مراکش؛ نشست هم‌اندیشی در مسیر ریشه‌کنی بی‌سوادی
با شعار «چگونه بی‌سوادی در مراکش-آسفی کاهش یابد؟»، فدراسیون اتحادیه حقوق زنان، با همکاری سازمان «اوکسفام» در منطقه مراکش-آسفی، نشستی هم‌اندیشی برگزار کرد تا به بررسی پدیده شیوع بی‌سوادی، به‌ویژه در مناطق روستایی، بپردازد.
رجا خیرات
مغرب- شرکت‌کنندگان در نشست هم‌اندیشی مراکش اتفاق نظر داشتند که افزایش نرخ بی‌سوادی در میان زنان پدیده‌ای پیچیده است و نیازمند همکاری و هماهنگی میان تمامی فعالان و شرکای مرتبط برای کاهش آن است.
فدراسیون اتحادیه حقوق زنان با همکاری سازمان «اوکسفام» در منطقه مراکش-آسفی، روز پنجشنبه ۱۶ ژانویه، نشستی هم‌اندیشی برگزار کرد که به بررسی پدیده شیوع بی‌سوادی در این منطقه اختصاص داشت. این نشست با شعار « چگونه بی‌سوادی در مراکش-آسفی کاهش یابد؟برگزار شد و بخشی از پروژه‌ای با عنوان «حفظ کرامت آسیب‌دیدگان زلزله حوز» بود.
زهرا صدیق، عضو فدراسیون اتحادیه حقوق زنان، در سخنانی اظهار داشت که این نشست هم‌اندیشی در چارچوب پروژه «حفظ کرامت آسیب‌دیدگان زلزله حوز» برگزار شده است. این پروژه شامل محور‌ها و مداخلات مختلفی بوده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها «مبارزه با بی‌سوادی» به‌ویژه در میان زنان است.
وی توضیح داد که این محور، که طی یک‌سال و نیم اجرا شد، بسیاری از مشکلات و نیازها را آشکار کرد، از جمله نرخ بالای بی‌سوادی در مناطق دورافتاده، به‌ویژه در میان زنان.
او همچنین افزود که مراکش برنامه‌ها و راهبردهای متعددی برای کاهش این پدیده تدوین کرده است. به همین منظور، این نشست میزبان نهادهای رسمی، فعالان حوزه آموزش بزرگسالان، سازمان‌های حقوقی محلی، و همچنین دانشگاه قاضی عیاض، شورای جماعتی شهر مراکش، آژانس منطقه‌ای مبارزه با بی‌سوادی و آکادمی منطقه‌ای آموزش و پرورش منطقه مراکش بود. این نهادها به‌عنوان شرکای اصلی در اجرای این برنامه‌ها و طرح‌ها نقش‌آفرینی می‌کنند.
وی تأکید کرد که هدف از برگزاری این نشست، بررسی پدیده بی‌سوادی، روشن ساختن دلایل آن و ارائه راه‌حل‌های مشترک در جهت دستیابی به توصیه‌هایی است که می‌تواند به کاهش این معضل کمک کند. توصیه‌های ارائه‌شده در این نشست به مسئولان انتقال داده خواهد شد، تا ضمن عمومی‌سازی، زمینه اجرای آن‌ها در عمل فراهم شود.
او همچنین خاطرنشان کرد که دستیابی به توسعه پایدار تنها از طریق تحقق برابری واقعی میان زنان و مردان امکان‌پذیر است و ریشه‌کن کردن بی‌سوادی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل آسیب‌پذیری و تبعیض جنسیتی، نقشی کلیدی در این مسیر دارد. بی‌سوادی مانعی جدی برای زنان محسوب می‌شود و آنان را از فرصت‌های شغلی محروم کرده و به انزوای اجتماعی می‌کشاند.
وی اشاره کرد که بی‌سوادی باعث می‌شود زنان از نظر روانی احساس کنند که در جامعه نقش مؤثری ندارند. بنابراین، این مسئله چالشی جدی برای مراکش است که در تلاش برای تحقق اهداف مدل توسعه‌ای خود می‌باشد.
او افزود که مراکش تاکنون مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌ها را در این زمینه تصویب کرده است، اما در عمل نیاز به سیاست‌هایی است که بر پایه یک مرجعیت حقوقی استوار باشد و به‌طور کامل رویکرد جنسیتی را رعایت کند.
در خصوص هماهنگی میان نهادهای فعال در این حوزه، وی توضیح داد که نبود این هماهنگی یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش نرخ بی‌سوادی است. او تأکید کرد که در صورت ایجاد هماهنگی، می‌توان به نتایج مثبتی دست یافت و در کاهش این پدیده که مراکش را در رتبه‌های بسیار پایین جهانی قرار داده، مؤثر بود.
از نظر ملی، منطقه مراکش-آسفی دومین منطقه با بالاترین نرخ بی‌سوادی در کشور است، مسئله‌ای که می‌تواند نابرابری‌های اجتماعی بزرگی ایجاد کند. این شرایط چالش‌های جدی را برای دستیابی به توسعه پایدار که انسان را در مرکز توجه خود قرار می‌دهد، مطرح می‌سازد.
از سوی دیگر، سلمی آیت مولید، یکی از شرکت‌کنندگان در نشست و مربی برنامه سوادآموزی در روستای ایغيل واقع در منطقه حوز، فقر و آسیب‌پذیری را از مهم‌ترین عوامل گسترش بی‌سوادی در مناطق روستایی دانست.
وی با اشاره به تجربیات خود در این حوزه بیان کرد که زنان علاقه زیادی به یادگیری نشان می‌دهند تا بتوانند زندگی خود را به شکلی بهتر تغییر دهند.
او اشاره کرد که در ابتدا ۴۵ زن روستایی به برنامه سوادآموزی پیوستند، اما به سرعت تعداد آنان به ۶۰ نفر افزایش یافت. به‌طوری که برخی از آن‌ها تمایل خود را برای شرکت در امتحانات دوره‌های متوسطه و دبیرستان ابراز کردند. این امر نشان‌دهنده آن است که زنان به مبارزه با بی‌سوادی علاقه‌مند هستند.
در مورد ترک تحصیل دختران روستایی، او تأکید کرد که فاصله زیاد مدرسه از روستاها عامل اصلی این مشکل است. به‌طور خاص برای روستای ایغيل، مدرسه‌ای که آن‌ها به آن مراجعه می‌کنند، ۱۳ کیلومتر فاصله دارد و دبیرستان نیز ۲۹ کیلومتر از روستا دور است. این فاصله‌ها باعث می‌شود که والدین دختران خود را از ادامه تحصیل منصرف کرده و آنان را در سنین پایین، وادار به ازدواج می‌کنند.
زهرا آیت، یکی از زنان بهره‌مند از برنامه سوادآموزی در روستای ایغيل (که مرکز زلزله سال گذشته بود)، معتقد است که تحصیل برای زنان بسیار مهم است. او توضیح داد که به‌دلیل فاصله زیاد مدرسه از روستا، تحصیل خود را در سطح دوم ابتدایی متوقف کرده است. زهرا تأکید کرد که او علاقه‌مند به شرکت در امتحانات دوره متوسطه است و پس از آن، قصد دارد دیپلم (شهادت‌نامه دبیرستان) بگیرد تا بتواند زندگی خود را به سمت بهبودی تغییر دهد.
در خصوص مشکلات ادامه تحصیل در روستای خود، او گفت که تعداد دانش‌آموزان بیش از ۲۷۰ نفر است، در حالی که تنها چهار اتوبوس در منطقه برای حمل و نقل وجود دارد. این امر باعث می‌شود که والدین مجبور شوند فرزندان خود را در مراحل ابتدایی تحصیل از مدرسه خارج کرده و به دلیل مشکلات حمل و نقل، آن‌ها را از ادامه تحصیل منصرف کنند.
شرکت‌کنندگان در نشست تأکید کردند که علی‌رغم تلاش‌های مراکش برای کاهش پدیده بی‌سوادی، به‌ویژه در میان زنان، بی‌سوادی همچنان یک پدیده زنانگی محسوب می‌شود. طبق آمارهای سال ۲۰۲۴ از اداره برنامه‌ریزی ملی، نرخ بی‌سوادی در منطقه مراکش-آسفی برای زنان ۳۶.۲٪ است، در حالی که این نرخ برای مردان ۲۱.۵٪ می‌باشد. این وضعیت باعث می‌شود که این منطقه در رتبه دوم ملی از نظر شاخص‌های بی‌سوادی قرار گیرد.
آن‌ها اشاره کردند که با وجود تنوع استراتژی‌هایی که دولت برای مقابله با این پدیده اتخاذ کرده، از جمله تقویت برنامه‌های آموزشی غیررسمی، فراهم آوردن فرصت‌های آموزش برای بزرگسالان، و مشارکت فعال جامعه مدنی در این زمینه از طریق برگزاری کمپین‌های آگاهی‌بخشی درباره اهمیت تحصیل و ارائه دروس و خدمات برای کاهش بی‌سوادی، هنوز چالش‌های بزرگی وجود دارد که مانع از دستیابی به اهداف مورد نظر می‌شود. این چالش‌ها به‌ویژه در زمینه نرخ بالای بی‌سوادی در میان زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، مشهود است.
آن‌ها نتیجه‌گیری کردند که افزایش نرخ بی‌سوادی در میان زنان، دسترسی آن‌ها به فرصت‌های موجود و بازار کار را محدود می‌کند و همچنین نابرابری‌های جنسیتی را تقویت می‌کند. بی‌سوادی، زنان را از حقوق بنیادی خود محروم می‌سازد، از جمله مشارکت در زندگی عمومی، اتخاذ تصمیماتی که بر زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد و دستیابی به استقلال اقتصادی. علاوه بر این، بی‌سوادی فرصت‌های آن‌ها برای دسترسی به خدمات مختلف را نیز کاهش می‌دهد.
مداخلان تأکید کردند که آسیب‌پذیری، فقر و کمبود وسایل حمل و نقل از مهم‌ترین دلایل ترک تحصیل دختران است. آن‌ها همچنین بیان کردند که بی‌سوادی تنها به عدم توانایی در خواندن و نوشتن محدود نمی‌شود، بلکه به دشواری دسترسی به آموزش‌های مختلف نیز مرتبط است. علاوه بر این، دخترانی که در سنین پایین از تحصیل منصرف می‌شوند، به سرعت از فرصت‌های موجود برای مشارکت در زندگی عمومی و کمک به توسعه اجتماعی عقب می‌مانند.
در پایان افزودند: باید تمامی امکانات موجود بسیج شوند و عنصر انسانی در مرکز سیاست‌های عمومی قرار گیرد تا مراکش بتواند در راستای پیشرفت، ادغام اجتماعی و پایداری گام بردارد. هدف این است که تا سال ۲۰۲۹، بی‌سوادی کاملاً ریشه‌کن شود.