«گروه‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده، واقعیت و چشم‌اندازها»؛ سومین همایش روان‌شناسان
در سومین همایش روان‌شناسان در لبنان، مشارکت‌کنندگان به بررسی رنج‌ها و مشکلات گروه‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده‌ای مانند سالمندان، افراد دارای معلولیت، اقلیت‌های جنسیتی و جنسی، و قربانیان خشونت خانوادگی پرداختند و راه‌حل‌های مؤثر ارائه دادند.
سوزان ابو سعید
بیروت - سومین همایش روان‌شناسان لبنان با مشارکت بیش از ۵۰۰ روان‌درمانگر از سراسر مناطق این کشور و تحت عنوان «گروه‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده: واقعیت و چشم‌اندازها» برگزار شد. این همایش با حمایت وزیر امور اجتماعی، حنین السید، برگزار گردید و شامل چهار محور اصلی بود که در آن‌ها شرکت‌کنندگان به بررسی وضعیت این گروه‌ها در شرایط دشوار کنونی و ارائه راه‌حل‌هایی برای بهبود وضعیت آن‌ها پرداختند.
همایش با سخنرانی افتتاحیه‌ی مجری برنامه، میسم صعب، آغاز شد و سپس لیلى عاقوری دیرانی، رئیس اتحادیه روان‌شناسان لبنان، و وزیر امور اجتماعی، حنین السید، به ایراد سخنرانی خوش‌آمدگویی پرداختند.
چهار محور اصلی کنفرانس به شرح زیر بودند: حمایت از سالمندان؛ از ارزیابی تا مراقبت، بیماری‌های روانی و اختلالات عصبی-رشدی، چالش‌های اخلاقی و روان‌شناختی؛ چالش‌های سلامت روان برای اقلیت‌های جنسی و جنسیتی و خشونت خانگی؛ واقعیت قربانیان و عاملان خشونت.
لیلى عاقوری دیرانی، رئیس اتحادیه روان‌شناسان که نخستین زنی است که به این سمت در لبنان رسیده، گفت: «اتحادیه ما نهادی نوپاست که در مارس ۲۰۲۲ تأسیس شد و هم‌اکنون ۱۳۰۰ عضو دارد که در دو شاخه بالینی و آموزشی فعالیت دارند. ما در زمینه سلامت روان، مداخلات روان‌درمانی و کمک به کودکانی که با مشکلات تحصیلی روبه‌رو هستند، کار می‌کنیم. هر آنچه با به‌حاشیه‌راندگی مرتبط باشد، به سلامت روان نیز مربوط است.»
وی افزود: «افراد به دلایل مختلف احساس طردشدگی و به‌حاشیه‌رانده‌شدن دارند. ما بر سالمندانی تمرکز کردیم که با معلولیت یا اختلالات ذهنی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، همچنین کسانی که با چالش‌های مربوط به هویت جنسیتی خود روبه‌رو هستند. این گروه‌ها علاوه بر احساس طردشدگی درونی، با طرد شدن اجتماعی نیز مواجه‌اند، که این مسئله وضعیت روانی آن‌ها را وخیم‌تر می‌کند. هدف ما به عنوان متخصصان روان‌شناسی، جلب توجه به این مسائل است تا گامی به‌سوی زندگی بهتر برای همه افراد جامعه‌مان برداشته باشیم.»
لیلى عاقوری دیرانی در مورد خشونت خانوادگی در لبنان تأکید کرد که زنان نقش اساسی در جامعه ایفا می‌کنند، اما مسئولیت‌هایی بسیار سنگین‌تر از مردان را بر دوش دارند، که این امر ناشی از توزیع ناعادلانه مسئولیت‌هاست. او خاطرنشان کرد که سنت‌ها و ذهنیت‌های کهنه، به‌ویژه در زمینه قوانین احوال شخصیه که حقوق زنان را به حاشیه می‌رانند، رنج و فشار زنان را افزایش می‌دهد.
وی همچنین بر لزوم درمان مردانی که مرتکب خشونت می‌شوند و تغییر نگرش‌های اجتماعی که رفتارهای خشونت‌آمیز را توجیه می‌کنند، تأکید کرد تا زنان بتوانند بدون ترس و خجالت، خواهان حقوق خود شوند.
غاده الهواری، روان‌درمانگر شرکت‌کننده در این کنفرانس که بر گروه‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده در لبنان تمرکز دارد، بیان کرد که این همایش به سالمندان، افراد دارای معلولیت و زنان به‌حاشیه‌رانده‌شده اختصاص دارد.
غاده الهواری با تجربه‌ی کاری در زمینه زنان، فعالیت خود را با انجمن «کفى» آغاز کرده و در پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد خود بر زنان قربانی تجاوز جنسی در دوران کودکی تمرکز کرده است تا تأثیر آن را بر واکنش‌های آنان در بزرگسالی بررسی کند. او این پژوهش را در چند منطقه لبنان انجام داده و از نتایج به‌دست‌آمده که نشان‌دهنده سطوح بالای خشونت جسمی و جنسی در جوامع به‌ظاهر محافظه‌کار بودند، ابراز شگفتی و تأسف کرد.
وی تأکید کرد که خشونت فقط به ضرب و جرح محدود نمی‌شود، بلکه شامل خشونت اقتصادی نیز می‌گردد که به‌ویژه در روستاها علیه زنان اعمال می‌شود. برخی زنان کار می‌کنند، اما حقوقشان را نزد خود نگه نمی‌دارند و این درآمد توسط بستگان (نه فقط همسران) مصادره می‌شود.
غاده الهواری افزود که در جریان نشست‌های آگاهی‌بخشی، بسیاری از شرکت‌کنندگان متوجه شدند که درکشان از مفهوم خشونت بسیار محدود بوده و آن را تنها به کتک‌زدن محدود می‌کردند.
او زنان را دعوت کرد تا به حقوق خود آگاه شوند و برای تحقق عدالت در جامعه تلاش کنند.
جنان الأسطة، متخصص طب خانواده، در سخنرانی خود به گسترش خشونت علیه زنان در جوامع پرداخت و تأکید کرد که این خشونت اشکال مختلفی مانند خشونت جسمی و اقتصادی دارد.
او به مطالعه‌ای اشاره کرد که با همکاری «صندوق جمعیت سازمان ملل متحد» انجام داده است. این پژوهش به کمبود خدمات روانی در دسترس برای زنان و هزینه بالای این خدمات پرداخته که باعث می‌شود بسیاری از زنان از بهره‌مندی از آن محروم بمانند. جنان الاسطة بر اهمیت تقویت مفهوم «انعطاف‌پذیری» در میان زنان تأکید کرد و گفت که خشونت نه‌تنها روان آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه بر سلامت جسمانی‌شان نیز اثرگذار است و ممکن است به بروز علائم جسمی مانند سردرد و درد شکم منجر شود. او توضیح داد که تقویت این انعطاف‌پذیری می‌تواند به کاهش رنج و آسیب‌های روانی زنان در شرایط دشوار کمک کند.
وی افزود: «مطالعه نشان می‌دهد که انعطاف‌پذیری می‌تواند مانند سپری محافظ در برابر تأثیرات جسمانی خشونت عمل کند. ابزارهای این محافظت شامل ورزش، کار، آموزش، و تعیین اهداف شخصی است؛ این عوامل به زنان کمک می‌کند تا افق دید خود را گسترش دهند و با شرایط دشوار تطبیق یابند. داشتن هدف شخصی، توانایی آن‌ها را برای مواجهه با چالش‌ها بدون گرفتار شدن در سخت‌گیری‌های ذهنی تقویت می‌کند.»
در ادامه، دکتر ریتا مرهج درباره مشارکت خود در کنفرانسی با موضوع تأثیر انگ اجتماعی بر افراد دارای معلولیت ذهنی در لبنان سخن گفت و بر اهمیت ادغام این افراد در بازار کار پس از پایان تحصیلات تأکید کرد و گفت اگرچه نظام آموزشی تلفیقی در مدارس وجود دارد، اما این افراد هنگام ورود به بازار کار با تبعیض جدی مواجه می‌شوند.
وی در سخنرانی خود نظریه «ارتباط» در روان‌شناسی اجتماعی را بررسی کرد و بر ضرورت تقویت تعامل و ارتباط میان افراد دارای معلولیت ذهنی و همسالان بدون معلولیت از سنین پایین تأکید کرد تا روند ادغام اجتماعی آنان تسهیل شود.
ریتا مرهج همچنین خاطرنشان کرد: «زنان در لبنان شرایط ضعیفی دارند و این وضعیت در بسیاری از نقاط جهان نیز صادق است. حال اگر زنی با معلولیت ذهنی باشد، مشکل دوچندان می‌شود. آنچه می‌خواهم بر آن تأکید کنم، اهمیت برقراری ارتباط با این افراد و افزایش حضور اجتماعی آنان است. اینکه آن‌ها را ببینیم، بشنویم و با آن‌ها تعامل داشته باشیم. این اقدامات هزینه‌ای ندارد، اما تأثیر زیادی در پذیرش اجتماعی آنان دارد و به ادغام آسان‌ترشان در بازار کار کمک خواهد کرد.»