مصاحبه با ساره مارچا: پیگیری حقوقی پرونده ترور ناگیهان آکارسل
ساره مارچا، عضو ابتکار عمل بین‌المللی عدالت برای ناگیهان آکارسل، درباره پرونده ناگیهان آکارسل که به قتل رسیده است، گفت: «قاتل در دادگاه اعتراف کرد که از طرف دولت ترکیه مأمور شده بود. ما باید برای محاکمه قاتلان واقعی مبارزه کنیم.»
دیرن انگیزک
مرکز خبر - ناگیهان آکارسل، روزنامه‌نگار و عضو هیئت تحریریه مرکز تحقیقات ژنئولوژی و مجله ژنئولوژی، در ۴ اکتبر ۲۰۲۲ در شهر سلیمانیه در پی حمله مسلحانه جان خود را از دست داد. مهاجم که قصد فرار به شهر هولیر داشت، در آخرین نقطه بازرسی امنیتی تحت کنترل اتحادیه میهنی کوردستان در خروجی شهر سلیمانیه دستگیر شد. در ۲۴ دسامبر ۲۰۲۳، قاتل که یک شهروند ترک به نام اسماعیل راسم رفعت پکر بود، توسط دادگاه عالی منطقه فدرال کوردستان عراق به اعدام محکوم شد. با این حال، نه افکار عمومی و نه نزدیکان ناگیهان آکارسل از روند تحقیقات یا دادرسی اطلاعی نداشتند.
ساره مارچا، عضو مرکز تحقیقات ژنئولوژی بروکسل و ابتکار عمل بین‌المللی عدالت برای ناگیهان آکارسل، دوره زمانی از قتل ناگیهان آکارسل تا به امروز را از جنبه‌های حقوقی ارزیابی کرد.
ساره مارچا درباره روند قتل ناگیهان آکارسل گفت: «در دوره‌ای که اعتراضات «زن، زندگی، آزادی« در شرق کوردستان آغاز شده بود، ناگیهان آکارسل توسط سازمان اطلاعات دولت ترکیه هدف قرار گرفت. ما به خوبی می‌دانیم که زنان پیشرو، به ویژه زنان کورد که با فلسفه «زن، زندگی، آزادی« که رهبر آپو ایجاد کرده و با علم زن یعنی ژنئولوژی خود را توسعه داده‌اند و در تاریخ و حقیقت عمیق شده‌اند، زنان جهان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند. به همین دلیل، دولت ترکیه و تمام ذهنیت مردسالار، نیروهای اشغالگر و دولت‌های بین‌المللی نمی‌خواهند انقلاب زنان گام به گام بیشتر توسعه یابد و گسترش پیدا کند. شهادت ناگیهان آکارسل بر این اساس برنامه‌ریزی و اجرا شد.»
«قاتل به طور خاص توسط دولت ترکیه و میت سازماندهی شد»
ساره مارچا با بیان اینکه ابتکار عمل بین‌المللی عدالت برای ناگیهان آکارسل در این شرایط تشکیل شد، افزود: «این ابتکار عمل برای جلوگیری از بی‌عدالتی در قتل زنان پیشرو، به ویژه زنان کورد که برای آزادی خلق کورد و همه زنان مبارزه می‌کنند، تأسیس شد و این بسیار مهم است. این سیاست هم از نظر دولت ترکیه و هم از نظر نیروهای اشغالگر در جهان، راه را برای چنین قتل‌عام‌هایی باز می‌کند. به همین دلیل، این ابتکار عمل با همکاری صدها زن و بسیاری از سازمان‌ها تشکیل شد. از نهادهای بین‌المللی خواسته شد تا برای تأمین عدالت در این پرونده مسئولیت بپذیرند. قاتل ناگیهان آکارسل توسط دولت ترکیه و به ویژه میت سازماندهی شد. ما می‌خواهیم افراد و نهادهای مسئول این طرح کثیف آشکار و محاکمه شوند.»
ساره مارچا با یادآوری اینکه به عنوان ابتکار عمل یک سال پیش فراخوان داده بودند، گفت: «امسال بیانیه مطبوعاتی درباره پرونده منتشر شد. قاتل ناگیهان آکارسل در منطقه فدرال کوردستان محاکمه شد. کسانی که این وظیفه را پیش روی او قرار دادند یا با او همدست بودند - که ما خوب می‌دانیم و قاتل نیز در دادگاه اعتراف کرد که از طرف دولت ترکیه مأمور شده بود - علیه آنها دادخواستی تنظیم نشد. همچنین، این دادگاه از خانواده و افکار عمومی پنهان نگه داشته شد. از این نظر، نمی‌توانیم بگوییم که عدالت اجرا شده است.»
«می‌خواهیم جلوی این برنامه‌های پلید را بگیریم»
ساره مارچا اظهار داشت: «آنها قتل زنان پیشرو کورد را برنامه‌ریزی می‌کنند. دولت ترکیه قصد داشت این برنامه‌های پلید خود را در شمال و شرق سوریه، در خاک سوریه، در جنوب کوردستان و در اروپا، از جمله در پاریس، اجرا کند.» او تأکید کرد که زنان مصمم هستند جلوی این اقدامات را بگیرند.
مارچا افزود: «زنان کورد بی‌تردید پیشگامان جنبش جهانی زنان هستند. البته این محدود به آنها نیست؛ هر جا که زنان در مبارزات مردمی پیشگام باشند یا برای حقوق زنان تلاش کنند، هدف نیروهای سرکوبگر و دولت‌ها قرار می‌گیرند.» او ادامه داد: «پرونده ناگیهان آکارسل به نماد مبارزه همه زنان تبدیل شده است. در طول تاریخ، زنان مبارز همواره با تهدید جانی روبرو بوده‌اند. این مبارزه ادامه دارد و زنان هر روز با تهدیدات دولتی و ذهنیت مردسالارانه مواجه می‌شوند. نیروهای سرکوبگر با استفاده از بوروکراسی و راه‌های قانونی، خود را از مجازات نجات می‌دهند. می‌گویند قاتل دستگیر و مجازات شده، اما این کافی نیست.»
«زنان باید صدای خود را رساتر کنند»
مارچا با اشاره به قتل فمینیست‌های سیاسی و زنان پیشرو توسط دولت‌ها گفت: «دولت‌ها از انقلاب زنان هراس دارند و نمی‌خواهند چنین تحولی رخ دهد. تمام سیستم‌های حقوقی و بوروکراتیک دولت‌ها برای جلوگیری از اجرای حقوق بشر و حقوق زنان طراحی شده‌اند. برای تحقق این حقوق، سازماندهی ضروری است. زنان باید صدای خود را بلندتر کنند، فعال‌تر باشند و موضع خود را در برابر نیروهای سیاسی قدرت‌طلب، چه در کوردستان و چه در جهان، نشان دهند. این بسیار مهم است؛ هرچند بسیاری هنوز به راه‌حل‌های نهادهای بین‌المللی امیدوارند، اما در واقعیت، خود این سیستم ریشه مشکلات است. ذهنیت مردسالارانه و سیستم‌های سرکوبگر که زنان را هدف قرار می‌دهند، هرگز محاکمه نمی‌شوند.
به همین دلیل، اولین هدف ابتکار عمل عدالت برای ناگیهان آکارسل، متحد کردن زنان حول این واقعیت‌هاست. زنان می‌توانند درباره این مسائل گفتگو کنند و دیدگاه‌های خود را در سطح جهانی گسترش دهند. هدف دیگر، پیگیری حقوقی این پرونده است. ما می‌توانیم دستور کار خود را در نهادهای بین‌المللی مطرح کنیم. اگر در این قتل‌ها عدالت اجرا نشود، زنان پیشرو همواره هدف نیروهای سرکوبگر خواهند بود. زنان می‌توانند از این طریق توانایی‌های دفاعی خود را نیز تقویت کنند. آنها می‌توانند در هر زمینه‌ای سازماندهی شوند، از نظر حقوقی پیشرفت کنند، اقدامات عملی انجام دهند و جنبشی قدرتمند علیه نیروهای مخالف انقلاب زنان ایجاد کنند.»
«به عنوان ابتکار عمل، می‌خواهیم در آینده از این وقایع پیشگیری کنیم»
ساره مارچا تأکید کرد که ابتکار عمل بین‌المللی عدالت برای ناگیهان آکارسل عمدتاً بر جنبه‌های حقوقی روند دادرسی تمرکز دارد. او گفت: «ما همواره تحولات این پرونده را به اطلاع عموم می‌رسانیم. همچنین، هدف ما آشکار کردن مسئله قتل زنان پیشرو در سطح جهانی و کوردستان است. ما می‌خواهیم زنان را حول این موضوع متحد کنیم تا بتوانیم در آینده از وقوع چنین حوادثی جلوگیری کنیم. افرادی که زنان پیشرو را هدف قرار می‌دهند نباید آزادانه فعالیت کنند؛ آنها باید بدانند که با مقاومت و عدم پذیرش روبرو خواهند شد. وظیفه ماست که این برنامه‌های ناعادلانه را افشا و خنثی کنیم. به همین دلیل، تمام فعالیت‌های ما بر این اساس انجام می‌شود و هر اقدامی که صورت می‌گیرد، با افکار عمومی در میان گذاشته خواهد شد.»
مارچا خاطرنشان کرد که نهادهای بین‌المللی، هم توسط دولت‌ها و هم توسط سازمان‌های جامعه مدنی، برای حمایت از حقوق مردم و زنان ایجاد شده‌اند. با این حال، او اظهار داشت که علی‌رغم عضویت دولت ترکیه در نهادهایی مانند شورای اروپا و سازمان ملل متحد، این نهادها در مورد نقض حقوق زنان و حقوق بشر سکوت می‌کنند. مارچا تأکید کرد: «این نهادها باید به مسئولیت‌های خود عمل کنند. اولین درخواست ما جلوگیری از این قتل‌عام‌هاست. این اقدامات ناعادلانه، صرف نظر از اینکه توسط چه دولتی انجام می‌شود، نقض آشکار قوانین بین‌المللی، حقوق زنان و حقوق بشر است. این برنامه‌ها علیه انسانیت است و باید متوقف شود. ما خواستار تحقیقات جامع در مورد برنامه‌ریزان قتل ناگیهان آکارسل و دیگر زنان پیشرو کوردستان هستیم. افرادی مانند اسماعیل پکر، که از شمال به جنوب کوردستان رفت تا ناگیهان را به قتل برساند، باید شناسایی و محاکمه شوند. ما از تمام سازمان‌های حقوق بشری می‌خواهیم که در این زمینه نقش فعال‌تری ایفا کنند. آنها در نهادهای بین‌المللی و افکار عمومی تأثیرگذار هستند و باید به وظایف خود عمل کنند.»
«افکار عمومی و خانواده ناگیهان از روند دادگاه بی‌اطلاع ماندند»
مارچا با تأسف اعلام کرد که در جریان روند دادرسی، خانواده آکارسل و افکار عمومی در بی‌خبری نگه داشته شدند. او گفت: «طبق اطلاعات ما، در دسامبر ۲۰۲۳ دادگاهی در جنوب کوردستان اسماعیل پکر را به اعدام محکوم کرد. اما هیچ اقدامی علیه آمران این جنایت صورت نگرفت. هیچ اطلاعاتی منتشر نشد و هیچ تحقیق جدی‌ای آغاز نشد. نه افکار عمومی و نه خانواده ناگیهان از برگزاری این دادگاه مطلع نشدند. این روند مشابه آنچه در پاریس شاهد بودیم، دور از چشم جامعه انجام شد. ما شاهدیم که برای زنانی که در چهار بخش کوردستان به قتل رسیده‌اند، هیچ تضمینی برای اجرای عدالت وجود ندارد. ما این وضعیت را در مورد دادگاه ناگیهان آکارسل نیز نمی‌پذیریم. مسئله فقط قاتل نیست؛ عاملان اصلی همچنان آزادانه به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. ما به عنوان ابتکار عمل بین‌المللی عدالت برای ناگیهان آکارسل، این روند را به رسمیت نمی‌شناسیم.»
نامه سرگشاده به سازمان ملل متحد و شورای اروپا
ساره مارچا اعلام کرد که سال گذشته نامه‌ای سرگشاده به سازمان ملل، نهادهای بین‌المللی در اروپا و سازمان‌های حقوق بشری ارسال شد. او گفت: «زنان حقوقدان، دانشگاهی، هنرمند و فعالان حقوق زنان یکصدا این فراخوان را صادر کردند. ما جزئیات پرونده ناگیهان آکارسل را همه جا تشریح کردیم. هدف ما فراتر از نهادهای رسمی بود؛ می‌خواستیم هر زنی با نام ناگیهان آکارسل آشنا شود.»
مارچا افزود: «متأسفانه، دادگاه در جنوب کوردستان بدون اطلاع خانواده، وکلا یا ابتکار عمل ما برگزار شد. اطلاعات مربوط به محاکمه قاتل، صدور حکم اعدام و جزئیات تحقیقات بعداً منتشر شد. ما می‌دانیم که تحقیقات جامعی صورت نگرفته است.»
او ادامه داد: «ما قصد داریم آگاهی عمومی درباره این پرونده را افزایش دهیم. برنامه‌های ما شامل برگزاری پنل‌های آنلاین، شرکت در کنفرانس‌ها و حضور در رویدادهای مرتبط با قتل زنان پیشرو در سراسر جهان و کوردستان است. ما این مبارزه را گام به گام و در تمام زمینه‌ها ادامه خواهیم داد.»
ساره مارچا تأکید کرد: «از نظر حقوقی و سیاسی، نهادهای بین‌المللی در ترکیه و سراسر جهان باید در قبال جنایات علیه بشریت و حقوق زنان مسئولیت بپذیرند و عاملان را محاکمه کنند. ما می‌خواهیم این موضوعات را در دستور کار این نهادها قرار دهیم تا واقعیت دولت‌ها را بیشتر آشکار کنیم.» او همچنین هشدار داد که شاهد تلاش‌هایی برای بستن این پرونده بوده‌اند.
سوء قصد به جان زنان پیشرو، پیشینه‌ای طولانی دارد
مارچا خاطرنشان کرد: «این اولین بار نیست که زنان پیشرو هدف قرار می‌گیرند. ما شاهد بودیم که چگونه پرونده‌های مشابه در پاریس در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۲۲ سرپوش گذاشته و پنهان شدند. ما مصمم هستیم با همکاری حقوقدانان، دانشگاهیان و مدافعان حقوق زنان این مسئله را پیگیری کنیم.»
او ادامه داد: «ناگیهان آکارسل به عنوان یک زن کورد، در پی توسعه تاریخ، فرهنگ و علم ژنئولوژی بود. ادامه دادن راه او و پروژه‌هایش، پاسخی به عاملان این جنایت خواهد بود. اگر بتوانیم از زنان پیشرو محافظت کنیم و ذهنیت مردسالارانه و قدرت‌طلب را تغییر دهیم، می‌توانیم بگوییم در مأموریت خود موفق بوده‌ایم.»
«باید برای محاکمه قاتلان واقعی مبارزه کنیم»
مارچا در پایان گفت: «زنان حقوقدان در تلاشند تا این پرونده را به دادگاه‌های بین‌المللی منتقل کنند. ما از تمام زنان حقوقدان، فعالان حقوق بشر، هنرمندان و دانشگاهیان می‌خواهیم در این مبارزه مشارکت کنند. برای تحقق عدالت، همه باید نام ناگیهان آکارسل را زنده نگه دارند و درباره دلایل هدف قرار گرفتن زنان پیشرو گفتگو کنند. زنان سیاستمدار باید نقش فعال‌تری ایفا کنند و در تمام عرصه‌ها حضور داشته باشند. ما باید برای محاکمه عاملان اصلی مبارزه کنیم تا قانون اجرا شود و عدالت برقرار گردد. هدف ما ساختن آینده‌ای است که در آن زنان کمتر قربانی شوند و انقلاب زنان پیشرفت بیشتری داشته باشد.»