فاجعه بی سوادی در ایران و کنکور طبقاتی
روزنامه‌ی هممیهن در گزارشی با اشاره به کیفیت پایین آموزش در ایران نوشت: سیستان و بلوچستان شرایط بحرانی‌تری دارد و از هر ۲۰ دانش‌آموز پایه ششم و هفتم حداقل چهار تا پنج نفر به هیچ عنوان سواد خواندن و نوشتن ندارند.
مرکز خبر- دولت‌ها در هیچ کشوری آموزش را به حال خود رها نمی‌کنند و اداره آن به شکل رایگان، اصلی جهان شمول است و دولت‌ها نقشی کانونی در این عرصه دارند، در ایران اما اصل آموزش رایگان به حاشیه رفته و حذف مدارس دولتی عادی از رقابت در رتبه‌های برتر کنکور نتیجه روندی است که دولت‌های مختلف در سال های متمادی دنبال کرده‌اند و در عمل کار را به جایی رسانده‌اند که دانشگاه را به طبقه‌های برخوردار اختصاص داده‌اند.
پس از انتشار نتایج کنکور سال ١۴٠٣ و بررسی رتبه‌های برتر کنکور این واقعیت را که آموزش در ایران به طبقه‌های برخوردار اختصاص یافته است، به خوبی نشان داد. در میان ۳۰ داوطلب برتر آزمون سراسری سال ١4٠٣ در ۳ گروه آزمایشی علوم انسانی، علوم ریاضی و فنی و علوم تجربی ٢٢ نفر از مدارس سمپاد، ۴ نفر غیرانتفاعی، ٢ نفر نمونه دولتی، یک نفر دولتی هیأت امنایی و تنها یک نفر دانش آموز مدرسه دولتی عادی بوده است.١٠ رتبه برتر گروه علوم تجربی در مدارس سمپاد تحصیل کرده‌اند.
بررسی نوع مدارس در نتایج کنکور امسال نشان می‌دهد، این که یک دانش‌آموز به چه طبقه‌ای تعلق دارد تعیین می‌کند به کدام مدرسه می‌تواند راه یابد و سطح درآمد خانوار، میزان تحصیلات والدین و نوع مدرسه از عوامل اصلی ورود به رشته‌های مطرح در دانشگاه‌های معتبر است. امسال ٧٣ درصد از برترین‌های کنکور را سمپادی‌ها تشکیل داده‌اند و این یعنی تحصیل در این نوع مدارس، شانس کسب رتبه‌های برتر را در میان داوطلبان تا حد قابل توجهی تغییر می‌دهد. اما اعلام نتایج کنکور، سطوح دیگری از نابرابری‌های درهم تنیده را در عرصه آموزش عیان می‌کند، اینکه برای ورود به رشته‌ها و دانشگاه‌های مطرح باید به سراغ مدارس غیردولتی رفت.
پس از انتشار نتایج کنکور و سهم ٧ درصدی مدارس دولتی در پذیرش کنکور، روزنامه هممیهن در گزارشی با اشاره به کیفیت پایین آموزش، معدل‌های پایین، ناتوانی در خواندن و نوشتن و کارگری دانش‌آموزان در ایران نوشتە است: سیستان‌وبلوچستان شرایط بحرانی‌تری دارد و از هر ۲۰ دانش‌آموز پایه ششم و هفتم حداقل چهار تا پنج نفر به هیچ عنوان سواد خواندن و نوشتن ندارند.
در این گزارش که با چندین معلم و مینا کامران، کنشگر اجتماعی مصاحبه انجام شده است، دلایل بیسوادی دانش‌آموزان را، سیستم ارزشیابی توصیفی که به درستی اجرا نمی‌شود و دانش‌آموزان در آن بدون مردود شدن به مقطع بالاتر می‌روند، عنوان کردند.
به گفته‌ی یکی از معلمان سیستان و بلوچستانی، دانش‌آموزان ترجیح می‌دهند به جای درس خواندن به شغل‌های شاگردی، بنایی، نجاری و صیادی روی بیاورند و حداقل ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان درآمد داشته باشند.
این معلم اضافه کرد که در حال حاضر در استان سیستان و بلوچستان جز مدارس خاص مثل تیزهوشان و نمونه‌مردمی، در مدارس عادی به ندرت دانش‌آموزانی پیدا می‌شوند که سواد کافی داشته باشند.
براساس گفته‌های این معلمان «وضعیت اقتصادی دلیل اصلی ترک تحصیل دانش‌آموزان است. دانش‌آموزان ناچارند در مخارج به خانواده کمک کنند. شاگردی و دستفروشی می‌کنند. خیلی از آن‌ها سر کلاس می‌خوابند. می‌گویند تا چهار صبح در کافه و مغازه کار کرده‌اند و وقتی دچار افت تحصیلی می‌شوند، مدرسه را رها می‌کنند. ما با افزایش ترک تحصیل مواجه‌ایم.»
مینا کامران، کنشگر اجتماعی که در حوزه آموزش کودکان در مناطق محروم فعالیت می‌کند نیز به هممیهن گفتە است اخیراً در یکی از روستاهای مرزی سیستان‌وبلوچستان بود که حتی یک نفر از ۴۰ دانش‌آموز آن پایه، نتوانسته بود در یکی از درس‌های نهایی نمره قبولی بگیرد.
این کنشگر اجتماعی با بیان اینکه این دانش‌آموزان از پایه خواندن، نوشتن و ریاضی را به‌درستی یاد نگرفته‌اند، گفتە است در مناطق روستایی سیستان‌وبلوچستان خیلی از دانش‌آموزان دبیرستانی جدول ضرب را نمی‌دانند و خیلی از درس‌های اولیه و ابتدایی را آموزش ندیده‌اند یا حتی برخی جمع و تفریق را بلد نیستند.
وی اضافه کرد: «در یکی از مدارس، اصلاً معلم زبان انگلیسی نداشتند و از اول تا پایان سال دانش‌آموزان حتی لای کتاب زبانشان را باز نکرده بودند درحالیکه همان درس در گروه درس‌های امتحان نهایی بود.»
دانش دادالله‌زهی، معلم سیستان و بلوچستانی با اشاره به بالا رفتن ترک تحصیل در دو گروه دختران و پسران به دلیل مسائل فرهنگی و اینکه خانواده‌ها نمی‌خواهند دخترانشان به مدارس مختلط بروند، گفتە است که هنوز اصلی‌ترین دلیل ترک تحصیل دختران، نبود مدرسه در مناطق نزدیک به خودشان است.