پیروزی حقوق زنان در غنا به عنوان قانون اقدام مثبت تصویب شد - آینده‌ی این قانون چگونه خواهد بود
جوزفین جارپا داونی، دانشگاه هوارد
تصویب لایحه‌ی اقدام مثبت (برابری جنسیتی) توسط پارلمان غنا، در ۹ آگوست ۲۰۲۴، پیروزی حقوق زنان را در این کشور رقم زد. این لایحه که اکنون سال‌ها از تدوین آن می‌گذرد، نتیجه‌ی لابی‌گری و اعتراض چندین بازیگر، متحد و فعال برای بیش از یک دهه است. لایحه‌ی موجود اجبار می‌کند که زنان در ارگان‌های تصمیم‌گیری اصلی زیست عمومی در مناصب اصلی انتخاب شوند. آفریقا با وکیل و محقق جنسیت، جوزفین جارپا داونی در مورد جنبه‌های کلیدی این لایحه صحبت کرد.
جنبه‌های کلیدی قانون جدید چیست؟
این لایحه در تلاش است دستیابی به برابری جنسیتی در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، آموزشی و فرهنگی جامعه‌ی غنا را تضمین کند.
بخش‌های اصلی تصمیم‌گیری تحت پوشش نسخه فعلی این لایحه، دفاتر عمومی مانند پست‌های وزارتی و شورای دولتی (هیئت مشورتی رئیس‌جمهور) هستند. همچنین بندهایی وجود دارد که خدمات عمومی، قوه‌ی قضائیه و اتحادیه‌های صنفی را پوشش می‌دهد.
یک بند دولت را موظف می‌کند که در بودجه‌بندی جنسیتی مشارکت کنند. وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی باید ردیف بودجه‌ای خاصی را برای رسیدگی به موضوعات جنسیتی که در برنامه‌های سازمان‌ها مشخص شده است، تعریف کنند.
بند دیگری احزاب سیاسی را ملزم می‌کند که برابری جنسیتی را در فرآیندهای انتخاباتی و انتصابی خود اتخاذ کنند.
بند ۳۱ این قانون، آزار کلامی علیه زنان را جرم می‌داند.
این لایحه در پی دستیابی به برابری جنسیتی تا سال ۲۰۳۰ است. معیارهای دستیابی به این اهداف در کنترل دولت است. دولت موظف است سیاست‌ها و برنامه‌های‌خود را برای رسیدگی به عدم‌تعادل جنسیتی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی در بخش‌های دولتی و خصوصی ارتقا دهد.
شانس موفقیت قانون جدید چقدر است؟
غنا یکی از امضاکنندگان چندین قانون و معاهده‌ی منطقه‌ای و بین‌المللی برای حقوق زنان است. در سطح داخلی، می‌توان به قوانین اصلی از قبیل ارتقای حقوق زنان، کاهش خشونت خانگی و کنترل قانون قاچاق انسان اشاره کرد. قوانین دیگری که به طور غیرمستقیم با حمایت از زنان و گسترش دسترسی به عدالت در ارتباط است نیز تصویب شده است که قوانین قابل‌ستایشی هستند. با اینحال کیفیت اجرا کمتر از حد مطلوب بوده است و با توجه به این تاریخ، باید خوش‌بینی محتاطانه‌ای در مورد تصویب این لایحه وجود داشته باشد.
در اجرای قانون از پرداختن به چالش‌هایی که زنان با آن روبرو هستند کوتاهی شده است. برای مثال، اجرای قانون بر عهده‌ی وزارت جنسیت و حفاظت اجتماعی کشور است که با کمیته‌ی برابری جنسیتی پارلمان غنا همکاری می‌کند. متأسفانه، این وزارتخانه در طول تاریخ جزو وزارتخانه‌هایی بوده است که بودجه‌ی محدودی داشته است. اما اگر قانون‌گذاری فاقد نیروی انسانی و منابع سرمایه‌گذاری موردنیاز برای نظارت و ارزیابی باشد، چقدر موثر خواهد بود؟
کمبود بودجه‌ی معمول در سازمان‌های دولتی می‌تواند بر میزان تخصیص بودجه به معیارها و مداخلات برابری جنسیتی تأثیر بگذارد.
این لایحه مجازات سنگینی را برای عدم رعایت آنها در نظر نمی‌گیرد.
غنا برای رفع موانع مشارکت زنان در تصمیم‌گیری، چه چیزهایی می‌تواند از کشورهای دیگر بیاموزد؟
در مرحله‌ی اول، غنا می‌تواند از فعالیت‌های سیاسی اولین جمهوری خود تحت رهبری کوامه نکرومه، که عمدی در ایجاد فرصت‌هایی برای زنان واجد شرایط برای رهبری بود، درس بگیرد.
ثانیاً، شهروندان می‌توانند از نمونه‌های جوامع مادرسالار بیاموزند. در این جوامع، زنان تا حدودی قدرت تصمیم گیری در مسائل سیاسی، فرهنگی و معنوی دارند. همچنین می‌تواند خود را به عنوان یک رهبر در تغییر زندگی سیاسی و اجتماعی خود برای رسیدن به اهداف ۲۰۶۳ اتحادیه آفریقا، منشور آفریقایی حقوق بشر و حقوق مردم در مورد حقوق زنان در آفریقا (پروتکل ماپوتو) و کنوانسیون در مورد رفع همه‌ی اشکال تبعیض علیه زنان.
همچنین می‌توان از برخی کشورهای آفریقایی که سهمیه‌های جنسیتی متفاوتی را از طریق مقررات انتخاباتی یا قانون اساسی وضع کرده‌اند، درس گرفت. نامیبیا، سنگال و آفریقای جنوبی در میان ۲۰ کشور برتری بودند که با بیشترین تعداد زنان در مجلس ملی خود مشغول به فعالیت هستند. اکثر این کشورها با اعمال سهمیه‌های جنسیتی به این هدف دست یافتند.
برای مثال، رواندا با یک کابینه‌ی متوازن جنسیتی دارد که به توسعه‌ی ملی کمک می کند و به همین جهت به یک رهبر جهانی در نمایندگی زنان تبدیل شده است. همچنین در سیرالئون، تصویب قانونی در سال ۲۰۲۳ که سهمیه‌ی جنسیتی ۳۰ درصدی را اجباری می‌کرد، منجر به انتخاب زنان به مناصب دولتی شد.
مجموع این نمونه‌های داخلی و خارجی نشان می‌دهد که در صورت وجود اراده‌ی سیاسی و تغییر ذهنیت‌های اجتماعی می‌توان به برابری جنسیتی دست یافت.
علی‌رغم این پیشرفت‌ها، باید توجه داشت که زنان در برخی از این کشورها همچنان با چالش‌های جنسیتی متعددی روبرو هستند.
این نتایج متفاوت نشان می‌دهد که صرفا تصویب یک قانون، شرط کافی برای برابری جنسیتی نیست. ترتیبات نهادی لازم، در کنار حمایت مالی، باید برای اطمینان از اثربخشی هر اقدام قانونی ایجاد شود.
برای موفقیت چه چیزی لازم است؟
تصویب لایحه‌ی اقدام مثبت (برابری جنسیتی) نشان‌‌دهنده‌ی چشم‌اندازی امیدوارانه به حقوق و نمایندگی زنان در زندگی عمومی غنا است. اگرچه رسیدن به این نقطه‌ی عطف بیش از یک دهه طول کشیده است، باید خوش‌بینی محتاطانه و هوشیاری پایدار دولت برای اطمینان از اینکه قانون در حاشیه باقی نمی ماند وجود داشته باشد. حامیان حقوق زنان و متحدان برابری جنسیتی مردان باید اطمینان حاصل کنند که قانون نهایی در زندگی روزمره‌ی زنان غنا به واقعیت تبدیل خواهد شد. نمایندگی عادلانه‌ی جنسیتی در زندگی عمومی یک پیروزی برای توسعه‌ی ملی است.