مرکز خبر- مکزیک نخستین رئیس‌جمهور زن خود را در سال ۲۰۲۴ انتخاب خواهد کرد، همه‌چیز تا ماه ژوئن پیش‌بینی‌شده است و غافلگیری‌ای در کار نخواهد بود.

پس از آنکه یکایک احزاب پیشرو مکزیک، هر کدام یک زن را به عنوان کاندیدای خود در انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور معرفی کردند، این واقعه‌ی مهم قطعی شد. حزب حاکم مورنا، کلودیا شینباوم، شهردار سابق مکزیکوسیتی و حزب اقدام ملی، شوچیل گالوز، سناتور راست میانه‌ی حزب را به عنوان کاندیداهای خود در انتخابات معرفی کردند.

این گزارش به عنوان آخرین مطالعه‌ی محققان اصلی سیاست و جنسیت در مکزیک، به این نتیجه رسید که در واقع اپتیک با قدرت واقعی یکسان نیست و همین مسئله در انتخاب این رئیس‌جمهور زن مورد مناقشه است. آیا هفتاد سال پس از کسب حق رأی زنان در مکزیک، این کشور به ایجاد تغییراتی در جهت اعطای برابری واقعی به زنان نزدیک خواهد شد؟

 

مبارزه‌ی نابرابر در جهت برابری جنسیتی

پس از اصلاحات انتخاباتی دهه‌ی پیش، که ایجاد برابری جنسیتی را در  نامزدهای مجلس مکزیک الزامی کرد، اکنون زنان نیمی از کنگره را نمایندگی می‌کنند. آنا لیلیا ریورا و مارسلا گوئرا کاستیلو، پست‌های برتر هر دو مجلس کنگره را به خود اختصاص داده‌اند. در همین حال، نورما لوسیا پینا نخستین زنی است که به عنوان قاضی ارشد دادگاه عالی مکزیک مشغول به فعالیت است.

اما انتخاب زنان در مناصب عالی لزوماً توازن قدرت را به معنای واقعی تغییر نمی‌دهد. این شیوه در واقع همان چیزی است که کارشناسان مسئله‌ی زنان در سیاست، آن را «نمایندگی توصیفی» می‌نامند، در این شکل از نمایندگی توصیفی، رهبران سیاسی در واقع کارکردی مشابه رأی‌دهندگان داشته و در تعیین سیاست‌های حفاظتی، قدرت خاصی ندارند. در مقابل، «نمایندگی اساسی» زمانی اتفاق می‌افتد که مقامات قوانینی را وضع کنند که واقعاً به نفع گروه‌های نماینده باشد.

محققانی که تفاوت بین این دو را مطالعه می‌کنند، از جمله سونیا آلوارز، مالا هتون و جنیفر پیسکوپو، دریافته‌اند که پیروزی در حوزه‌های عمومی، مانند حق رأی یا تصدی پست، به ندرت منجر به پیشرفت زنان در فضاهای خصوصی، از جمله آزادی باروری، حق سقط جنین یا مسائل مربوط به خشونت خانگی خواهد شد.

به عبارت دیگر، مکزیک ممکن است در ارتقای زنان به مناصب رهبری سیاسی از بسیاری از کشورها - از جمله ایالات متحده - پیشی گرفته باشد، اما همچنان ننگ و خودکامگی که ریشه در تاریخی اقتدارگرا دارد را به طور کامل رها نکرده است.

در دهه‌ی ۱۹۹۰، جنبش‌های فمینیستی در سرتاسر آمریکای لاتین، پیشرفت‌های بزرگی را در حوزه‌ی حقوق زنان به همراه آوردند. در پایان این دهه، بسیاری از کشورها قوانین جدیدی را علیه خشونت مبتنی بر جنسیت تصویب کردند و سهمیه‌بندی جنسیتی در نامزدی احزاب، به یکی از اولویت‌های اصلی آنان بدل شد. این اقدامات نتایج قابل‌قبولی به همراه داشت و در طول ۱۷ سال گذشته، هفت زن در سراسر آمریکای مرکزی و جنوبی به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شده‌اند.

با اینحال، مبارزه برای برابری جنسیتی، پیشرفت نابرابری در این کشور داشته است. مکزیک کشوری است که همچنان با نرخ‌ بالای کشتار زنان دست و پنجه نرم می‌کند. داده‌های دولتی نشان دادند که به طور متوسط روزانه ١٠ زن و دختر در مکزیک توسط شریک زندگی یا اعضای خانواده‌ی خود به قتل می‌رسند.

 

دولت متهم به آزار و اذیت

آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، رئیس‌جمهور کنونی و حزب او ، مورنا، از سوی متفکرین بسیاری به بی‌توجهی و کم‌اهمیت جلوه‌دادن بحران زن‌کشی در کشور متهم شده‌اند‌. یکی از منتقدان مدعی شده است که او «نخستین رئیس‌جمهوری است که خشونت‌ها را تا این حد آشکارا انکار می‌کند».

 لوپز اوبرادور در کنفرانس خبری روزانه‌ی «مانیارا»، در سخنان خود به وضوح  زبانی سرشار از توهین و تجاوزهای لفظی علیه زنان دارای مقام و پست، از جمله گالوز (نامزد ریاست جمهوری ۲۰۲۴) داشت. در ژوئیه ۲۰۲۳، مؤسسه‌ی ملی مستقل انتخابات، لوپز اوبرادور را به هدف قراردادن گالوز در اظهارات تحقیرآمیز مرتبط با جنسیت متهم کرد.

لوپز اوبرادور، پینا، قاضی عالی دیوان عالی را در طی سخنانی که انجمن ملی قضات مکزیک آنها را «نفرت‌پراکنی» توصیف کرده و قوه‌ی قضاییه فدرال آن را «خشونت مبتنی بر جنسیت» اعلام کرد، به شکل توهین‌آمیزی خطاب قرار داد. اظهارات او در تجمعی در ماه مارس، پیروانش را برانگیخت تا مجسمه‌ی پینا را بسوزانند و منتقدان را بر آن داشت که اعلام کنند چنین حملاتی صرفاً منعکس‌کننده‌ی نفرت لوپز اوبرادور از کنترل و تعادل نیست، بلکه هدف او تضعیف زنان فعال در موقعیت‌های قدرت است.

 

سیاست حمایتی مکزیک

ناظران، شینباوم، نامزد پیشتاز کنونی سال ٢٠٢۴ را جانشین دست‌گزیده‌‌ی لوپز اوبرادور می‌دانند: «او علناً از لوپز حمایت کرده و قول داده است که «تحول چهارم» لوپز را ادامه دهد، وعده‌ای برای پایان دادن به فساد دولتی و کاهش فقر که نتایج کاملا متضادی به همراه داشت.»

شینباوم به عنوان شهردار مکزیکوسیتی،  کاملا در نقطه مقابل لوپز قرار گرفت. او علناً خود را یک فمینیست توصیف کرده و از دادستان‌های ایالتی به دلیل پنهان‌کردن قتل آریادنا لوپز، یک زن ٢٧ ساله انتقاد کرده است. همزمان با این اظهارات، شینباوم تلاش کرد شرکت‌کنندگان تظاهرات گسترده علیه زنان ناپدید‌شده در سال‌های اخیر را جرم‌انگاری کند و ادعا کرد که این تظاهرات خشونت‌آمیز بوده است.

به گفته‌ی دانشمندان علوم سیاسی حتی زمانی که چهره‌ی سیاست دستخوش تغییر می‌شود، عوامل پشت پرده ممکن است کاملا ثابت بمانند. به‌ویژه در مکزیک، جایی که احزاب سیاسی درگیر سیاست‌های حمایتی هستند و رهبران حزب با تصمیم‌گیری برای اینکه چه کسی نامزد انتخابات شود وفاداری را پاداش می‌دهند.

اگر شینبام انتخاب شود، احتمالاً همچنان تابع ائتلاف مورنا بوده و تا حد زیادی به لوپز اوبرادور برای کمک به اجرای سیاست‌هایش متکی خواهد بود.

 

آینده‌ی فمینیستی مکزیک چگونه پیش‌بینی می‌شود؟

هم شینباوم و هم گالوز از زنان دفاع کرده‌اند و تجربیات خود را به عنوان زن در مسیر مبارزات انتخاباتی به اشتراک گذاشته‌اند. اما تاکنون هیچ یک از این دو نشان نداده‌اند که برنامه‌های قانونی‌شان، منافع زنان را از طریق سیاست‌هایی از قبیل گسترش دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی یا مبارزه برای مرخصی خانوادگی و دستمزد برابر در محل کار، پیش خواهد برد.

اگرچه انتقاد از لوپز اوبرادور بر مبارزات انتخاباتی شینبام سایه انداخته است، اما او در مسیر متقاعدکردن رأی‌دهندگان به تعهدش به حقوق زنان، با چالش بزرگ‌تری مواجه است.

با وجود اینکه مسیر گالوز به سمت ریاست‌جمهوری، باریک و پر از مانع است؛ توانایی او برای حمایت از دستور کار طرفدار زنان محتمل‌تر به نظر می رسد. او به طور علنی از حقوق LGBTQ+ حمایت کرد. او حتی به عنوان عضوی از حزب محافظه کار ملی اقداماتی انجام داد که می‌تواند مستقل از رهبری حزب عمل کرده و در مواقع ضروری کارایی داشته باشد.

جدا از سیاست‌های خط مقدم، حقوق زنان در مکزیک همواره در بازه‌های زمانی که رهبران متعهد به تغییر اساسی شده‌اند، حرکت رو به جلو داشته است.

لازم به ذکر است که دادگاه عالی مکزیک، تحت قضاوت پینا، تمام قوانین فدرال و ایالتی که سقط جنین را ممنوع می‌کند را خلاف قانون اساسی اعلام کرد. زمانی که پینا روی کار آمد، قول داد که حقوق زنان را در دستور کار خود قرار دهد و تا اینجا، او به قول خود عمل کرده است.

هر یک از نامزدهای ریاست جمهوری که به دنبال کسب موفقیت‌های مشابه است، باید از راه پینا پیروی کرده و پلتفرم‌های خود را حول موضوعاتی که زنان را در زندگی روزمره تحت تأثیر قرار می‌دهد، طراحی کند‌. انجام این اقدامات و دستیابی به این اهداف با کاهش نرخ زن‌کشی آغاز می‌شود.

 زنان امروزه ممکن است در حال به دست‌آوردن قدرت سیاسی در مکزیک باشند، اما سؤالی که مطرح می‌شود این است: آیا آنها از این قدرت سیاسی برای مبارزه در راه زنانی که به پست‌های‌ رهبری و ریاست می‌رسند، استفاده خواهند کرد یا خیر.