سوریه پس از بعث؛ تقابل اراده خلق‌ها با منافع قدرت‌های منطقه‌ای
یوکسل گنچ، هماهنگ‌کننده سامر، در ارزیابی تحولات سوریه هشدار داد که زبان نرم و فراگیر جهادی‌ها موقتی است و تأکید کرد که سیستم روژاوا، که دستاورد خلق‌هاست، باید با همبستگی جمعی محافظت شود.
مدینه مامداوغلو
آمد - حکومت ۶۱ ساله بعث در سوریه با پیشروی گروه جهادی هیئت تحریر الشام و تصرف پی در پی شهرهای حلب در ۲۷ نوامبر سقوط کرد. در شرایط کنونی، حملات ترکیه و مزدوران ارتش ملی سوریه علیه شمال و شرق سوریه همچنان ادامه دارد، در حالی که اداره خودمدیریتی پیوسته برای دستیابی به صلح و آرامش در منطقه خواهان گفتگو است.
یوکسل گنچ، که هماهنگ‌کننده مرکز پژوهش‌های میدانی اجتماعی-سیاسی (سامر) است، در تحلیل اخیر خود از تحولات سوریه و خاورمیانه، به ویژه بر عملکرد هیئت تحریر الشام تمرکز کرد. او با صراحت اعلام کرد که تحویل‌دهندگان سوریه به ائتلاف تحت رهبری تحریر شام، به دنبال تضعیف اراده منطقه‌ای هستند که کوردها در آن نقش فعال دارند.
«عناصر سازنده دموکراتیک کشور نادیده گرفته خواهند شد»
یوکسل گنچ در تحلیل عمیق‌تری از وضعیت سوریه اظهار داشت: «نیروها در سوریه به گونه‌ای تقسیم شده‌اند که هیچ اراده قدرتمندی نتواند شکل بگیرد. در این توازن که مانع شکل‌گیری حاکمیت مشترک و مستقل می‌شود، تصمیم‌گیری اصلی در دست کشورهای خارجی خواهد بود. علاوه بر این، نیروها و ساختارهای فعال در مناطق مختلف سوریه، جهان‌بینی‌های کاملاً متفاوتی دارند. این ساختارها در خارج از مناطق تحت کنترل خود نه تنها منزوی می‌شوند، بلکه ضعف طبیعی ناشی از این انزوا را نیز تجربه خواهند کرد. در نتیجه، نقش آنها به عنوان عناصر سازنده دموکراتیک کشور یا نادیده گرفته خواهد شد یا محدود می‌شود. شواهد کنونی نشان می‌دهد که این روند هم‌اکنون در جریان است.»
او با تأکید بر ضرورت وجود فضای دموکراتیک برای بازسازی سوریه افزود: «در این بازسازی، هویت‌های ملی، مذهبی و فرقه‌ای موجود در کشور علاوه بر نیاز به سیستمی برای خودمدیریتی در مناطق زندگی خود، باید بتوانند مکانیسم‌های دموکراتیک مشترکی را نیز برای همزیستی ایجاد کنند.»
مصمم به حذف خلق سوریه از تصمیم‌گیری درباره آینده کشورشان
یوکسل گنچ با اشاره به اینکه سرنوشت سوریه توسط نیروهایی غیر از خلق این کشور رقم می‌خورد، تصریح کرد: «چشم‌انداز کنونی با ایده سوریه جدیدی که باید محل تلاقی هویت‌های مختلف اعتقادی، خلقی و فکری سوری‌ها باشد، فاصله زیادی دارد. کشورهای خلیج و همسایگان در پی تقسیم سوریه و گسترش نفوذ خود هستند. این کشورها به همراه ترکیه و اسرائیل پیش از خود سوری‌ها درباره آینده این کشور تصمیم گرفته‌اند و برای محروم کردن سوری‌ها از تصمیم‌گیری درباره سرنوشتشان کاملاً مصمم هستند.»
بهره‌برداری قدرت‌های منطقه‌ای از آشفتگی کنونی
یوکسل گنچ با تحلیل استراتژی اسرائیل از زمان عملیات «طوفان الاقصی» حماس و همراهی غرب با آن، اظهار داشت که این استراتژی در راستای طراحی خاورمیانه‌ای است که امنیت و توسعه اسرائیل را تضمین کند. او تأکید کرد: «پس از فروپاشی نظم پیشین و پراکندگی کانون‌های قدرت، دولت‌های مدعی قدرت منطقه‌ای در پی بهره‌برداری از این آشفتگی و تضعیف هستند. رفتار و گفتار ترکیه نشان می‌دهد که این کشور نیز یکی از مدعیان این نقش است.»
«ترکیه نقش قیم را در روند تحولات سوریه بازی می‌کند»
یوکسل گنچ با اشاره به حضور پناهندگان در ترکیه، تأکید کرد که این کشور از این موضوع برای توجیه دخالت در آینده سوریه استفاده می‌کند. او توضیح داد: «ترکیه در حالی که همچون 'برادر بزرگ‌تر' و 'قیم' در روند تثبیت حاکمیت ساختارهایی مانند ارتش ملی سوریه و هیئت تحریر الشام در سوریه و طراحی سوریه جدید مشارکت می‌کند، از حضور بیش از ۴ میلیون پناهنده سوری برای مشروعیت بخشیدن به نقش خود در تعیین آینده سوریه بهره می‌برد. در واقع، همزمان با تلاش برای نشستن بر سر میز تصمیم‌گیری به عنوان یک قدرت منطقه‌ای، در پی جلوگیری از ارتقای جایگاه ژئوپلیتیک کوردها در نظم جدید است.»
«هیئت تحریر الشام، نسخه دگرگون‌شده داعش است»
یوکسل گنچ با اشاره به اشتراک ایدئولوژیک هیئت تحریر الشام با جریان‌های سلفی شریعت‌گرا، هشدار داد که زبان نرم و فراگیر این مزدوران موقتی است. او افزود با تحکیم موقعیت هیئت تحریر الشام، این گروه به دنبال ایجاد حکومتی مطابق با اصول ایدئولوژیک خود خواهد بود: «هیئت تحریر الشام که نسخه به‌روز شده داعش است، در پی تأسیس دولتی اسلامی است. نباید از نظر دور داشت که بعثی‌ها ممکن است خواهان گذار از اقتدارگرایی سکولار به اقتدارگرایی اسلامی باشند. تجربه نشان داده که اسلام‌گرایی سیاسی تغییر چهره داده، به محض کسب قدرت، ماسک دموکراسی و کثرت‌گرایی را کنار می‌زند.»
آینده سوریه در صورت به قدرت رسیدن هیئت تحریر الشام
یوکسل گنچ در تحلیل پیامدهای به قدرت رسیدن هیئت تحریر الشام در سوریه گفت: «می‌توان پیش‌بینی کرد که این گروه در اولین فرصت، به دنبال ایجاد کشوری مبتنی بر شریعت خواهد بود. چنین ساختارهایی اساساً با دموکراسی بیگانه‌اند و از آن تنها به عنوان پلی برای عبور به سوی اهداف خود استفاده می‌کنند. هیئت تحریر الشام و متحدانش سوریه را با توان و پایگاه مردمی خود به دست نیاورده‌اند، بلکه این کشور به آنها هدیه داده شده است. واگذارکنندگان قدرت، بی‌تردید این کار را مشروط به اداره کشور مطابق منافع خود کرده‌اند. در چنین شرایطی، انتظار فعال‌سازی سازوکارهای دموکراتیک از سوی این نیروها غیرواقعی است. بنابراین، توانایی آنها برای ارائه زندگی دموکراتیک‌تر و آزادتر نسبت به دوران اسد به خلق سوریه محل تردید جدی است.»
اجرای سیاست تقسیم در سوریه
یوکسل گنچ با تأکید بر اجرای «سیاست تقسیم» در سوریه توسط قدرت‌های ذی‌نفع از جمله اسرائیل و ترکیه، خاطرنشان کرد که هدف اصلی ترکیه، شمال و شرق سوریه است. او با اشاره به آشکار بودن این هدف در گفتار و کردار ترکیه افزود: «تحولات سوریه می‌تواند الگویی برای آینده منطقه باشد. در واقع، سوریه برای همسایگانش، از جمله کشورهای خلیج و ترکیه، فرصتی برای خروج از بحران‌ها و بن‌بست‌ها از طریق تقسیم و نفوذ است. این نگاه آنها به روند کنونی است. نکته مهم دیگر اینکه در مسیری که تصور می‌شد هدف اسرائیل از تضعیف حماس و حزب‌الله و جنگ چند ماهه در لبنان، محاصره و تضعیف ایران است، اکنون روشن شده که هدف نزدیک این تلاش‌ها سوریه و فراهم کردن زمینه برای نشستن کشورهای منطقه بر سر میز تقسیم و دگرگونی این کشور است.»
آینده مسئله کورد در گرو نظم جدید سوریه
ترکیه به عنوان یکی از بازیگران اصلی منطقه، گسترش نفوذ خود در سوریه را راه رهایی از مسئله کورد می‌داند. این رویکرد به وضوح در تلاش‌های این کشور برای هدف قرار دادن ساختار کانتونی شمال سوریه و رهبران آن، که قدرتمندترین نیروی یکپارچه سوریه به شمار می‌روند، نمایان است. به این ترتیب، نظم آینده سوریه و میزان نفوذ ترکیه در آن، نقش تعیین‌کننده‌ای در چگونگی حل مسئله کورد خواهد داشت.
حفظ مدل دموکراتیک نیازمند اتحاد و همبستگی
روژاوا، که حاصل همبستگی و اتحاد نیروهاست، امروز بیش از هر زمان دیگری به حفظ این اتحاد نیاز دارد تا در میان بازی‌های قدرت منطقه‌ای و جهانی آسیب نبیند. سوریه اکنون در معرض خطر تقسیم میان قدرت‌های بزرگ قرار دارد و مدل دموکراتیک شمال و شرق این کشور، در تنهایی خود نیازمند پشتیبانی قوی نیروهای کورد، چپ و دموکرات است. همان اتحادی که به شکل‌گیری کانتون‌ها انجامید، امروز می‌تواند آنها را در برابر زیاده‌خواهی‌های بزرگ و کوچک قدرت‌های امپریالیستی حفظ کند.
آینده سوریه تنها با مشارکت فعال خلق‌های این کشور قابل ساخته شدن است. ساختار کانتونی موجود، که باثبات‌ترین و دموکراتیک‌ترین مدل در سوریه به شمار می‌رود، می‌تواند الگویی برای آینده‌ای باثبات و صلح‌آمیز، نه تنها در سوریه بلکه در کل خاورمیانه باشد. تبدیل بحران کنونی به فرصتی برای حل مشکلات، وظیفه‌ای است که نه بر دوش دولت‌ها، بلکه بر عهده خلق‌ها قرار دارد.
ضرورت پذیرش مسئولیت در یافتن راه‌حل
در شرایط کنونی، علوی‌ها، دروزی‌ها و کوردها با تهدیدات جدی روبرو هستند و نمی‌توان در برابر این وضعیت سکوت کرد. جلوگیری از تراژدی‌های انسانی جدید و برطرف کردن خطرات موجود، نیازمند مشارکت فعال نیروهای دموکراتیک در کشورهای همسایه، خلق‌های منطقه و به ویژه ملت کورد است. بازسازی سوریه باید نه علی‌رغم خواست سوری‌ها، بلکه با مشارکت مستقیم آنها صورت گیرد و این مسئولیتی است که امروز بیش از هر زمان دیگری بر دوش نیروهای دموکراتیک منطقه قرار دارد.