌اند ۴۹۱ نفر می‌باشند، افرادی که گفته می‌شود در جنگ و درگیری کشته شده‌اند ۷۴ نفر، افرادی که تحت عنوان خودکشی کشته شده‌اند ۴۳ نفر ، کسانی که در حین فرار کشته شدند ۱۶ نفر، افرادی که در اعتصاب غذا جان خود را از دست دادند ۱۴ نفر  و ۱۴۴ نفر نیز بە طرز مشکوک جان خود را از دست دادند،  ١٢ سپتامبر تا ٢١ سپتامبر دوره‌های مقاومت در زندان‌ها و گذر تاریخ بود.

 

دهەی ٩٠، دوران قتل‌‌ها و نسل‌کشی‌ها

در ترکیه، دهه ١٩٩٠ دوران قتل‌های فاعل ناشناختە بود. زندان‌ها به مراکز کشتار و نسل کشی تبدیل شد. بخشنامه ماه مه با شکنجه و مرگ صادر شده توسط وزیر دادگستری وقت مهمت آگار در مورد زندان‌ها با اعتصاب غذا مورد اعتراض قرار گرفت. ٢ هزار و ۱۷۴ زندانی اعتصاب غذا کردە و ۳۵۵ زندانی دیگر دست به اعتصاب غذا زدند. اولین اعتصاب غذا در زندان تیپ E  آمد آغاز  و ١٢ زندانی سیاسی جان خود را از دست دادند.

 

عملیات بازگشت به زندگی

سیاست‌های جدیدی برای تشدید شکنجه و شرایط زندان در زندان‌ها تدوین شد. یکی از آنها «عملیات بازگشت به زندگی» بود. زندان‌های تیپ F ساخته شد، در سال ٢٠٠٠ نیز بسیاری از زندانیان دیگر اعتصاب غذا را آغاز کردند. اعتصاب غذای ۸۱۶ زندانی پیش از یک ماە ادامە داشت در ١٩ دسامبر ٢٠٠٠ عملیات «بازگشت به زندگی» در ٢٠ زندان اجرا شد. در این عملیات از گازهای شیمیایی، بمب و سلاح استفاده شد و با بولدوزر وارد زندان شدند. در جریان این عملیات ٣٠ نفر به قتل رسیدند، زندانیان و محکومان به زور به زندان‌های تیپ F منتقل شدند. ١٢٢ نفر بر اثر اعتصاب غذا جان خود را از دست دادند.

 

اعتصاب غذا و روزە مرگ

با افتتاح و جابجایی زندان‌های تیپ F سعی شد ارتباط بین زندانیان قطع شود. در ١٢ سپتامبر ٢٠١٢ ، ۴٨۳ زندانی پ.ک.ک و پاژک در ۵٨ زندان در سراسر ترکیه برای بهبود شرایط زندان رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان و پایان دادن به انزوا شروع به اعتصاب غذا کردند. این اعتصاب ۶٨ روز ادامه یافت و با فراخوان عبدالله اوجالان پایان یافت. زندانیان سیاسی که خواستار محاکمه عادلانه بودند هر از چند گاهی دست به اعتصاب غذا زدند و این اعتصابات تا سرحد مرگ ادامه یافت. مصطفی کوچاک که از سوم ژوئیه ٢٠١٩ در زندان تیپ F شماره یک کیریکلار دست به اعتصاب غذا زده بود، درگذشت. عضو انجمن وکلای معاصر، وکیل ابرو تیمتیک، در دویست و سی و هشتمین روز اعتصاب یعنی در ٢٧ آگوست ٢٠٢٠ درگذشت. همچنین هلین بولک و ابراهیم گوکچک از اعضای گروه یوروم نیز در اعتصاب غذای مرگ جان خود را از دست دادند.

 

انزوا در سراسر زندگی گسترش یافت

تنها چیزی که از زمان سانساریان خان در زندان‌ها تغییر نکرده شکنجه و رفتار غیرانسانی است. در ترکیه که تقریباً تمام صداهای مخالف از طریق دادگاه‌ها و دستگیری‌ها سرکوب می‌شود و در مرکز سیاست‌هایی است که انسانیت را از مردم سلب می‌کند. اما به جرأت می‌توان گفت که این وضعیت از یک مرکز به تمام زندان‌ها و تقریباً تمام جامعه ترکیه سرایت کرده است. این همان «انزوایی» است که در همه جای زندگی گسترش یافته است. رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان در انزوا بە سر می‌برد و این نشانه آن چیزی است که کل کشور را در برگرفتە است.

 

رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان و انزوا

وقتی به زندان‌های ترکیه نگاه می‌کنیم، باید به زندان جزیره امرالی نگاه کرد، جایی که رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان در آن نگهداری می‌شود. ٢٨ ماه است از عبدالله اوجالان که ۲۴ سال است در شرایط سخت انزوا در زندان تیپ اف امرالی به سر می‌برد هیچ اطلاعی دریافت نمی‌شود. وکلای او هفته‌ای دو بار درخواست ملاقات می‌کنند، تقریباً همه درخواست‌ها بی پاسخ مانده است. ملاقات با عبدالله اوجالان و سایر زندانیان ویسی آکتاش، حمیلی یلدیریم و عمر حایری کنار به بهانە مجازات انضباطی و  ممنوعیت از ملاقات با وکلا مسدود شده است. پس از اینکە مجازات انضباطی که در ٩ سپتامبر ٢٠٢٢ به دلیل جلوگیری از ملاقات خانوادگی با عبدالله اوجالان صادر شده بود، در ٩ دسامبر به پایان رسید، وکیل وی در ۱۵ و ٢٣  دسامبر سال ٢٠٢٢ و ٣ ژانویه ٢٠٢٣، ٣ درخواست به زندان و هم به دادسرا ارائە کرد. در ۴ ژانویه، دادگاه کیفری بورسا به وکلا اعلام کرد که عبدالله اوجالان و سایر زندانیان به ٣ ماه ممنوعیت ملاقات با خانواده محکوم شده‌اند. درخواست تجدیدنظر وکلا علیه این تصمیم در تاریخ ١٠ ژانویه انجام و در همان روز رد شد. وکلا علیه تصمیم مذکور به دادگاه قانون اساسی شکایت کردند.

 

از طرف AYM نیز پاسخی وجود ندارد

پس از پایان ۶ ماه ممنوعیت ملاقات وکلا در ١٨ اکتبر ٢٠٢٢، وکلای دفتر وکالت اسرین که به قاضی اجرای احکام بورسا مراجعه کرده بودند، مطلع شدند که در این مدت منع ملاقات وجود ندارد و جلسه‌ای تشکیل نشده است. درخواست‌هایی که وکلا چندین بار مطرح کردند بی‌پاسخ ماند و جلسه تشکیل نشد. هنوز پاسخی به درخواست وکلا به دادگاه قانون اساسی داده نشده است.

ریزان ساریجا و نوروز اویسال وکلای عبدالله اوجالان پس از ٨ سال در روزهای ٢ تا ٢٢ می، ١٢ تا  ١٨ ژوئن و ٧ آگوست ٢٠١٩ با موکلان خود دیدار کردند. وکلا از این تاریخ اجازه ملاقات با موکلان خود را ندارند.

 

مقاومت ادامه دارد

از ابتدا، دولت زندان‌ها را بر اساس «قانون جنگ» اداره می‌کرد. با زندانیانی که از محاکمه عادلانه محروم بودند، سال‌ها به عنوان اسیر رفتار می‌شد اما مقاومت هرگز به پایان نرسید. زندانیان و محکومین حتی در زندان‌‌ها دست از مبارزه برنداشتند. امروز صدها زندانی منتظر روزهای خوبی در ترکیە هستند، زندانیان زن در زندان‌ها یکی پس از دیگری به دلیل رنگ لباس و کتاب‌هایی که می‌خوانند مجازات می‌شوند، زندانیان منتظر حمایت مردم هستند، آنها خواستار محاکمه عادلانه و زندگی در خور کرامت انسانی هستند.