فرونشست در سایه فروپاشی مدیریت آب

فرونشست زمین، این فاجعه خاموش و پیشرونده، به قلب کلان‌شهرها رسیده است. آن‌چه مسئولان امروز «بحران آب‌های زیرزمینی» می‌نامند، محصول دهه‌ها غفلت، سیاست‌گذاری ناکارآمد در پروژه‌های ویرانگر سدسازی و انتقال آب است.

مرکز خبر- شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، به‌تازگی در اظهار نظری تأکید کرده که طی دهه‌های گذشته برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی مورد غفلت قرار گرفته و این موضوع منجر به تخلیه آبخوان‌ها و فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور شده است. اما این هشدار دیرهنگام تنها بخشی از واقعیت تلخ بحران آبی ایران را آشکار می‌کند.

آن‌چه در این روایت رسمی مغفول مانده، نقش دولت‌ها در تداوم سیاست‌های مخرب توسعه‌محور است، پروژه‌هایی همچون «سدسازی بی‌رویه»، «انتقال آب بین‌حوضه‌ای»، و «جانمایی صنایع آب‌بر» در مناطق بحرانی و ممنوعه که به تسریع فرسایش منابع آبی منجر شده‌اند.

لازم به ذکر است که ایران پس از ترکیه، دومین کشور سدساز خاورمیانه است، اما به‌رغم ساخت صدها سد، نه تنها بحران آب حل نشده، بلکه با خشکی رودخانه‌ها، افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و شتاب گرفتن فرونشست مواجه شده‌ایم.

در حالی که فرونشست زمین پیش‌تر در مناطق مرکزی و کویری مانند ورامین، رفسنجان و اصفهان رخ می‌داد، اکنون به مراکز شهری از جمله جنوب تهران، شهریار، کرج و حتی شمال شرق پایتخت نیز رسیده است.

کارشناسان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که این فرونشست‌ها بازگشت‌ناپذیر هستند و زیرساخت‌های شهری، خطوط انتقال، جاده‌ها و حتی زندگی انسانی را در معرض تهدیدی جدی قرار داده‌اند. در چنین شرایطی، صرفاً اظهار نظرهای خنثی درباره «لزوم توجه به ظرفیت‌های زیست‌محیطی» دیگر پاسخی کافی به وضعیت نیست.

فرونشست، نشانه‌ای از فروپاشی تدریجی سرزمینی‌ست، نتیجه‌ی توسعه‌ای که نه بر پایه عدالت محیط‌زیستی، بلکه در خدمت صنایع رانتی، منافع مافیای آب و سیاست‌های مرکزگرا بوده است.

درواقع فرونشست زمین در ایران، فقط یک پدیده زمین‌شناختی نیست؛ بلکه سندی است از فروپاشی عقلانیت در مدیریت منابع.