نمایشگاه کتاب بوکان؛ از خلق فرصت تا درد سانسور
نمایشگاه کتاب بوکان از ۱۵ تا ۳۰ اردیبهشت در سالن سیمرغ برگزار می‌شود و فرصتی برای نمایش آثار زنان نویسنده و مترجم در حوزه‌های زنان، کودکان و تاریخ به دو زبان فارسی و کوردی است. با وجود گرانی کاغذ، زنان همچنان از مخاطبان پرشور این نمایشگاه‌اند.
شبنم رحیم‌زاده
بوکان- در میانه‌ی بحران کمبود نویسنده و خواننده، سانسور گسترده و افزایش قیمت کتاب‌ها، نمایشگاه‌های محلی کتاب هنوز جایگاه خود را میان علاقه‌مندان حفظ کرده‌اند. یکی از این نمایشگاه‌ها، نمایشگاه کتاب بوکان است که از ۱۵ تا ۳۰ اردیبهشت در سالن سیمرغ در حال برگزاری است؛ نمایشگاهی که آثار متنوعی به زبان‌های فارسی و کوردی را در معرض دید عموم قرار داده است. کتاب‌هایی در زمینه‌ی تاریخ، رمان، اقتصاد، زبان، کودکان و مسائل زنان، با وجود قیمت‌های بالا اما همراه با تخفیف‌هایی نسبی، در دسترس بازدیدکنندگان قرار دارد و اکثر مخاطبان آن نیز زنان هستند.
زنان می‌نویسند، ترجمه می‌کنند، تغییر می‌سازند
در میان کتاب‌های ارائه‌شده، سهم آثار مرتبط با زنان یا نوشته‌شده توسط زنان قابل‌توجه است. با این حال، بیشتر این آثار یا در قالب ترجمه‌اند یا نوشته‌هایی هستند که زیر فشار سانسور تا حدودی قالب خود را حف کرده‌اند در میدان بمانند؛
اوین.ع، یکی از نویسندگان محلی، در گفت‌وگو با ما درباره‌ی وضعیت کتاب‌های زنانه و فضای ادبیات در ایران و روژهلات چنین می‌گوید: «در حال حاضر نه تنها بحران خواننده بلکه بحران نویسنده هم وجود دارد. بسیاری از آثار، به‌ویژه در حوزه‌ی مسائل زنان، اجازه‌ی چاپ پیدا نمی‌کنند. یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌های ما ترجمه‌ی آثار جهانی‌ست که می‌تواند تأثیر جدی بر جامعه و زنان داشته باشد؛ نمونه‌های این‌گونه ترجمه‌ها در این نمایشگاه هم دیده می‌شود. زنان در جامعه‌ی ما با نوشتن و خواندن کتاب، در حال شکستن تابوهایی هستند که ریشه در تاریخ دارند. هرگونه فعالیت در این عرصه، نوعی مبارزه‌ی ارزشمند است.»
از فالاچی تا فروغ؛ زنانی که هنوز خوانده می‌شوند
در غرفه‌های مختلف نمایشگاه، آثار نویسندگان برجسته‌ی زن جهانی مانند اوریانا فالاچی، هانا آرنت و زندگینامه‌هایی از زنان موفق به چشم می‌خورد. به گفته‌ی غرفه‌داران، مخاطبان اصلی این آثار نیز عمدتاً زنان هستند و فروش نسبتاً بالایی دارند. از میان نویسندگان ایرانی، آثاری از پونه مقیمی، فروغ فرخزاد در حوزه‌ی شعر و رمان در فهرست پرفروش‌های نمایشگاه قرار دارند.
ادبیات کوردی؛ صدایی زنده اما مهجور
در میان کتاب‌هایی به زبان کوردی، آثاری از نویسندگان زن روژهلات چون لیلا بهرام‌بیگی، هتاو خورشیدی، مهپاره لاهیجانی، لیلا نورانی و ... جایگاه ویژه‌ای دارند. هرچند سهم ترجمه به کوردی همچنان بسیار کمتر از تولیدات ادبی‌ست، اما همین تعداد محدود نیز توانسته‌اند مخاطبانی وفادار و پیگیر را جذب کنند. بسیاری از زنان توانسته‌اند در حوزه‌ی ادبیات کودک که پایه‌ای برای پرورش آینده‌ی جامعه است، مسائل را به زبانی رسا بیان کنند و همچنین از این طریق محافظ زبان مادری باشند همچنین بخشی از فرهنگ وتاریخ روژهلات و موکریان نیز به دست همین زنان به رشته‌ی تحریر در آمده است.
جای خالی کتاب‌هایی که سانسور بلعید
هرچند نمایشگاه با تنوعی نسبی همراه بود، اما جای بسیاری از آثار، به‌ویژه از نویسندگان زن و مستقل، به‌وضوح خالی‌ست. آثاری که در صف‌های طولانی سانسور مانده‌اند و هرگز مجوز انتشار نگرفته‌اند. همین خلأ، به‌قول اوین.ع، نشان‌دهنده‌ی وضعیت بحرانی نشر در ایران است:«جای خیلی‌ها این‌جاست، اما نیستند. قلم‌شان در کشوها مانده است؛ زیر لایه‌های سانسور اثرشان در حال خاک خوردن است.» وضعیت سانسور گاهی به جایی می‌رسد که برخی آثار که سال گذشته در این نمایشگاه‌ها بودند، امسال شامل مجوز چاپ دوم نشده و جایشان خالی ماند.