شبنم توکلی

تهران- در ٢٩ شهریورر ماه در نشستی که توسط انجمن جامعه‌شناسان ایران برگزار شد خاستگاه نظری مفهوم مسئولیت اجتماعی و آسیب شناسی تجارب در ایران مورد بررسی قرار گرفت. سخنگوهای این نشست دکتر منصوره مهدی زاده هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی، دکتر نعمت‌الله فاضلی هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ، دکتر شهرام فرضی مشاور اجتماعی شرکت مهندسی و توسعه نفت، دکتر روح الله نصرتی هیئت علمی دانشگاه تهران بودند.

مسئولیت اجتماعی یک چارچوب اخلاقی است و بیانگر این است که هر نهاد، چه یک سازمان و چه یک فرد، می‌بایست بااخلاق و با حساسیت نسبت به مسائل اجتماعی، فرهنگی و محیطی رفتار کند تا به نفع جامعه به کار گرفته شود و نتیجه این اقدام به نفع جامعه بینجامد. مسئولیت اجتماعی مسئولیتی است که هر فرد باید انجام دهد تا تعادل میان اقتصاد و اکوسیستم را حفظ کند.

در این نشست دکتر منصورە مهدی زاده در مورد مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها گفتند:  مسئولیت اجتماعی شرکت فعالیت‌هایی است که پیش برنده‌ی سود و منفعت اجتماعی بوده و فراتر از منافع سازمان و آن چیزی است که قانون بایسته می‌دارد. ایشان گفتند در جامعه‌ی رانتی و تحریمی مثل ایران نمی‌توان گفت مسئولیت اجتماعی وجود دارد. در جامعه‌ی ما اغلب شرکت‌ها دولتی هستند نه مردمی. اگر شرکت خصوصی باشد دولت به آن شرکت فشار می‌آورد که مدرسه یا بیمارستان و... بسازد در حالی که این مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها نیست این کار دولت است و مسئولیت‌هایش را بر عهده‌ی شرکت‌ها می‌اندازد و در این میان یک نگاه معامله‌گرانه و یک زدوبند سیاسی بین دولت‌ها و شرکت‌ها شکل می‌گیرد . مسئولیت اجتماعی را باید متمایز کنیم از کارهای خیریه‌ای و... که وظایف دولتی است .فقدان آزادی سیاسی و نبود رقابت آزادانه باعث به وجود آمدن بسیاری از مشکلات شده است.

دکتر نعمت‌الله فاضلی نیز موضوع را از تجارب خودش به عنوان یک استاد دانشگاه شروع کرد و گفتند: برای فردی مثل من باید پرسید که تمامی کارهایی که انجام داده­‌ام چه مسئولیت اجتماعی دارد؟ در ادامه با اشاره به اینکه دانشگاه که مکانی مستقل است تصریح کرد: هر مقدار که دانشگاه استقلالش را از دست می‌دهد کارکردش را نیز از دست می‌دهد و برعکس. دانشگاهی که حکومت یا بازار و... برایش تعیین تکلیف می‌کند دیگر دانشگاه نیست و اگر هویت دانشگاهی مستقل نباشد انسان دانشگاهی وجود ندارد. اصلی‌ترین موضوع استقلال دانشگاه است و آزادی آکادمیک. متأسفانه در ایران حکومت آن‌گونه که دلش می‌خواهد استادان را گزینش و اخراج می‌کند و حتی تعیین می‌کند که چه چیزی برای دانشجویان تدریس شود.دانشگاه یک نهاد مدنی است است و مسئولیت اجتماعی خود را دارد. من به عنوان استاد دانشگاه حتی با وجود فشارهایی که از طرف حکومت بر من بود و باعث شد که زودتر از موعدم خودم را بازنشست کنم در قبال تک تک دانشجویانم، کلاس‌های درسم و ارتباط با رسانه‌ها و... مسئولیت اجتماعی خود را به جا آوردم.

دکتر شهرام فرضی نیز با تأیید سخنان دکتر منصورە مهدی زاده اشاره کردند که اگر دولت مسئولیت‌های خودش را بر عهده شرکت‌های خصوصی نگذارد شرکت‌ها مسئولیت اجتماعی خود را به جا می‌آورند. بیشترین آسیبی که به اسم مسئولیت اجتماعی وارد شده آسیب به محیط زیست است و این یک روند برگشت‌ناپذیر است و با اشاره به شرکت‌های بزرگ همانند ایران خودرو... گفت: این‌ها قرار نیستند که مدرسه بسازند همین که مسئولیت اجتماعی خود را به جا آورند و آلودگی به محیط زیست وارد نکنند کافی است.