مرکز خبر- به گزارش خبرگزاری زن، چندین سال است که طوفان‌های گردوغبار، بسیاری از مناطق جنوبی و غربی ایران را در می‌نوردد، هزاران تن ذرات ریز از بیابان‌های عربستان، عراق، سوریه، یمن و کویت بر گستره‌ی وسیعی از شهرهای ایران فرو می‌ریزند و مشکلات عمده‌ای را به وجود آورده است.

ذرات خاک به دلیل وزش باد از نواحی خشک و کم‌آب وارد جو شده و طوفان گردوغبار را ایجاد می‌کند.

گردوغبار بر اثر دلایل مختلفی چون دخالت‌های بشری در استفاده‌ی غیرمنطقی از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، تخریب پوشش گیاهی، تضعیف خاک ناشی از فرآیندهای کشاورزی و بعضی عوامل طبیعی مانند خشکسالی و تغییرات آب‌وهوایی روی می‌دهد.

طوفان‌های حاوی گردوغبار حاصل فرسایش خاکی است. این طوفان‌ها به شیوه‌های مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که یکی از این روش‌ها، تقسیم‌بندی براساس نوع ذرات گردوغبار است که براساس طوفان‌ها به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شوند؛ طوفان‌های ماسه‌ای و طوفان‌های گردوغبار.

طبق نظر کارشناسان، سرعت باد در مناطق بیابانی نقش مهمی در ایجاد گردوغبار دارد. این فرآیند به عواملی چون زبری عناصر سطوح، رطوبت خاک، اندازه‌ی ذرات، پوشش گیاهی، بافت خاک، میزان چسبندگی ذرات خاک و پستی و بلندی‌های زمین وابسته است.

 

منشأ گرد و غبار در ایران

بیش‌از ۳۰درصد از مساحت ایران را مناطق خشک و نیمه‌خشک در برمی‌گیرد. جنوب‌شرق ایران به عنوان یکی از مناطق اصلی گردوغبار در جهان شناخته شده است. طبق مطالعات چاله‌های مرکزی ایران، بیشترین روزهای گردوغباری را دارند.

در سال‌های اخیر بادهای ۱۲۱ روزه در استان سیستان‌وبلوچستان به بیش‌از ۱۵۱ روز در سال افزایش یافته است. از طرف دیگر به دلیل مجاورت مناطق غرب و جنوب‌غربی ایران با بیابان‌های بزرگ کشورهای همجوار، روزهای گردوغبار در این مناطق نیز قابل توجه است. بیشتر طوفان‌های گردوغباری در این منطقه در بهار و تابستان رخ می‌دهند.

عامل اصلی بروز گردوغبار در ایران باد شمالی است. این باد که معمولاً بین ماه‌های فروردین تا شهریور فعال است، در شمال منطقه‌ی خاورمیانه شکل می‌گیرد و با گذر از کوه‌های ترکیه، سوریه و شمال عراق به بیابان‌های عراق وارد شده و از آن‌جا وارد ایران می‌شود.

 

روش‌های مقابله با پدیده‌ی گردوغبار

همانطور که اشاره شد دلیل اصلی وقوع پدیده‌ی گردوغبار فرسایش بادی خاک است، لذا جلوگیری از فرسایش بادی خاک برای کاهش این پدیده مؤثر است و برای این منظور از دو روش بیولوژیکی یعنی حفظ و احیای پوشش گیاهی و حمایت از حفاظت جنگل‌ها و مراتع و روش مکانیکی یعنی اصلاح روش‌های آبخیزداری برای مقابله با فرسایش خاک دارای اهمیت هستند.

ایجاد مزرعه‌ی بادی و نصب نیروگاه‌های بادی یکی دیگر از روش‌های مکانیکی مقابله با فرسایش خاک است. نصب نیروگاه‌های بادی می‌تواند سرعت باد را تبدیل به انرژی تجدیدپذیر برق کند و با این روش باد توانایی برای پخش ذرات گردوغبار را از دست می‌دهد.

سدسازی‌های بی‌رویه در کشورهای ترکیه و ایران و انحراف آب در تشدید این بحران منطقه‌ای نقش دارد و ادامه‌ی این سیاست‌ تهدیدی جدی برای محیط‌زیست منطقه است.